Μέθοδοι άρδευσης σε καλλιέργειες ανοιχτού τύπου

Γενικά στοιχεία

Με τα συστήµατα άρδευσης γίνεται η απευθείας χορήγηση του αρδευτικού νερού στις καλλιέργειες. Τα συστήµατα άρδευσης διαφοροποιούνται µεταξύ τους ανάλογα µε τη µέθοδο, δηλαδή τον τρόπο µε τον οποίο χορηγείται το νερό στο έδαφος. Βασικό κριτήριο διάκρισης των διάφορων µεθόδων άρδευσης στον αγρό αποτελεί ο τρόπος ροής του νερού κατά την κατανοµή του στα διάφορα σηµεία του αγρού. Σε επίπεδα εδάφη το πότισμα μπορεί να γίνει με κατάκλυση, με διπλές λεκάνες, με αυλάκια και με τεχνητή βροχή. Σε πλαγιαστά όμως εδάφη ενδείκνυται η τεχνητή βροχή λόγω καλύτερης διανομής του νερού..

Επιφανειακή άρδευση

Άρδευση με αυλάκια

Η µέθοδος άρδευσης κατά την οποία το αρδευτικό νερό αφού φθάσει στη ψηλότερη συνήθως πλευρά του αγρού κατανέµεται σ’ αυτόν µε ελεύθερη επιφανειακή ροή υπό την µορφή επιφανειακής στρώσης, ονοµάζονται επιφανειακές µέθοδοι άρδευσης. Η εφαρµογή των επιφανειακών αρδεύσεων συνιστάται σε εδάφη µε µικρές κλίσεις και µέτριες διηθητικότητες. Οι µέθοδοι επιφανειακής άρδευσης παραµένουν οι πλέον διαδεδοµένες µέθοδοι ανά τον κόσµο. Εκτιµάται ότι οι επιφανειακές αρδεύσεις εφαρµόζονται σε ένα ποσοστό 95% περίπου των αρδευόµενων εκτάσεων ανά την υφήλιο. Στην Ελλάδα οι επιφανειακές αρδεύσεις καταλαµβάνουν το 50% των συλλογικών δικτύων άρδευσης της χώρας. Τα επιφανειακά συστήµατα άρδευσης απαιτούν µικρότερο κεφάλαιο εγκατάστασης και κόστος λειτουργίας σε σχέση µε τα συστήµατα υπό πίεση.

Στην επιφανειακή άρδευση το νερό εφαρμόζεται στην επιφάνεια του χωραφιού, είτε στατικά, είτε κινούμενο. Στην πρώτη περίπτωση η επιφάνεια του χωραφιού πρακτικά έχει μηδενική κλίση και για το λόγο αυτό η άρδευση λέγεται οριζόντια. Στη δεύτερη περίπτωση, η επιφάνεια του χωραφιού παρουσιάζει κλίση που επιτρέπει την κίνηση του νερού προς τα κάτω και για το λόγο αυτό η άρδευση λέγεται κεκλιμένη. Στην οριζόντια άρδευση ανήκει η μέθοδος της κατάκλυσης ενώ στην κεκλιμένη άρδευση ανήκουν η μέθοδος της περιορισμένης διάχυσης και η μέθοδος των αυλακιών. Τελευταία, με τον εκσυγχρονισμό των συστημάτων ισοπέδωσης άρχισε να εφαρμόζεται και η μέθοδος των αυλακιών με μηδενική κλίση. Περισσότερες και αναλυτικότερες πληροφορίες στον σύνδεσμο που ακολουθεί με περιγραφή και στις μεθόδους επιφανειακής άρδευσης:

Επιφανειακή άρδευση

Τεχνητή βροχή

Σύστημα τεχνητής βροχής με τη χρήση εκτοξευτήρων

Στη µέθοδο αυτή, η κατανοµή του νερού µέσα στον αγρό γίνεται µε τη βοήθεια ενός συστήµατος κλειστών σωληνωτών αγωγών στους οποίους το νερό ρέει υπό πίεση. Στην τεχνητή βροχή ή καταιονισµό, το νερό εφαρµόζεται σε όλη την επιφάνεια του αγρού σαν τεχνητή αποµίµηση της βροχής και διηθείται στο έδαφος κατακόρυφα. Αν το σύστηµα σχεδιαστεί σωστά, η κατανοµή του νερού πάνω στο χωράφι γίνεται οµοιόµορφα χωρίς βαθιά διήθηση και επιφανειακή απορροή.

Η µέθοδος της τεχνητής βροχής, γνωστή και ως “κανόνι”, βρίσκει εφαρµογή σε όλες σχεδόν τις καλλιέργειες και κάτω από µεγάλη ποικιλία συνθηκών. Εντατική χρήση της µεθόδου γίνεται στην καλλιέργεια του βαµβακιού, σε ποσοστό 70% του συνόλου των καλλιεργειών βαµβακιού στη Ελλάδα. Αναλυτικές λεπτομέρειες για τη μέθοδο άρδευσης αυτή παρατίθενται στον παρακάτω σύνδεσμο:

Τεχνητή βροχή,

Άρδευση με αυτοπροωθούμενα συστήματα καταιονισμού

Το σύστημα καταιονισμού με αυτοπροωθούμενο εκτοξευτήρα (καρούλι) βρίσκει, τουλάχιστον στη χώρα μας, ευρεία εφαρμογή τα τελευταία χρόνια. Οι λόγοι που οδήγησαν στη μεγάλη εξάπλωση αυτών των συστημάτων είναι η προοδευτική μείωση των εργατικών χεριών για τη γεωργία και η συνεχής βελτίωση των καλλιεργούμενων ειδών που οδήγησε σε καλλιέργειες πολύ αποδοτικές των οποίων όμως η μεγάλη ανάπτυξη και πυκνότητα σποράς ή φύτευσης καθιστούν το χειρισμό και τη μετακίνηση των υλικών του κλασικού καταιονισμού στο αγροτεμάχιο, δύσκολη και κοπιαστική.Περισσότερες λεπτομέρειες στον παρακάτω σύνδεσμο:

Άρδευση με αυτοπροωθούμενα συστήματα καταιονισμού

Πότισμα στάγδην

Στοχευμένη άρδευση με σταγόνες στη ρίζα του φυτού

Στη µέθοδο αυτή, όπως και στην τεχνητή βροχή, η κατανοµή του νερού µέσα στον αγρό γίνεται µε ένα σύστηµα κλειστών σωληνωτών αγωγών στους οποίους το νερό ρέει υπό πίεση. Στην στάγδην άρδευση, µε τη βοήθεια των σταλακτήρων, το νερό εφαρµόζεται σε µέρος του εδάφους και πιο συγκεκριµένα στην περιοχή του ριζοστρώµατος. Η παροχή των σταλακτήρων είναι πολύ µικρή της τάξεως των 2–3 λίτρων/ώρα, την στιγµή που αντίστοιχη ωριαία παροχή στην τεχνητή βροχή φτάνει και τα 40 λίτρα/ώρα. Η µικρή αυτή παροχή των σταλακτήρων έχει σαν αποτέλεσµα όλο το εφαρµοζόµενο νερό να διηθείται στο έδαφος και να µην υπάρχει επιφανειακή απορροή. Επιπλέον λόγω του ότι η άρδευση εφαρµόζεται συχνά, ανάλογα την καλλιέργεια, ώστε να καλύπτει το νερό που εξατµίστηκε, δεν υπάρχουν απώλειες νερού και θρεπτικών στοιχείων στα βαθύτερα στρώµατα. Η µέθοδος αυτή άρδευσης θεωρείται ιδανική για περιοχές ιδιαίτερα ευαίσθητες στην έκπλυση των νιτρικών καθώς και για περιοχές µε µικρές ποσότητες διαθέσιµου νερού. Περισσότερες λεπτομέρειες στον παρακάτω σύνδεσμο:

Πότισμα στάγδην, ,

Άρδευση με μικροεκτοξευτήρες

Βάση του συστήματος αυτού είναι οι μικροεκτοξευτήρες. Στη μέθοδο αυτή το νερό καταιονίζεται και μπορεί να καλύπτει μέρος μόνο ή το σύνολο της επιφάνειας του χωραφιού και ενδείκνυται κύρια στις περιπτώσεις που οι διατάξεις της άρδευσης με σταγόνες δεν επιτυγχάνουν το επιθυμητό ποσοστό ύγρανσης. Στους μικροεκτοξευτήρες η παροχή κυμαίνεται από 35-300 l/hr, η διάμετρος καταιόνισης από 2.5-10.0 m και η πίεση λειτουργίας τους από 1-2 atm. Ο σχεδιασμός ενός δικτύου άρδευσης με μικροεκτοξευτήρες ακολουθεί τις διαδικασίες που περιγράφηκαν στο σχεδιασμό των δικτύων άρδευσης με σταγόνες, με μόνη διαφορά την αντικατάσταση των σταλακτήρων από μικροεκτοξευτήρες.

Υπόγεια άρδευση

Υπόγεια άρδευση σε έργα πρασίνου

Στη µέθοδο αυτή, η κατανοµή του νερού µέσα στον αγρό γίνεται µε ένα σύστηµα κλειστών σωληνωτών αγωγών στους οποίους το νερό ρέει υπό πίεση. Η σηµαντική διαφορά της υπόγειας άρδευσης είναι ότι το σύστηµα άρδευσης βρίσκεται εντός της ζώνης του ριζοστρώµατος, από το οποίο το ριζικό σύστηµα των φυτών τροφοδοτείται µε τις απαραίτητες ποσότητες νερού. Το µεγάλο πλεονέκτηµα της µεθόδου αυτής, πέρα από τη µικρή κατανάλωση νερού, είναι η ελαχιστοποίηση των απωλειών λόγω εξάτµισης. Ωστόσο πρόκειται για ακριβή επένδυση που µπορεί να χρησιµοποιηθεί κυρίως στις µόνιµες καλλιέργειες. Η µέθοδος της υπόγειας άρδευσης είναι σχετικά πρόσφατη και δεν έχει επεκταθεί στην Ελλάδα.. Αναλυτικά τα πλεονεκτήματα καθώς και κάποιες ενέργειες εγκατάστασης αναφέρονται στον παρακάτω σύνδεσμο:

Υπόγεια άρδευση

Κριτήρια επιλογής συστήματος άρδευσης

Η επιλογή του καταλληλότερου συστήµατος άρδευσης σχετίζεται µε την ορθολογική διαχείριση του νερού και την επίτευξη του καλύτερου οικονοµικού αποτελέσµατος της γεωργικής εκµετάλλευσης. Οι διάφορες παράµετροι που επηρεάζουν και που πρέπει να συνεκτιµώνται στην επιλογή ενός συστήµατος άρδευσης είναι το κλίμα, το έδαφος, το είδος του φυτού και ο τρόπος καλλιέργειας, διαθέσιµη ποσότητα και ποιότητα του αρδευτικού νερού, διαθέσιµο εργατικό και τεχνικό δυναµικό, το κόστος εγκατάστασης και λειτουργίας των έργων. Αναλυτικά οι παράμετροι παρατίθενται με λεπτομέρειες στον παρακάτω σύνδεσμο:

Κριτήρια επιλογής συστήματος άρδευσης

Σύγκριση συστημάτων άρδευσης

Σύγκριση συστηµάτων άρδευσης

Παράγοντες τοποθεσίας και κατάστασης	Βελτιωμένα επιφανειακά συστήματα		Συστήματα καταιονισμού			Στάγδην άρδευση
	Επανασχεδιασµένα επιφανειακά συστήµατα	Οριζόντιες λεκάνες	Διακεκομένης κίνησης	Συνεχούς κίνησης	Σταθερά και μόνιμα	Σταλακτήρες και πορώδεις σωλήνες
Διηθητικότητα	Μέτρια έως χαµηλή	Μέτρια	Όλες	Μέτρια έως υψηλή	Όλες	Όλες
Τοπογραφία	Μέτριες κλίσεις	Μικρές κλίσεις	Οριζόντια έως ισοπεδωμένη	Οριζόντια έως ισοπεδωμένη	Οριζόντια έως ισοπεδωμένη	Όλες
Καλλιέργειες	Όλες	Όλες	Εν γένει κοντύτερες καλλιέργειες	Όλες εκτός από αμπέλια και δεντρώδεις καλλιέργειες	Όλες	Απαιτούμενης υψηλής τιμής
Παροχή νερού	Μεγάλα υδατορεύματα	Πολύ μεγάλα υδατορεύματα	Μικρά υδατορεύµατα σχεδόν συνεχή	Μικρά υδατορεύµατα σχεδόν συνεχή	Μικρά υδατορεύµατα	Μικρά υδατορεύµατα σχεδόν συνεχή και καθαρά
Ποιότητα νερού	Όλες εκτός από αυτές µε πολύ υψηλή συγκέντρωση αλάτων	Όλες	Αλατούχο νερό μπορεί να βλάψει τα φυτά	Αλατούχο νερό μπορεί να βλάψει τα φυτά	Αλατούχο νερό μπορεί να βλάψει τα φυτά	Όλες
Βαθµός απόδοσης	Μέσος 60-70%	Μέσος 80%	Μέσος 70-80%	Μέσος 70-80%	Μέσος 70-80%	Μέσος 80-90%
Απαιτήσεις εργασίας	Υψηλές και απαιτείται εκπαίδευση	Χαμηλές με λίγη εκπαίδευση	Μέτριες με καλή εκπαίδευση	Χαμηλές με λίγη εκπαίδευση	Χαµηλές έως υψηλές, εποχιακά µικρή εκπαίδευση.	Χαµηλές έως υψηλές και απαιτείται κάποια εκπαίδευση
Απαιτήσεις κεφαλαίου	Χαμηλές έως μέτριες	Μέτριες	Μέτριες	Μέτριες	Υψηλές	Υψηλές
Απαιτήσεις ενέργειας	Χαμηλές	Χαμηλές	Μέτριες έως υψηλές	Μέτριες έως υψηλές	Μέτριες	Υψηλές
Διαχειριστική ικανότητα	Μέτρια	Μέτρια	Μέτρια έως υψηλή	Μέτρια έως υψηλή	Μέτρια	Υψηλή
Λειτουργείες μηχανηµάτων	Μέτρια έως επιμήκη αγροτεμάχια	Κοντά αγροτεμάχια	Μέτριου μήκους αγροτεμάχια, μικρή εμπλοκή	Μερική εμπλοκή, κυκλικά αγροτεμάχια	Μερική εμπλοκή	Μπορεί να έχουμε μερική εμπλοκή
Διάρκεια χρήσης	Μικρή έως μεγάλη	Μεγάλη	Μικρή έως μέτρια	Μικρή έως μέτρια	Μακροχρόνια	Μακροχρόνια αλλά άγνωστη ανθεκτικότητα
Καιρός	Όλοι	Όλοι	Φτωχά σε ανεμώδεις συνθήκες	Καλύτερα σε ανεμώδεις συνθήκες από ότι άλλοι εκτοξευτήρες	Οι ανεµώδεις συνθήκες µειώνουν την απόδοση, καλά για δροσισµό	Όλες
Εφαρµογή χηµικών	Ανεκτή	Καλή	Καλή	Καλή	Καλή	Πολύ καλή

Υδατικές ανάγκες καλλιεργειών ανοιχτού τύπου

Υδατικές απαιτήσεις καλλιεργειών και απαιτούμενο νερό άρδευσης σε καλλιέργειες

Καλλιέργεια	Υδατικές ανάγκες καλλιέργειας m3/στρέμμα	Απαιτούμενο νερό άρδευσης m3/στρέμμα
Βαμβάκι	607	474
Μηδική	804	586
Τεύτλα	716	556
Καλαμπόκι	614	461
Δενδρώδεις καλλιέργειες	725	507
Αμπέλια	548	309
Μποστανικά	479	367

Σχετικές σελίδες

• Επιφανειακή άρδευση

• Τεχνητή βροχή

• Άρδευση με αυτοπροωθούμενα συστήματα καταιονισμού

• Πότισμα στάγδην

• Άρδευση με μικροεκτοξευτήρες

• Υπόγεια άρδευση

• Κριτήρια επιλογής συστήματος άρδευσης

• Σύγκριση συστημάτων άρδευσης

• Υδατικές ανάγκες καλλιεργειών ανοιχτού τύπου

Σύνδεσμοι

• Η ογκομέτρηση του αρδευτικού νερού

• Παραγωγή ασφαλών και καλής ποιότητας κηπευτικών με χρήση νερού υποβαθμισμένης ποιότητας

• Ορθολογική διαχείριση των υδάτινων πόρων στη γεωργία με χρήση νέων τεχνολογιών