Διατροφή αγελάδων κατά τη γαλακτική περίοδο

Η γαλακτοπαραγωγή των αγελάδων εξελίσσεται προοδευτικά κατά τη διάρκεια της γαλακτικής περιόδου, (305 ημέρες) φθάνοντας το μέγιστο περί την 6^η εβδομάδα μετά τον τοκετό.

Η καμπύλη κατανάλωσης τροφής όμως παρουσιάζει μια καθυστέρηση φθάνοντας το μέγιστο την 9^η με 11^η εβδομάδα από του τοκετού. Έτσι τους δύο πρώτους μήνες της γαλακτικής περιόδου (πρώτη φάση) παρατηρείται συνήθως ένα αρνητικό ισοζύγιο ενέργειας το οποίο αντιμετωπίζεται από τον οργανισμό του ζώου με καταβολισμό σωματικής ύλης (κυρίως λίπους). Για το λόγο αυτό παρατηρείται μείωση του ΣΒ και μείωση της σωματικής κατάστασης των υψιπαραγωγών κυρίως αγελάδων. Η σταθεροποίηση του ΣΒ αναμένεται περί το τέλος του 3ου μήνα και η γονιμοποίηση των αγελάδων 45-75 ημέρες μετά τον τοκετό, με άριστο μεταξύ δύο τοκετών διάστημα 12-13 μήνες.

Κατά την πρώτη φάση της γαλακτικής περιόδου χορηγούνται σιτηρέσια με ελάχιστη χρήση ΧΖ εκλεκτής ποιότητας και υψηλή συμμετοχή ΣΖ ώστε η αναλογία ΧΖ:ΣΧ να είναι 30-40:60-70 ως προς την ΞΟ του σιτηρεσίου. Με τα σιτηρέσια αυτά όμως το ρΗ του περιεχόμενου της μεγάλης κοιλίας μπορεί να πέσει κάτω του 6, ο λόγος οξικού: προπιονικό να γίνει <2,5, να αυξηθεί η συγκέντρωση της ινσουλίνης και να μειωθεί η λιποπεριεκτικότητα του γάλακτος. Η διατροφή κατά τη φάση αυτή γίνεται συνήθως κατά βούληση και σε κάθε περίπτωση η χορηγούμενη ποσότητα τροφής γίνεται με βάση την αναμενόμενη ποσότητα γάλακτος και όχι την πραγματοποιούμενη όπως γίνεται στο υπόλοιπο της γαλακτικής περιόδου. Η καλή διατροφή κατά την πρώτη φάση της γαλακτικής περιόδου συμβάλλει στην καλύτερη εμμονή της γαλακτοπαραγωγής.

Κατά τη δεύτερη φάση της γαλακτικής περιόδου, διάρκειας 3-6 εβδομάδων, παρατηρείται σταθεροποίηση της γαλακτοπαραγωγής και αποκατάσταση του ισοζυγίου ενέργειας και θρεπτικών συστατικών.

Η τρίτη και τελευταία φάση της γαλακτικής περιόδου χαρακτηρίζεται από πτωτική πορεία της γαλακτοπαραγωγής με συνήθως θετικό ισοζύγιο ενέργειας, το οποίο επιτρέπει την εναπόθεση σωματικού λίπους με αποκατάσταση της καταβολισθείσας σωματικής ύλης κατά την πρώτη φάση της γαλακτικής περιόδου και αύξηση του ΣΒ. Πρέιπει να σημειωθεί όμως εδώ ότι οι σχέσεις μεταξύ γαλακτοπαραγωγής, ισοζύγιου ενέργειας και ΣΒ εξαρτώνται εκτός των άλλων και από την καμπύλη της γαλακτοπαραγωγής (εμμονή γαλακτοπαραγωγής).

Η ικανοποίηση των αναγκών του μαστού σε θρεπτικά συστατικά για παραγωγή γάλακτος από την αρχή μέχρι και το μέγιστο της γαλακτοπαραγωγής συνεπάγεται μια σειρά προσαρμογών του οργανισμού, μερικές των οποίων αφορούν στην αυξημένη κατανάλωση τροφής, άλλες στη χρησιμοποίηση των αποθεμάτων σωματικής ύλης (πρωτεΐνη, λίπος) και άλλες στην επιβεβαίωση ότι τα θρεπτικά συστατικά χρησιμοποιούνται κατά προτεραιότητα από το μαστό. Οι προσαρμογές αυτές συντονίζονται από το ενδοκρινικό σύστημα του ζώου με μέγιστη αύξηση της προλακτίνης και της αυξητικής ορμόνης στον ορό του αίματος και με μείωση της ινσουλίνης. Κατά τη δεύτερη και τρίτη φάση της γαλακτικής περιόδου ο λόγος ΧΖ:ΣΖ του σιτηρεσίου μπορεί να διευρυνθεί υπέρ των ΧΖ, εφ' όσον η οικονομική αξιολόγηση των ζωοτροφών το επιτρέπει.

Ομοίως σε ζώα μέσων αποδόσεων (4.000-5.000 Kg ετησίως) η κάλυψη των αναγκών δεν παρουσιάζει, κατά κανόνα, δυσκολίες και είναι δυνατόν να γίνει στη μεν αρχή της γαλακτικής περιόδου με σχετικά περιορισμένη χρήση ΣΖ, στη συνέχεια δε, ακόμα και με αποκλειστική χρήση ΧΖ, με γνώμονα πάντα την οικονομικότητα του σιτηρεσίου.