Αναβαθμοί και προστασία εδάφους
Περιεχόμενα
Εισαγωγή
Οι αναβαθμοί (πεζούλες) είναι μία από τις κύριες τεχνικές προστασίας και καλλιέργειας του εδάφους με σκοπό την καταπολέμηση της ερημοποίησης της γης. Είναι μία πρακτική που εφαρμόζεται για την αποτροπή της επιφανειακής απορροής που προκύπτει από την περίσσεια των βροχών σε επικλινή εδάφη και η οποία προκαλεί την διάβρωση του εδάφους. Οι αναβαθμοί είναι κατασκευές σχετικά με επίπεδες επιφάνειες ενός λογικού μεγέθους που επιτρέπουν την καλλιέργεια στις κεκλιμένες περιοχές. Δημιουργούνται οι αναβαθμοί μετακινώντας λωρίδες εδάφους παράλληλα προς τις ισοϋψείς και αποθέτοντας το εδαφικό υλικό που μετακινήθηκε αμέσως κάτω από τη λωρίδα διαμορφώνοντας έτσι τη φυσική κεκλιμένη επιφάνεια σε ένα ανθρωπογενές κλιμακωτό τοπίο. Οι αναβαθμοί επιτρέπουν συνήθως την καλύτερη διαχείριση του εδάφους και του νερού, βελτιώνουν την πρόσβαση στη περιοχή και διευκολύνουν τις γεωργικές εργασίες.
Οι αναβαθμοί είναι μεταξύ των πλέον ευκρινών χαρακτηριστικών σε λοφώδη και ορεινά τοπία. Οι αναβαθμοί είναι μεταξύ των πλέον ευκρινών χαρακτηριστικώνσε λοφώδη και ορεινά τοπία. Οι αναβαθμοί είναι διάσπαρτοι σε πολλές επικλινείς περιοχές της Αφρικής και ιδιαίτερα στην Αιθιοπία. Είναι εντυπωσιακές μνημειακές κατασκευές οι αναβαθμοί στις Περουβιανές Άνδεις και εμφανίζονται σχεδόν κατακόρυφα στις απότομες πλαγιές των Ιμαλαΐων. Στην Κίνα, την Ιαπωνία και τη Νοτιοανατολική Ασία οι αναβαθμοί σε βουνοπλαγιές με καλλιέργεια αρδευόμενου ρυζιού αποτελούν θαύματα εφαρμοσμένης υδραυλικής μηχανικής. Οι αναβαθμοί επεκτείνονται ευρέως στη Μεσογειακή Ευρώπη. Απαντούν στη Βόρεια Γερμανία, συνήθως για την καλλιέργεια αμπελιών.[1]
Κατασκευές και προστασία εδάφους
Αν και οι αναβαθμοί είναι ακόμα μία "ζωντανή παράδοση", η τέχνη της κατασκευής αυτών είναι τόσο παλαιά όσο κα η καλλιέργεια της γης και θεωρούνταν ως ζωτικής σημασίας για την γεωργία για πολλούς αρχαίους πολιτισμούς. Οι λοφώδεις περιοχές με ελαιώνες (με κλίσεις συνήθως μεγαλύτερες από 6%) στη Λέσβο έχουν διαμορφωθεί με αναβαθμούς (ξηρολιθιές) αρκετές εκατοντάδες χρόνια πριν χρησιμοποιώντας πέτρες. Οι ελαιώνες στη περιοχή αυτή καλύπτουν έκταση 60.966 εκταρίων. Η έκταση των ξερικών καλλιεργειών όπως αμυγδαλιές, αμπέλια και ελιές έχουν επεκταθεί με γρήγορο ρυθμό σε επικλινείς υποβαθμισμένες περιοχές, επειδή ενθαρρύνονται από τις πολιτικές της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής της Ε.Ε που επιδοτεί άμεσα τον εκσυχρονισμό αυτών των καλλιεργειών. Αυτό οδήγησε στην αύξηση της ισοπέδωσης και κατασκευής αναβαθμών στις λοφώδεις περιοχές με σκοπό την μείωση της κλίσης και την εκμηχάνιση της καλλιέργειας.
Η σημαντικότερη αιτία και όφελος κατασκευής των αναβαθμών είναι η προστασία του εδάφους και του νερού. Οι αναβαθμοί μειώνουν την ποσότητα και την ταχύτητα του νερού που κινείται κατά μήκος της επιφάνειας του εδάφους και συνεπώς μειώνεται σημαντικά η εδαφική διάβρωση. Οι αναβαθμοί επιτρέπουν έτσι την εντατικότερη καλλιέργεια του εδάφους που διαφορετικά θα ήταν αδύνατη. Η διάβρωση είναι μία από τις σημαντικότερες διεργασίες υποβάθμισης και ερημοποίησης του εδάφους στις λοφώδεις Μεσογειακές περιοχές. Η διάβρωση περιλαμβάνει όχι μόνο την απομάκρυνση εδαφικών ανόργανων υλικών, αλλά και την απώλεια της οργανικής ουσίας και των θρεπτικών στοιχείων των φυτών. Η διάβρωση μειώνει την παραγωγικότητα του γεωργικού εδάφους, προκαλεί την ρύπανση ποταμών και μειώνει την αποθηκευτική ικανότητα σε νερό των επιφανειακών και υπόγειων ταμιευτηρίων.[1]
Παραδοσιακοί και σύγχρονοι αναβαθμοί
Η τεχνική κατασκευής αναβαθμών έχει αλλάξει διαμέσου των αιώνιων. Στις πρώτες κατασκευές, το έδαφος διαμορφωνόταν σε μία σειρά λωρίδων ή μικρών τμημάτων γης σε μορφή κλίμακας που το κατακόρυφο τμήμα προστατευόταν με την τοποθέτηση λίθων διαμορφώνοντας έναν τοίχο. Αυτές οι κατασκευές ήταν στενές και σε μορφή σκαλοπατιών, συνεπώς η μηχανική καλλιέργεια ήταν αδύνατη. Σύγχρονες κατασκευές αναβαθμών συνδυάζονται με ένα αυλάκι χαμηλής κλίσης ή ένα ανάχωμα για την απόμακρυνση της περίσσειας του νερού βροχής από το αγρό με ταχύτητες ροής που δεν προκαλούν διάβρωση. Αυτές οι κατασκευές είναι αρκετά πλατιές για την καλλιέργεια, την σπορά και την συγκομιδή με τα συνήθη γεωργικά μηχανήματα. Με βάση τον τρόπο κατασκευής, οι αναβαθμοί διακρίνονται στις παρακάτω κατηγορίες:
Αναβαθμοί σε λωρίδες ή κλιμακωτοί: Είναι παράλληλοι προς τις ισοϋψείς ή συνήθως ακολουθούν τις καμπύλες της επιφάνειας του εδάφους. Η πρόσβαση είναι είτε από τον κατώτερο αναβαθμό, είτε από ένα μονοπάτι που διασχίζει τους αναβαθμούς.
Ακανόνιστοι αναβαθμοί σε θύλακες: Κατασκευάζονται ζιγκ - ζαγκ επάνω στην πλαγιά, όπου τα άκρα των αναβαθμών διαμορφώνονται έτσι ώστε να διέρχονται ομαλά τα ζώα και τα μέσα καλλιέργειας.
Ατομικοί αναβαθμοί σε μορφή τσέπης: Είναι ημικυκλικές πέτρινες κατασκευές για την διευκόλυνση ανάπτυξης της ρίζας των φυτών, όπως ελαιόδενδρα, καστανιές ή οπωροφόρα δένδρα.
Αναβαθμοί ευρείας βάσης: Ορθογωνισμένοι αγροί διαμορφωμένοι σε αναβαθμούς, έτσι ώστε το κατώτερο άκρο να είναι υψηλότερο από την πλαγιά του λόφου και το άλλο άκρο χαμηλότερο.
Αλλουβιακοί αναβαθμοί: Στο κατώτερο τμήμα κοιλάδας ή στη κοίτη του ποταμού που συνήθως χρησιμοποιούνται ως σημείο αναφοράς για την διάβρωση του εδάφους.[1]
Σύγχρονος σχεδιασμός και κατασκευή αναβαθμών
Διαχείριση της γης με αναβαθμούς
Μελλοντικές προοπτικές και συστάσεις
Σχετικές σελίδες
Βιβλιογραφία
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Σημειώσεις μαθήματος "Εφηρμοσμένης εδαφολογίας" του καθηγητή Εδαφολογίας και Γεωργικής Χημείας του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Κοσμά Κων/νου. Αθήνα 2011.
