Αναπαραγωγή αιγοπροβάτων

Οδηγίες διαχείρισης κοπαδιού κατά την αναπαραγωγή

Έχει γίνει γενικώς παραδεκτό πως η σωστή και καλή διαχείριση της αναπαραγωγής των προβάτων είναι το μυστικό της αποδοτικότητας μιας εκμετάλλευσης. Η αναπαραγωγή είναι άμεσα συνδεδεμένη με τον τοκετό, άρα ο εκτροφέας θα πρέπει να καθορίσει τον επιθυμητό χρόνο του τοκετού και να υπολογίσει πέντε μήνες πριν, έτσι ώστε να πραγματοποιήσει τον «μαρκάλο». Οι κυριότεροι παράγοντες που μπορούν να καθορίσουν τον επιθυμητό χρόνο τοκετού είναι:

1. Τοπικές καιρικές συνθήκες,
2. Στοχευμένες αγορές αρνιών,
3. Η διαθεσιμότητα βοσκότοπου,
4. Το τρέχων κόστος των ζωοτροφών,
5. Διαθέσιμος χρόνος εργασίας,
6. Διάθεση του γάλακτος.

Για να έχει ο εκτροφέας μια πραγματικά επιτυχημένη αναπαραγωγή (μάρκαλο), θα πρέπει να γνωρίζει τους παράγοντες που μπορεί να επηρεάσουν την περίοδο αναπαραγωγής (μαρκάλου). Εποχή: Τα πρόβατα ανήκουν στα εποχικά πολύοιστρα ζώα. Η εποχή που οργάζουν συνήθως στη χώρα μας είναι από το Μάϊο μέχρι τον Οκτώβριο, ανάλογα με την περιοχή που εκτρέφονται και τις καιρικές συνθήκες που επικρατούν.

Διάρκεια της Ημέρας: Όλα τα πρόβατα είναι φωτοευαίσθητα και αυτό σημαίνει ότι η αναπαραγωγική τους δραστηριότητα επηρεάζεται από τη διάρκεια του ηλιακού φωτός. Θερμοκρασία: Όταν ο καιρός είναι ζεστός, κυρίως τους θερινούς μήνες, τα κριάρια μπορεί να μην είναι γόνιμα. (Η υψηλή θερμοκρασία επηρεάζει το σπέρμα, μειώνεται και η επιθυμία επίβασης). Οι προβατίνες ακόμα και αν γονιμοποιηθούν διατρέχουν σοβαρό κίνδυνο επιστροφών. Ηλικία: Παίζει σημαντικό ρόλο στην αναπαραγωγική δραστηριότητα των προβάτων. Διατροφή: Η αύξηση του επιπέδου διατροφής αυξάνει την αναπαραγωγική δραστηριότητα των προβάτων. Γενική Υγεία: Η καλή υγεία του κοπαδιού ανταμείβεται με την γέννηση περισσότερων και υγιέστερων αμνών. Ο εκτροφέας, εκτός από τα παραπάνω, θα πρέπει να γνωρίζει πως ο οιστρικός κύκλος της προβατίνας διαρκεί κατά μέσο όρο 17 ημέρες αλλά θα πρέπει να γνωρίζει πως το κάθε ζώο είναι ξεχωριστό και όλα δε διέπονται από τους ίδιους κανόνες, έτσι μπορεί να έχουμε και οιστρικούς κύκλους που διαρκούν από 14 έως 19 ημέρες. Ο οργασμός τους αρχίζει στο τέλος του οιστρικού κύκλου και κυμαίνεται από 36 έως 40 ώρες, με διακυμάνσεις από 6 έως 50 ώρες. Η ωοθυλακιορηξία γίνεται μετά το μέσο της διάρκειας του οργασμού και κατά κανόνα προς το τέλος του οργασμού.

Πετυχημένος «μαρκάλος» σημαίνει λιγότερες ή ελάχιστες επιστροφές, περισσότερους και μαζεμένους τοκετούς, καλύτερη πολυδημία, καλύτερη διαχείριση των αμνών, υγιέστερους αμνούς, λιγότερος χρόνος εργασίας κ.ά. Απαραίτητη προϋπόθεση όμως είναι να παρέχουμε όλες τις φροντίδες που απαιτούνται προς τους γεννήτορες. Να καταστήσουμε δηλαδή την περίοδο του «μαρκάλου», το ζωικό μας κεφάλαιο σε άριστη σωματική και υγιεινή κατάσταση.

Το κριάρι: Ο εκτροφέας, θα πρέπει να γνωρίζει πως το Κριάρι συνεισφέρει στο γενετικό υλικό όλων των παραγόμενων αμνών. Αυτό σημαίνει πως θα πρέπει να έχει στη διάθεσή του ένα - υψηλής γενετικής αξίας - δυναμικό κριάρι. Συνίσταται η προμήθεια κριαριού να γίνεται από φορείς που εφαρμόζουν πρόγραμμα ελέγχου αποδόσεων και καταγραφής γενεαλογικών στοιχείων και το κριάρι να συνοδεύεται από pedigree που μέσα καταγράφεται η υψηλή κληρονομική γενετική του αξία (είναι πιστοποιημένο). Αν όμως δεν υπάρχει αυτή η δυνατότητα προτείνεται το κριάρι να είναι ένα από τα καλά αναπτυγμένα δίχρονα δίδυμα ή τρίδυμα κριάρια. Το βέβαιο είναι πως ως πολύδυμο δεν επηρεάζει τις πιθανότητες γέννας πολύδυμων στις προβατίνες που γονιμοποιεί. Αυτό ελέγχεται από τον αριθμό των ωαρίων που παράγει η προβατίνα και καθορίζεται από την γενετική της αξία, ενισχύεται όμως από το flushing. Ωστόσο, επηρεάζει σημαντικά την διάπλαση του αμνού. Αν πρόκειται να αγοράσετε έτοιμα κριάρια, αυτό θα πρέπει να το κάνετε έγκαιρα και αρκετά πριν την εποχή του μαρκάλου, έτσι ώστε να δώσετε το χρονικό περιθώριο να εγκλιματιστεί στη νέα εκτροφή. Μέχρι την εποχή του μαρκάλου, κρατήσετε τα κριάρια χωριστά και ταΐστε τα με καλής ποιότητας τροφή, προσέχοντας πάντα μη γίνουν υπέρβαρα. Το υπερβολικό βάρος μειώνει την ικανότητα επίβασης αλλά και την γονιμοποιητική του ικανότητα. Καθόλη τη διάρκεια του μαρκάλου, δώστε στα κριάρια αρίστης ποιότητας και ικανοποιητικής ποσότητας τροφή. Να θυμάστε πως καθόλη τη διάρκεια του μαρκάλου, «δουλεύουν σκληρά». Μετά το τέλος του μαρκάλου, υπάρχουν τρεις (3) λύσεις σχετικά με το τι να κάνετε με τα κριάρια.

• Απομακρύνετε τα κριάρια από το κοπάδι μέχρι την επόμενη εποχή μαρκάλου.
• Αφήνετε τα κριάρια στο κοπάδι άλλες 20 ημέρες για να μαρκαλήσουν προβατίνες που ενδεχομένως δεν συνέλαβαν και μετά τα απομακρύνουμε.
• Αφήνετε τα κριάρια στο κοπάδι όλο το χρόνο.

Ποια όμως λύση είναι η σωστή; Μπορεί να δοθεί απάντηση έτσι εύκολα; Η μόνη απάντηση που μπορεί να δοθεί είναι πως σωστότερη λύση είναι αυτή που εξυπηρετεί τους μεσοπρόθεσμους και μακροπρόθεσμους διαχειριστικούς σας στόχους.

Μερικές συμβουλές ακόμα:

• Το καλοκαίρι επειδή οι θερμοκρασίες είναι υψηλές, η θερμοκρασία του σώματος του κριαριού αυξάνεται και υπάρχει κίνδυνος να επηρεαστεί η ποιότητα του σπέρματος. Γι’ αυτό συνίσταται τα κριάρια να παραμένουν σε δροσερό και σκιερό μέρος.
• Ευεργετικό είναι το κούρεμα των κριαριών στην περιοχή του όσχεου προτού αρχίσουν οι ζέστες.
• Στο χώρο όπου στεγάζονται τα κριάρια να υπάρχει άφθονο και καθαρό νερό κατά τη διάρκεια του μεσημεριού κυρίως.
• Η παρουσία των κριαριών, ιδιαίτερα η οσμή τους, ασκεί μεγάλη επίδραση στην οιστρική δραστηριότητα των προβάτων. Αυτή η επίδραση δεν είναι τόσο έντονη όταν το κριάρι βρίσκεται μονίμως μαζί με τις προβατίνες. Με τον αποχωρισμό των κριαριών και την συνένωσή τους πριν το μαρκάλο πετυχαίνουμε έναν πρακτικό συγχρονισμό οίστρων.
• Ελέγξτε τα κριάρια πριν το μαρκάλο για τυχόν παρασιτώσεις και κάντε απολυμάνσεις - αποπαρασιτώσεις όπου χρειάζεται.

Προβατίνες: Μια μόνο προβατίνα σίγουρα δεν επηρεάζει την παραγωγική δραστηριότητα της εκτροφής. Σαν σύνολο όμως, τα ζώα αυτά παίζουν ζωτικής σημασίας ρόλο στην παραγωγική διαδικασία της εκτροφής. Όπως και στην περίπτωση των κριαριών έτσι και στις προβατίνες η προετοιμασία του πριν από το μαρκάλο θα κάνει το ζευγάρωμα πιο πετυχημένο. Ελέγξτε λοιπόν τις προβατίνες, κάντε αποπαρασίτωση-απολυμάνσεις. Καλοκουρέψτε τις προβατίνες έτσι ώστε να είναι σε καλή κατάσταση. Λύνοντας τα προβλήματα από την αρχή λιγοστεύουν οι πιθανότητες εκδήλωσης προβλημάτων αργότερα. Αν δεν είναι εμβολιασμένο το κοπάδι και δεν τηρείται εμβολιαστικό πρόγραμμα, είναι απαραίτητο να γίνει ξεκινώντας πρώτα από το εμβόλιο κατά της εντεροτοξιναιμίας. Αυτό θα πρέπει να γίνεται πριν το μαρκάλο 15 - 20 ημέρες το πρώτο εμβόλιο και η συμπληρωματική δύο (2) εβδομάδες πριν ξεκινήσει η περίοδος των τοκετών. Δεκαεπτά ημέρες (17) πριν την περίοδο του μαρκάλου κάντε flushing στις προβατίνες. Τι σημαίνει αυτό;

Με απλά λόγια. Δέκα επτά (17) ημέρες πριν την τοποθέτηση των κριαριών στο κοπάδι αυξήστε την ποσότητα τροφής στο κοπάδι. Εισάγετε και τα κριάρια ενώ στη συνέχεια αρχίστε να μειώνετε τις ποσότητες σταδιακά μέχρι την τριακοστή ημέρα. Η μέθοδος αυτή δεν βελτιώνει μόνο την φυσική κατάσταση των προβατίνων για αναπαραγωγή αλλά συμβάλλει και στο συγχρονισμό ερεθίζοντάς τες όλες περίπου ταυτόχρονα. Επίσης συμβάλλει στην αύξηση της πολυδυμίας.

Προσοχή: Επειδή στις ελληνικές συνθήκες εκτροφής η περίοδος του μαρκάλου συμπίπτει με τη βόσκηση βοσκότοπων, θα πρέπει να αποφεύγονται περιοχές όπου υπάρχει πολύ αγριοτρύφυλλο επειδή περιέχει οιστρογόνα και μειώνει τα ποσοστά γεννήσεων.

Μερικές συμβουλές ακόμα:

• Απομακρύνετε από το κοπάδι και μην ζευγαρώνετε :

1. Προβατίνες με ελάττωμα στους μαστούς.
2. Παλιές προβατίνες.
3. Προβατίνες με χαμηλή παραγωγή γάλακτος και βραδέως αναπτυσσόμενα αρνιά.
4. Προβατίνες με γενικά προβλήματα (κουτσές, τυφλές κ.ά.).

• Ελέγξτε μαστούς - πόδια - δόντια. Αποτελούν βασικά σημεία ελέγχου.
• Η βελτίωση του κοπαδιού αποκτά αυστηρό αποκλεισμό. Να είστε αντικειμενικοί και πρακτικοί.
• Μην ταΐζετε υπερβολικά τις προβατίνες τους πρώτους μήνες της εγκυμοσύνης.
• Καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους πρέπει να υπάρχουν κρεμασμένες πλάκες λήξεως.
• Ποτέ μην χρησιμοποιήσετε μείγματα ισορροπιστών ιχνοστοιχείων και βιταμινών βοοειδών. Περιέχουν χαλκό που είναι τοξικός για τα πρόβατα.
• Τον τελευταίο μήνα της εγκυμοσύνης, το έμβρυο γίνεται μεγάλο και καταλαμβάνει περισσότερο χώρο από ότι ο προστόμαχος. Γι’ αυτό απαιτείται τροφή πλούσια σε πρωτεΐνες και ενέργεια. Αν δεν λάβουν αρκετές πρωτεΐνες και ενέργεια, αναγκάζονται να καταβολιάσουν το αποθηκευμένο τους λίπος, πράγμα που μπορεί να προκαλέσει τοξιαιμία. Περιορισμένη ενέργεια μπορεί να οδηγήσει σε υπογλυκαιμία

Αναπαραγωγή

Τα βασικότερα χαρακτηριστικά των ζώντων οργανισμών είναι ότι αναπτύσσονται, γερνούν και πεθαίνουν και ότι έχουν την ικανότητα να αναπαράγονται και με αυτό τον τρόπο να εξασφαλίζεται η διατήρηση του είδους τους. Αναπαραγωγή σημαίνει γέννηση νέων ατόμων, στα οποία οι γονείς τους έχουν μεταβιβάσει τα βασικά χαρακτηριστικά τους. Το ένστικτο της αναπαραγωγής, αποτελεί το κυριότερο ένστικτο της αυτοσυντήρησης του ατόμου.

Η λειτουργία της αναπαραγωγής είναι ένα πολύπλοκο βιολογικό φαινόμενο. Η γέννηση ενός νέου ατόμου προϋποθέτει την επιτέλεση μιας σειράς άκρως πολύπλοκων και διαδιχικώς καθορισμένων συμβάντων. Το σύνολο των οργάνων στα οποία επιτελούνται οι λειτουργίες αυτές καλείται γεννητικό (αναπαραγωγικό) σύστημα. Η αναπαραγωγή επιτυγχάνεται με τη συνεργασία του αναπαραγωγικού και του ενδοκρινικού συστήματος των ζώων, με το δεύτερο να παράγει τις απαιτούμενες ορμόνες, που θα συγχρονίσουν και θα ελέγξουν την διαδικασία της αναπαραγωγής.

Αναπαραγωγικές ορμόνες-Ορμονικός έλεγχος της αναπαραγωγής

Η αναπαραγωγική λειτουργία τελεί υπό αυστηρό νευροενδοκρινικό έλεγχο. Οι ορμόνες που συμμετέχουν άμεσα στον έλεγχο της αναπαραγωγικής λειτουργίας προέρχονται από τον υποθάλαμο, την υπόφυση και τους γεννητικούς αδένες και είναι οι εξής:

• Γοναδικά στεροειδή. Στις γοναδικές ορμόνες ανήκουν τα ανδρογόνα, τα οιστρογόνα και τα προγεσταγόνα. Τα ανδρογόνα παράγονται στα κύτταρα Leydig των όρχεων και κυριότερες είναι η τεστοστερόνη και η ανδροστενδιόνη. Οι ωοθήκες παράγουν κυρίως δύο είδη ορμονών, τα οιστρογόνα από το αναπτυσσόμενο ωοθηλάκιο και τα προγεσταγόνα στο ωχρό σωμάτιο και τον πλακούντα.

• Ανασταλτίνες. Οι ανασταλτίνες (πεπτίδια) παράγονται στον γοναδικό ιστό και έχουν σημαντικό ρόλο στη ρύθμιση της αναπαραγωγικής λειτουργίας του αρσενικού και του θηλυκού ζώου. Τα σπουδαιότερα από αυτά είναι η ανασταλτίνη και τα συγγενή προς αυτήν πεπτίδια ενεργητίνη και ωοθυλακιοστατίνη.

• Υποφυσιακές γοναδοτροφίνες. Υποφυσιακές γοναδοτροφίνες είναι η ωοθυλακιοτρόπος ορμόνη και η ωχρινοποιητική ορμόνη. Παράγονται και οι δύο στην υπόφυση και είναι γλυκοπρωτεΐνες. Επίσης, σπουδαίο ρόλο στην αναπαραγωγή του προβάτου (εποχιακά αναπαραγόμενο ζώο) διαδραματίζει και η μελατονίνη, η οποία συντίθεται και εκκρίνεται από την επίφυση του εγκεφάλου.

• Ωκυτοκίνη. Η ωκυτοκίνη απελευθερώνεται από τον οπίσθιο λοβό της υπόφυσης και εξασκεί επίδραση κυρίως στο μυομήτριο και στα μυοεπιθηλιακά κύτταρα του μαστού. Η επίδρασή της στη μήτρα συνίσταται στην πρόκληση ή και την ενίσχυση των συστολών της, προϋπόθεση απαραίτητη για τη φυσιολογική έκβαση του τοκετού, ενώ, στο μαστικό αδένα στη συστολή των μυοεπιθηλιακών κυττάρων που περιβάλλουν τις αδενοκυψελίδες προς εκκένωση του γάλακτος.

• Προσταγλανδίνες. Οι προσταγλανδίνες είναι λιπαρά οξέα με 20 άτομα άνθρακα, τα οποία περιέχουν στο μόριό τους έναν πενταμελή δακτύλιο. Έχουν περιγραφεί διάφορες κλάσεις προσταγλανδινών, οι A, B, C, D, E και F, οι οποίες και συμβολίζονται ως PGA, PGB, PGC, PGD, PGE και BGF, αντίστοιχα. Όσον αφορά στην αναπαραγωγική λειτουργία, οι προσταγλανδίνες εμπλέκονται κυρίως στα φαινόμενα της ωοθυλακιορρηξίας, της ωχρινόλυσης και της πραγματοποίησης του τοκετού.

Σε γενικές γραμμές, η ορμονική ρύθμιση της αναπαραγωγής γίνεται ως εξής: Πριν την είσοδο του θηλυκού ζώου στην ήβη, η ωοθήκη ωριμάζει και αρχίζει να παράγει οιστρογόνα, που καθορίζουν και τα δευτερογενή χαρακτηριστικά του φύλου, τα οποία επενεργούν στον υποθάλαμο και αυτός στη συνέχεια επενεργεί στην υπόφυση με αποτέλεσμα να έχουμε την έκκριση της ωοθυλακιοτρόπου ορμόνης. Η ωοθυλακιοτρόπος ορμόνη προκαλεί ανάπτυξη των ωοθυλακίων και την έκκριση περισσότερων οιστρογόνων από την ωοθήκη, που επενεργούν και πάλι στον υποθάλαμο (υπόφυση), με αποτέλεσμα να εκκρίνεται περισσότερη ωοθυλακιοτρόπος ορμόνη αλλά και ωχρινοποιητική ορμόνη, που προκαλεί ωοθυλακιορρηξία και απελευθέρωση του ωχρού σωματίου.

Στην περίπτωση που το ωάριο, που ελευθερώθηκε, γονιμοποιηθεί και αρχίσει εγκυμοσύνη, εκκρίνεται από το ωχρό σωμάτιο προγεστερόνη, η οποία προετοιμάζει τη μήτρα για την εγκυμοσύνη την οποία και διατηρεί. Επιπλέον, σταματά την παραγωγή FSH και LH και έτσι διακόπτονται οι οιστρικοί κύκλοι αφού δεν αναπτύσσονται και δεν ωριμάζουν ωοθυλάκια. Στο τέλος της εγκυμοσύνης, η μήτρα παράγει την ορμόνη προσταγλανδίνη, η οποία σταματά τη δράση του ωχρού και προκαλεί τον τοκετό. Με την υποπλασία του ωχρού σωματίου σταματά η παραγωγή της προγεστερόνης και αρχίζει η παραγωγή των οιστρογόνων και κατ' επέκταση η παραγωγή FSH και LH με αποτέλεσμα την εμφάνιση του οίστρου και τη νέα ωοθυλακιορρηξία.

Στην περίπτωση που το ωάριο, που ελευθερώθηκε, δεν γονιμοποιηθεί, δε σχηματίζεται ωχρό σωμάτιο και δεν εκκρίνεται προγεστερόνη, αλλά συνεχίζεται η έκκριση των οιστρογόνων από την ωοθήκη και η έκκριση FSH και LH από την υπόφυση, με αποτέλεσμα να εμφανίζεται νέος οίστρος και νέα ωοθυλακιορρηξία.

Ενήβωση-Γενετική ωρίμανση

Ενήβωση είναι η μεταβατική περίοδος της ζωής του ζώου κατά την οποία δημιουργούνται οι προϋποθέσεις και οι δυνατότητες αναπαραγωγής του. Η ενήβωση είναι μία μακρά διαδικασία, η οποία αρχίζει αμέσως με τη διαφοροποίηση του φύλου και αποπερατώνεται με την εμφάνιση του πρώτου έκδηλου οίστρου στις αμνάδες ή την εμφάνιση των πρώτων σπερματοζωαρίων στα σπερματικά σωληνάρια του όρχεως του νεαρού κριού.

Στην παρακάτω μεταπτυχιακή εργασία (σελίδα 45) υπάρχουν πληροφορίες για τη διαδικασία της αναπαραγωγής των αιγοπροβάτων. Αναλύεται το γεννητικό σύστημα προβάτου, οι αναλυτικές ορμόνες αλλά και ο ορμονικός έλεγχος της αναπαραγωγής, η ενήβωση και η γενετική ωρίμανση, το στάδιο της κυοφορίας και το στάδιο του τοκετού. Αναπαραγωγή αιγοπροβάτων