Εχθροί ελαιοκράμβης

Αφίδες

Προσβολή φυτού ελαιοκράμβης από τις Αφίδες

Είναι σύνηθες έντομα που προκαλούν σοβαρές ζημίες και σημαντικές απώλειες στην παραγωγή και συμπεριλαμβάνονται τους σοβαρότερους εχθρούς, πλήθους καλλιεργειών. Στην οικογένεια Aphididae ανήκουν πολλά διαφορετικά είδη που συναντώνται σ’ ολόκληρο τον κόσμο, με τα πιο κοινά να είναι τα Aphis fabae, Myzus persiceae. Το Brevicoryne brassicae, επίσης προσβάλει διάφορα καλλιεργούμενα αλλά και αυτοφυή Σταυρανθή.

Οι αφίδες τρέφονται σ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους, μυζώντας τους φυτικούς χυμούς, εξασθενώντας έτσι τα φυτά, ενώ συγχρόνως προκαλούν παραμορφώσεις στα προσβεβλημένα μέρη με την έκκριση τοξικής σιέλου. Στα προσβεβλημένα φύλλα παρατηρείται συστροφή, όπου οι αφίδες σχηματίζουν μεγάλες αποικίες. Τα σοβαρά μολυσμένα φυτά παρουσιάζουν νανισμό και τα μέρη τους υπαναπτύσσονται. Εκκρίνουν επίσης μεγάλες ποσότητες μελιτωδών ουσιών, που αργότερα εποικίζονται από σκουρόχρωμους μύκητες της καπνιάς (δευτερογενής προσβολή), με πολύ σοβαρές επιπτώσεις για τα φυτά.

Κατά τη διάρκεια του βιολογικού τους κύκλου αναπτύσσουν μέχρι και δέκα γενιές. Ο ξηρός και πολύ ζεστός καιρός ενισχύει την αύξηση του πληθυσμού τους και τη δράση τους στις καλλιέργειες. Οι καλοκαιρινές μορφές, άπτερες και πτερωτές, είναι όλες θηλυκές, ζωοτόκες και αναπαράγονται με παρθενογένεση με πολύ γρήγορο ρυθμό. Διατηρούν όμως και την σεξουαλική αναπαραγωγή στο βιολογικό τους κύκλο και η διαχείμαση τους γίνεται ως μαύρο αυγό μήκους 0,5mm, κυρίως στη χειμερινή ελαιοκράμβη ή στα ζιζάνια. Στην αρχή της άνοιξης εκκολάπτεται η αποδημητική αφίδα που ονομάζεται θεμελιωτική, η οποία ζωοτοκεί πτερωτές και άπτερες παρθενογενετικές αφίδες.

Η αντιμετώπιση δεν είναι εύκολη, λόγω του ταχύτατου ρυθμού αναπαραγωγής τους, αλλά και της ανθεκτικότητας που έχουν αναπτύξει στα κοινά αφιδοκτόνα. Γι’ αυτό είναι απαραίτητη η τήρηση καλή φυτοϋγιεινής ώστε να αποφεύγονται οι αναμολύνσεις. Για την αντιμετώπιση λοιπόν συνιστάται η καταστροφή των υπολειμμάτων της καλλιέργειας αμέσως μετά την συγκομιδή, αλλά και η συστηματική καταπολέμηση των ζιζανίων. Σημειώνεται ότι η αντιμετώπιση με βιολογικά μέσα κρίνεται εφικτή, καθώς οι αφίδες έχουν πολλούς φυσικούς εχθρούς που μπορούν να ελέγχουν ικανοποιητικά τους πληθυσμούς τους. Οι πιο γνωστοί είναι το αρπακτικό Aphidoletes aphidimyza και το παράσιτο Aphidius matricariae.

Πιερίς

Προσβολή λωβού ελαιοκράμβης από Πιερίς

Η πιερίς (Pieris brassicae) είναι επιβλαβές έντομο για τα φυτά κατά το στάδιο της προνύμφης. Στην Ελλάδα έχει 3-4 γενιές το χρόνο. Διαχειμάζει με την μορφή της πούπας, σε κορμούς δέντρων, τοίχους, φράχτες και υπολείμματα καλλιεργειών. Νωρίς την άνοιξη τα θηλυκά εναποθέτουν τα αυγά στην κάτω επιφάνεια των φύλλων. Οι νεαρές τρέφονται στην αρχή με το έλασμα των φύλλων, αφήνοντας τα μεσαίου μεγέθους νεύρα, ενώ αργότερα η καταστροφή της φυλλικής επιφάνειας είναι τέτοια που μόνο τα πολύ χονδρά νεύρα μένουν ανέπαφα.

Αν και είναι από τους σοβαρότερους εχθρούς, η αντιμετώπιση του είναι σχετικά εύκολη, επειδή είναι εκτεθειμένο πάνω στην φυλλική επιφάνεια. Απαιτείται όμως έγκαιρη διαπίστωση της ύπαρξης του, ώστε οι επεμβάσεις να γίνουν προτού επεκταθεί η προσβολή. Πρέπει να αποφεύγεται η χρήση ισχυρών εντομοκτόνων ουσιών και συνιστάται η εφαρμογή πυρεθροειδών. Επίσης και η χρησιμοποίηση μικροβιακών σκευασμάτων όπως του Bacillus thuringiensis. Επιπλέον έχει αρκετούς φυσικούς εχθρούς, οι οποίοι θα πρέπει να προστατεύονται καθώς, μπορούν και ελέγχουν σε μεγάλο βαθμό τον πληθυσμό του. Αναφέρονται τα υμενόπτερα Apanteles glomeratus και Pteromalus puparum.

Τετράνυχος

Δράση τετράνυχου σε φύλλο ελαιοκράμβης

Το Tetranychus urticae είναι ένα πολυφάγο άκαρι, που προκαλεί σημαντικές ζημιές σε όλο τον κόσμο και όταν επικρατούν ευνοϊκές συνθήκες μπορεί μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα, να αποξηράνει το φύλλωμα και να προκαλέσει την μάρανση των φυτών. Διαχειμάζει σαν γονιμοποιημένο θηλυκό σε διάπαυση, σε ρωγμές, φυτικά υπολείμματα και ζιζάνια. Το θηλυκό εναποθέτει τα αυγά στην κάτω επιφάνεια των φύλλων κοντά στις νευρώσεις. Ο τετράνυχος σε σχετικά υψηλή θερμοκρασία και χαμηλή υγρασία, έχει πολύ υψηλή αναπαραγωγική ικανότητα και μπορεί να παρατηρηθούν αλλεπάλληλες γενιές την ίδια καλλιεργητική περίοδο. Οι τετράνυχοι βρίσκονται στην κάτω επιφάνεια των φύλλων, μυζώντας τους φυτικούς χυμούς, με αποτέλεσμα να μην γίνεται αντιληπτή η παρουσία τους, παρά μόνο με την εμφάνιση των συμπτωμάτων. Αρχικά δημιουργούνται υπόλευκα στίγματα στην πάνω επιφάνεια των φύλλων κοντά στις νευρώσεις. Στη συνέχεια και εφόσον η προσβολή προχωρεί, το έλασμα κιτρινίζει, η κάτω επιφάνεια γίνεται σκουρόχρωμη και καλύπτεται από τον χαρακτηριστικό αραχνοειδή ιστό. Τελικά τα φύλλα συστρέφονται, ξηραίνονται και σχίζονται. Κατά τους θερμούς και ξηρούς μήνες, εάν η προσβολή δεν αντιμετωπισθεί εγκαίρως, μπορεί να προκληθεί καθολική ξήρανση των φυτών.

Εξαιτίας του μικρού μεγέθους, ότι απαντώνται στην κάτω μεριά των φύλλων, του ταχύτατου πολλαπλασιασμού και του σύντομου βιολογικού κύκλου, η αντιμετώπιση είναι δύσκολη. Καταρχήν πρέπει να καταστρέφονται τα φυτικά υπολείμματα, και να ακολουθείται συστηματική αντιμετώπιση των ζιζανίων, ώστε να περιορίζονται οι διαχειμάζουσες μορφές, και να αποφεύγεται η υπερβολική αζωτούχα λίπανση. Για την χημική αντιμετώπιση του κατάλληλα φάρμακα που αντιμετωπίζουν παράλληλα και τις αφίδες είναι τα, diazinon, dimethoate, oxydemeton-methyl κ.α.. Όσον αφορά την αντιμετώπιση του με βιολογικά μέσα χρησιμοποιείται με επιτυχία το αρπακτικό Phytoseiulus persimilis.