Δαμασκηνιά
Περιεχόμενα
Γενικά στοιχεία
Η δαμασκηνιά καλλιεργείται ευρέως σε όλη την υφήλιο. Ανήκει στο γένος Prunus, που περιλαμβάνει είδη από Ασία, Ευρώπη και Αμερική. Στην Ελλάδα η δαμασκηνιά καλλιεργείται κυρίως στη Φθιώτιδα, Εύβοια, Μαγνησία, Κοζάνη, Φλώρινα, Χαλκιδική και Λέσβο. Τα κυριότερα κέντρα της είναι οι νομοί Φθιώτιδας, Μαγνησίας (κυρίως οι Βόρειες Σποράδες), Κοζάνης (περιοχή Σερβίων) και Λέσβου. Καλλιεργείται για τους καρπούς της που τρώγονται ως νωποί ή αποξηραμένοι.[1]
Βοτανικά χαρακτηριστικά
Η δαμασκηνιά είναι δέντρο φυλλοβόλο, μέσου έως μεγάλου μεγέθους με βλάστηση πλαγιόκλαδη ή ορθόκλαδη. Τα φύλλα της είναι απλά, κατ’ εναλλαγή, επιμήκη μεγάλα σε μέγεθος, αιχμηρά, ωοειδή, οδοντωτά, αδενοφόρα και με χνούδι ή όχι στην κάτω επιφάνεια. Οι οφθαλμοί διακρίνονται σε ξυλοφόρους και απλούς ανθοφόρους, έχουν σχήμα κωνικό οξύ και δεν διακρίνονται μεταξύ τους μακροσκοπικά. Τα άνθη είναι λευκά και παράγονται πριν από την έκπτυξη των φύλλων από απλούς ανθοφόρους οφθαλμούς. Ο καρπός είναι δρύπη διαφορών σχημάτων (σφαιρικό, ωοειδές, ελλειψοειδές, καρδιόσχημο και κωνικό) σχεδόν πάντοτε εκπύρηνος ή συμπύρηνος, σε μερικές ποικιλίες με αιχμηρή κορυφή και μέτρια ελκυστικός. Ο φλοιός έχει χρώμα που ποικίλει από κίτρινο έως μελανό ανάλογα με την ποικιλία. Η σάρκα είναι συνήθως συνεκτική κίτρινη χρυσοκίτρινη, πρασινοκίτρινη ή κόκκινη ή κίτρινη-ροζέ ή πράσινη ή κεχριμπαρί χυμώδης γλυκιά όξινη ή υπόξινη και αρωματική.[1]
Τρόπος καρποφορίας
Η δαμασκηνιά καρποφορεί σχηματίζοντας απλούς ανθοφόρους οφθαλμούς πλαγιά σε λογχοειδή, λεπτοκλάδια και βλαστούς κατά την βλαστική περίοδο, που συμπληρώνουν την ανάπτυξή τους κατά την ληθαργική περίοδο, που ακολουθεί και ανθίζουν την επόμενη άνοιξη κατά τα τέλη Μαρτίου με αρχές Απριλίου, αν ικανοποιηθούν οι ανάγκες τους σε ψύχος. Η διαφοροποίηση των οφθαλμών της δαμασκηνιάς γίνεται το καλοκαίρι και οι πρώτες καταβολές ανθέων διαπιστώνονται κατά τα τέλη Ιουλίου έως τα μέσα Αυγούστου. Η δαμασκηνιά εισέρχεται σε αξιόλογη καρποφορία από τον 3ο-5ο χρόνο της ηλικίας της. Η παραγωγική ζωή της υπολογίζεται σε 30-40 χρονιά.[1]
Επικονίαση-Γονιμοποίηση
Οι καλλιεργούμενες ποικιλίες της Ευρωπαϊκής δαμασκηνιάς ανάλογα με τις ανάγκες επικονίασής τους, διακρίνονται σε αυτογόνιμες, μερικώς αυτογόνιμες (δίνουν ικανοποιητικές σοδειές, αν εξασφαλιστεί σταυρεπικονίαση) και αυτόστειρες (παράγουν καρπούς μόνον αν τους εξασφαλιστεί σταυρεπικονίαση) και θεωρούνται αλληλοσυμβιβαστές (αλληλογόνιμες), ενώ της Ιαπωνικής δαμασκηνιάς οι πιο πολλές είναι αυτόστειρες και ελάχιστες μερικώς αυτογόνιμες, όμως αλληλοσυμβιβαστές. Οι ποικιλίες της Ευρωπαϊκής δαμασκηνιάς είναι ακατάλληλες ως επικονιάστριες των ποικιλιών της Ιαπωνικής δαμασκηνιάς, όπως ακατάλληλες είναι και οι ποικιλίες της Ιαπωνικής δαμασκηνιάς ως επικονιάστριες των ποικιλιών της Ευρωπαϊκής δαμασκηνιάς. Τα αμερικάνικα είδη θεωρούνται κατάλληλα ως επικονιαστές, κυρίως για τις ποικιλίες της Ιαπωνικής δαμασκηνιάς.
Το άνθος της δαμασκηνιάς παραμένει ανοικτό 5 μέρες και το στίγμα είναι δεκτικό περίπου 2 μέρες πριν το άνοιγμα των ανθήρων, αλλά η διάρκεια της δεκτικότητας του δεν έχει διευκρινιστεί πλήρως. Τα άνθη της δαμασκηνιάς πέφτουν μέσα σε 3-4 μέρες, αν δεν επικονιαστούν. Η γύρη της δαμασκηνιάς συλλέγεται σχετικά εύκολα από άνθη, που είναι έτοιμα να ανοίξουν (λίγο πριν από το διαχωρισμό των πετάλων). Η αποκοπή των ανθήρων γίνεται με τρίψιμο των ανθέων σε ειδικό κόσκινο, που συγκρατεί τα πέταλα και τα λοιπά υπολείμματα των ανθέων. Οι ανθήρες ξηραίνονται για 12 ώρες σε θερμοκρασία δωματίου ή με ελαφρά μεγαλύτερη θερμοκρασία. Η γύρη εύκολα αποβάλλεται από τους αποξηραμένους ανθήρες με τη βοήθεια μικρού πινέλλου. Ακολούθως συλλέγεται και τοποθετείται σε γυάλινο βάζο ερμητικά κλειστό και στη συνέχεια σε ψυγείο. Περισσότερες λεπτομέρειες στον παρακάτω σύνδεσμο:
Επικονίαση-Γονιμοποίηση δαμασκηνιάς[1]
Ανάπτυξη καρπού
Η κατά μήκος αύξηση του περικάρπιου του δαμασκηνού επισυμβαίνει σε τρεις ευκρινείς περιόδους (δυο φάσεις ταχείας αύξησης διαχωρίζονται από μια βραδείας αύξησης). Στη δαμασκηνιά πολύ συχνά παρατηρείται καρπόπτωση, που συνήθως επισυμβαίνει κατά τη δεύτερη (μερικώς) και τρίτη φάση αύξησης του καρπού. Η περίοδος αυτή καρπόπτωσης ονομάζεται καρπόπτωση Ιουνίου και χαρακτηρίζεται ως λειτουργία φυσικού αραιώματος. Η καρπόπτωση αυτή οφείλεται σ' ορμονοθρεπτικό ανταγωνισμό των καρπών ή έλλειψη νερού. Μερικές δε φορές και σε αμπσισικό οξύ, που παράγεται κάτω από συνθήκες στρες του δένδρου (έλλειψη νερού, καταστροφή φυλλώματος). Μ' άλλα λόγια το δένδρο, για να επιβιώσει, μειώνει τις ανάγκες του, με την αποβολή καρπών του και στη συνέχεια, αν χρειαστεί, με την αποβολή φύλλων του, για να θέσει σε λειτουργία το μηχανισμό επιβίωσης, που λέγεται λήθαργος.[1]
Πολλαπλασιασμός
Η δαμασκηνιά πολλαπλασιάζεται με ενοφθαλμισμό με όρθιο Τ πάνω σε υποκείμενα σπορόφυτα ή κλώνους ηλικίας 1 έως 2 χρόνων. Ο ενοφθαλμισμός μπορεί να γίνει την άνοιξη, το καλοκαίρι και το φθινόπωρο. Όπως στην αμυγδαλιά έτσι και στη δαμασκηνιά, ο ενοφθαλμισμός την άνοιξη γίνεται μόλις αρχίσει να αποκολλάται εύκολα ο φλοιός του υποκειμένου με κοιμώμενο οφθαλμό από εμβολιοφόρους βλαστούς, που κόπηκαν έγκαιρα και διατηρήθηκαν κατάλληλα συσκευασμένοι σε θερμοκρασία 3-4oC. Σαν πιο κατάλληλη όμως εποχή θεωρείται το καλοκαίρι και το φθινόπωρο με ευνοϊκές κλιματικές συνθήκες, περίοδοι, που εξασφαλίζουν και τα κατάλληλα εμβόλια. Το παραγόμενο δενδρύλλιο συνήθως διατίθεται ως μονοετές την επόμενη χρονιά, τέλη φθινοπώρου, ή ως διετές την μεθεπόμενη χρονιά κατά την ίδια περίοδο. Τα κλωνικά υποκείμενα πολλαπλασιάζονται σχετικά εύκολα με ξυλοποιημένα χειμερινά μοσχεύματα, με φυλλοφόρα μοσχεύματα και με την τεχνική in vitro.[1]
Υποκείμενα
Τα υποκείμενα της δαμασκηνιάς διακρίνονται σε υποκείμενα σπορόφυτα (αυτά δηλαδή που παράγονται από σπόρο) και στα κλωνικά υποκείμενα. Αναλύονται στους παρακάτω συνδέσμους:
Υποκείμενα δαμασκηνιάς Σπορόφυτα
Υποκείμενα δαμασκηνιάς Κλωνικά[1]
Ποικιλίες
Οι ποικιλίες της δαμασκηνιάς διακρίνονται στις Ευρωπαϊκές και στις Ιαπωνικές. Όλες οι ποικιλίες και των δύο τύπων συγκεντρωμένες αναφέρονται με λεπτομέρειες στον παρακάτω σύνδεσμο:
Κλιματικές συνθήκες
Η δαμασκηνιά προσαρμόζεται εύκολα και ευδοκιμεί ικανοποιητικά σε ευρεία ποικιλία κλιματικών και εδαφικών συνθηκών. Η δαμασκηνιά η Ιαπωνική, ως πρωϊανθής, (ανθίζει μετά την αμυγδαλιά) προσαρμόζεται καλύτερα σε περιοχές με ήπιους χειμώνες και ζεστά καλοκαίρια, ενώ η Ευρωπαϊκή, ως οψιμανθής (ανθίζει μετά τη βερικοκκιά και μερικές ποικιλίες της, ως η Reine claude, ακόμα οψιμότερα, συγχρόνως ή οψιμότερα της κερασιάς, αχλαδιάς και μηλιάς) είναι πιο παραγωγική σε περιοχές με ψυχρότερους χειμώνες και με μέτριες καλοκαιρινές θερμοκρασίες.
Η δαμασκηνιά η Ευρωπαϊκή είναι πιο ανθεκτική στο ψύχος από τη ροδακινιά και αντέχει μέχρι στους -20oC, ενώ η ανθεκτικότητα της δαμασκηνιάς της Ιαπωνικής ποικίλλει ανάλογα με την ποικιλία, που είναι για την ποικιλία Kelsey (ευαισθητότερη) μικρότερη από της ροδακινιάς (κάτω από τους -15°C) και για την ποικιλία Burbank (ανθεκτικότερη) παρόμοια με της δαμασκηνιάς της Ευρωπαϊκής. Οι ανάγκες σε ψύχος των οφθαλμών της δαμασκηνιάς της Ευρωπαϊκής για τη διακοπή του λήθαργου τους είναι ανάλογα με την ποικιλία, μεγαλύτερες (περίπου 700-1700 ώρες κάτω από 7oC) από της δαμασκηνιάς της Ιαπωνικής (περίπου 600-1500 ώρες κάτω από 7oC). Οι ποικιλίες της δαμασκηνιάς της Ιαπωνικής ως πρωϊανθείς υπόκεινται συχνότερα σε ζημιές από παγετούς της άνοιξης.
Η ψηλή ατμοσφαιρική υγρασία και οι πολλές βροχοπτώσεις κατά την περίοδο της ανθοφορίας της δαμασκηνιάς την άνοιξη, αποτελούν δυσμενείς παράγοντες για την καλλιέργεια της, γιατί ευνοούν την ανάπτυξη της μονίλιας. Συνεπώς περιοχές με πολύ υγρή άνοιξη θεωρούνται ακατάλληλες για την καλλιέργεια της δαμασκηνιάς και πρέπει να αποφεύγονται.[1]
Εδαφικές συνθήκες
Η δαμασκηνιά μπορεί να ευδοκιμήσει επί διαφόρων τύπων εδαφών, αλλά αποδίδει καλύτερα σε βαθιά, ελαφρά ασβεστώδη και μέσης σύστασης εδάφη, που αποστραγγίζονται καλά. Ανέχεται βαρύτερα εδάφη από τα πιο πολλά πυρηνόκαρπα, εκτός αν έχει ως υποκείμενο τη ροδακινιά. Θεωρείται ευαίσθητη στους ισχυρούς ανέμους και γι’ αυτό θα πρέπει να αποφεύγονται οι περιοχές εκείνες που είναι εκτεθειμένες σε διαρκείς και σφοδρούς ανέμους. Άριστη τιμή pH = 6-7,5.[1]
Πληροφοριακά στοιχεία
Ευδοκιμεί στις περιοχές
|
