Καλλιέργεια σταφίδας

Γενικά στοιχεία

Για την κατηγορία της Σταφιδοποιΐας, τα κριτήρια είναι πολύ αυστηρά και έτσι, λίγες ποικιλίες είναι κατάλληλες για παραγωγή σταφίδων. Η Σταφίδα (Stafida), ποικιλίας Κορινθιακή σταφίδα, προέρχεται αποκλειστικά από ρώγες σταφυλιών (Vitis vinifera), οι οποίες έχουν υποστεί φυσική αποξήρανση στον ήλιο ή στη σκιά.

Σταφίδα ονομάζεται το αποξηραμένο, με κάθε τρόπο, προϊόν της αμπέλου (καρπός σταφυλιού) ενώ η εμπορική ονομασία σχετίζεται με την αποξήρανση του καρπού ορισμένων μόνο ποικιλιών της αμπέλου. O όρος σταφίδα αναφέρεται και στον καρπό κάθε ποικιλίας αμπελιού, ο οποίος μπορεί να καταναλωθεί σε αποξηραμένη μορφή. Τον καρπό της σταφιδαµπέλου αποτελεί η μαύρη ή κορινθιακή σταφίδα, η οποία ευδοκιμεί κατά κύριο λόγο στην Ελλάδα και ιδιαίτερα στην περιοχή της Πελοποννήσου. Η κορινθιακή σταφίδα, σύμφωνα µε επιστημονική εκδοχή, αποτελεί προϊόν βλαστικής μεταλλαγής της οινοποιήσιµης αμπέλου και μάλιστα της ποικιλίας Λιάτικο. Χαρακτηριστικό της γνώρισμα είναι η απουσία κουκουτσιών "γιγάρτων" από τις ρόγες του σταφυλιού και έτσι αναγνωρίσθηκε ως ιδιαίτερη ποικιλία αμπέλου (Vitis vinifera varietas apyrena).

Οι σημαντικότερες ποικιλίες σταφιδάμπελων είναι οι:

• Σουλτανίνα, γνωστή και ως Thompson Seedless (Καλιφόρνια), με ρόγα άσπερμη, ωχροκίτρινη.
• Το Μοσχάτο της Αλεξάνδρειας, γνωστό επίσης ως Gordo Blanco (Αυστραλία) ή White Hanepoot (Νότια Αφρική), με ρόγα που περιέχει μεγάλα σπέρματα.
• Κορινθιακή με μικρή, μαύρη, άσπερμη ρόγα.

Υπάρχουν τρεις υποποικιλίες:

• μαύρη
• λευκή
• ερυθρή.

Σε μεγαλύτερη έκταση καλλιεργείται η μαύρη Κορινθιακή, η οποία είναι η πιο παραγωγική. Η λευκή βρίσκεται διάσπαρτα κατά κύριο λόγο στους αμπελώνες της Ζακύνθου. Η κόκκινη, που είναι μικρότερης παραγωγικότητας, σπανίζει αλλά βρίσκεται στη Κεφαλλονιά. Κύριες σταφιδοπαραγωγικές χώρες έως τις αρχές του 20ού αιώνα ήταν η Τουρκία και η Ελλάδα. Στα μέσα του 20ού αιώνα, ωστόσο, οι ΗΠΑ έγιναν η πρώτη παραγωγός χώρα με δεύτερες την Αυστραλία και την Τουρκία και τρίτη την Ελλάδα. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια μείωση της παραγωγής σταφίδας στην Ελλάδα και επομένως μείωση στο ποσοστό συμμετοχής της χώρας μας στην παγκόσμια παραγωγή σταφίδας.

Ποικιλίες σταφιδοποιίας

Έννοιες και Ορισμοί

Σταφίδα, υπό ευρεία έννοια, ονομάζεται το αποξηραμένο, με κάθε τρόπο, προϊόν της αμπέλου (σταφύλια). Έχει επικρατήσει όμως διεθνώς ο ορισμός αυτός να αποδίδεται στα αποξηραμένα σταφύλια ορισμένων μόνο ποικιλιών αμπέλου και συγκεκριμένα της Σουλτανίνας, της Κορινθιακής Σταφίδας και του Μοσχάτου Αλεξανδρείας, που συνιστούν τη λεγόμενη εμπορική σταφίδα. Οι τρεις αυτές ποικιλίες (για τη χώρα μας μόνο οι δύο πρώτες) συγκροτούν την ομάδα των ποικιλιών Σταφιδοποιΐας.

Πολύ συχνά για την παραγωγή σταφίδων χρησιμοποιούνται σταφύλια ποικιλιών οινοποιΐας ή επιτραπέζιας χρήσης που ονομάζονται αποξηραμένα σταφύλια σε διάκριση από την εμπορική σταφίδα.

Χαρακτήρες ποικιλιών Σταφιδοποιΐας

Οι κυριότεροι χαρακτήρες που προσδιορίζουν την καταλληλότητα μιας ποικιλίας για την παραγωγή σταφίδων ποιότητας είναι η πρωιμότητα ωρίμανσης, η ευχέρεια αφυδάτωσης των σταφυλιών, το μέγεθος της ράγας, η απουσία γιγάρτων και τέλος η ελαστικότητα και η συγκολλητικότητα του σταφιδοποιημένου προϊόντος.

• Πρωιμότητα ωρίμανσης. Αποτελεί ιδιότητα της ποικιλίας, ιδιαίτερα σημαντική στην περίπτωση εφαρμογής φυσικών μεθόδων ξήρανσης των σταφυλιών. Επηρεάζεται σε διάφορο βαθμό από την πορεία των μετεωρολογικών συνθηκών και της καλλιεργητικής τεχνικής, ιδιαίτερα όμως από το μέγεθος του φορτίου των πρέμνων. Άκαιρες αρδεύσεις ή υπερβολικό φορτίο προκαλούν καθυστέρηση ωρίμανσης και δρουν σε τελική ανάλυση αρνητικά στην ποιότητα του προϊόντος.
• Ευχέρεια αφυδάτωσης. Εξαρτάται από παράγοντες όπως η υφή της επιδερμίδας, η ποσότητα της κέρινης ανθηρότητας, ο όγκος της ράγας κ.ά. Παίζει σημαντικό ρόλο, σε σχέση με τη μέθοδο ξήρανσης, στην ποιότητα ή σε μικρό χρόνο ξήρανσης των σταφυλιών.
• Μέγεθος ράγας. Αποτελεί χαρακτήρα της ποικιλίας, στην καλλιεργητική όμως πράξη μπορεί με διάφορες τεχνικές να βελτιωθεί αισθητά. Είναι προφανές πως το μέγεθος της σταφιδοποιημένης ράγας εξαρτάται από εκέινο της νωπής. Το μέγεθος πάλι της νωπής ράγας επηρεάζεται έντονα από το μέγεθος του φορτίου.
• Απουσία γιγάρτων. Το αγίγαρτο είναι χαρακτηριστική ιδιότητα της ποικιλίας. Η παρουσία γιγάρτων στις σταφίδες από αγίγαρτη ποικιλία αποτελεί σοβαρό παράγοντα μείωσης της ποιότητας.
• Οι σταφίδες τέλος πρέπει να μη συγκολλούνται μεταξύ τους και να είναι μαλακές και ελαστικές. Αποτελούν ιδιότητες της ποικιλίας. Οι σταφίδες των ποικιλιών σουλτανίνας και κορινθιακής σταφίδαε συγκολλούνται σε μικρότερο βαθμό από εκείνες των ποικιλιών Μοσχάτο Αλεξανδρείας και Black monukka. Η ελαστικότητα των σταφίδων, σε αντίθεση με την συγκολλητικότητα επηρεάζεται από το βαθμό ωριμότητας των σταφυλιών και τη μέθοδο ξήρανσης. Όσο περισσότερο ώριμα είναι τα σταφύλια τόσο ελαστικότερες και μαλακότερες είναι οι σταφίδες.

Χαρακτήρες ποιότητας των σταφίδων

Είναι προφανές πως οι χαρακτήρες ποιότητας των σταφίδων βρίσκονται σε άμεση σχέση με τους χαρακτήρες των ποικιλιών σταφιδοποιϊας. Ακόμη όμως οι χαρακτήρες ποιότητας μπορεί να επηρεάζονται από μια σειρά παράγοντες.

Κατά τον Winkler, οι κύριοι χαρακτήρες ποιότητας των σταφίδων είναι: το μέγεθος της σταφίδας, το χρώμα, η υφή του φλοιού και της σάρκας, η χημική σύσταση, η περιεκτικότητα σε υγρασία και η καθαρότητα και τέλος η κατάσταση υγείας των σταφίδων σε συνδυασμό πάντα με τις ιδιότητες της ποικιλίας.

• Μέγεθος ραγών. Το μέγεθος των σταφίδων εξαρτάται από το μέγεθος της νωπής ράγας και το στάδιο ωριμότητας των σταφυλιών κατά το χρόνο τρυγητού. Παρά το γεγονός πως το μέγεθος της ράγας των σταφυλιών αποτελεί χαρακτηριστική ιδιότητα της ποικιλίας, επηρεάζεται έντονα από τις εδαφοκλιματικές συνθήκες και την καλλιεργητική τεχνική. Είναι γνωστό πως οι ράγες σταφυλιών της ίδιας ποικιλίας διαφέρουν από περιοχή σε περιοχή ενώ είναι δυνατόν με καλλιεργητικές επεμβάσεις να αυξηθεί αρκετά το μέγεθός τους. Για συγκεκριμένη ποικιλία το μέγεθος της σταφίδας εξαρτάται απ’ το φορτίο του πρέμνου και την περιεκτικότητα των ραγών σε σάκχαρα. Το μεγάλο φορτίο επιδρά δυσμενώς στο μέγεθος των ραγών και επόμενα των σταφίδων ενώ ταυτόχρονα μειώνεται η περιεκτικότητά τους σε σάκχαρα. Μικρή περιεκτικότητα σε σάκχαρα, μικρός βαθμός ωριμότητας, συνεπάγεται μεγαλύτερη και περισσότερο ανομοιόμορφη συρρίκνωση των ραγών κατά την ξήρανση και τελικά σταφίδα χαμηλότερης ποιότητας.
• Χρώμα. Η ομοιομορφία και η λαμπρότητα του χρώματος των σταφίδων συμβάλλουν αποφασιστικά στην ελκυστικότητά τους. Το χρώμα αποτελεί ιδιότητα της ποικιλίας, επηρεάζεται όμως έντονα από τη μέθοδο ξήρανσης των σταφυλιών και τις καιρικές συνθήκες που επικρατούν κατά τη διάρκειά της. Το χαρακτηριστικό αντιπροσωπευτικό χρώμα έχουν οι σταφίδες που προήλθαν από κανονικής ωριμότητας σταφύλια, η ξήρανσή τους έγινε κάτω από ευνοϊκές συνθήκες θερμοκρασίας και υγρασίας και η συλλογή τους πραγματοποιήθηκε με μεθόδους που δεν προξένησαν τραυτματισμούς ενώ ταυτόχρονα δεν επέτρεψαν την παρουσία σάπιων ραγών ή ημιώριμων-πράσινων.
• Ύφη φλοιού και σάρκας. Η λεπτότητα του φλοιού είναι ιδιότητα της ποικιλίας, επηρεάζεται όμως από τις καιρικές συνθήκες και τη μέθοδο ξήρανσης. Οι καλής ποιότητας σταφίδες έχουν λεπτό φλοιό, είναι σαρκώδεις και κατά κανόνα προέρχονται από σταφύλια χαμηλού βαθμού ωριμότητας, είναι σκληρές, τραχιές και ρυτιδωμένες. Από τις κύριες ποικιλίες σταφιδοποιίας, οι σταφίδες του Μοσχάτου Αλεξανδρείας έχουν μάλλον τραχιά επιδερμίδα, της Thompson seedless έχουν μέσης λεπτότητας ενώ η υφή του φλοιού των σταφίδων της Κορινθιακής είναι λεπτότερη. Χαρακτηριστική τέλος είναι η διαφορά της υφής του φλοιού των σταφίδων της ίδιας ποικιλίας ανάλογα με τη μέθοδο ξήρανσης. Έτσι οι σταφίδες τύπου Sultanas με τη μέθοδο ξήρανσης στην Αυστραλία έχουν τη λεπτότερη δυνατή υφή, οι Thompson seedless μέσης λεπτότητας ενώ Golden –bleached, Sulfur- bleached και Soda-dipped έχουν μετρίως λεπτή επιδερμίδα.
• Χημική σύσταση. Η χημική σύσταση της σταφίδας αποτελεί σημαντικό παράγοντα ποιότητας και προσδιορίζει την θρεπτική της αξία. Η καλής ποιότητας σταφίδα δεν πρέπει να υπολείπεται σε θρεπτική αξία, γεύση και άρωμα των σταφυλιών, από τα οποία προήλθε. Η θρεπτική αξία των σταφίδων εξαρτάται από την περιεκτικότητά τους σε σάκχαρα, οξέα, μεταλλικά άλατα και βιταμίνες. Από ερευνητικές εργασίες φαίνεται ότι οι παραγόμενες σταφίδες δεν υπολείπονται σε θρεπτική αξία των ώριμων σταφυλιών από τα οποία προήλθαν, παρουσιάζουν όμως, μικρές διαφορές στην περιεκτικότητα ορισμένων βιταμινών. Έτσι για τις σταφίδες της Σουλτανίνας ανάλογα με τη μέθοδο ξήρανσης, η περιεκτικότητα σε βιταμίνες Α, Β και C μειώνεται σε διάφορο βαθμό. Τέλος ανάλογα με τη μέθοδο ξήρανσης και τις λοιπές εδαφοκλιματικές συνθήκες, η θερμιδική αξία των σταφίδων ποικίλει μεταξύ των ποικιλιών αλλά και εντός της ίδιας ποικιλίας.
• Περιεκτικότητα σε υγρασία-καθαρότητα. Η περιεκτικότητα των σταφίδων σε υγρασία κυμαίνεται ανάλογα με το είδος τους από 13-18%. Μια μέση τιμή 15% κατά την παράδοση των σταφίδων από τους σταφιδοπαραγωγούς είναι η ασφαλέστερη για την διατήρησή τους και τη μετέπειτα επεξεργασία τους. Η περιεκτικότητα των σταφίδων σε υγρασία σε συνδυασμό με την καθαρότητά τους επηρεάζουν ισχυρά την ποιότητα του τελικού προϊόντος. Οι χειρισμοί κατά τον τρυγητό επιδρούν αποφασιστικά στην καθαρότητα των σταφίδων. Αν κατά την προετοιμασία ξήρανσης το ποσοστό των σπασμένων ή πολτοποιημένων ραγών είναι μεγάλο, τότε οι παραγόμενες σταφίδες στο σύνολό τους γίνονται κολλώδεις, πάνω δε στην επιδερμίδα επικάθονται ξένες ύλες με αποτέλεσμα την υποβάθμιση του προϊόντος.
• Κατάσταση υγείας. Είναι προφανές πως είναι αδύνατον να παραχθούν σταφίδες υγιείς από μη υγιή πρώτη ύλη. Προσβολή από μύκητες, τραυματισμοί και σχισίματα ραγών από πουλιά ή από μηχανικά αίτια κατά τους χειρισμούς του τρυγητού και της ξήρανσης, επιδρούν έντονα στην κατάσταση υγείας των σταφυλιών και οδηγούν σε υποβάθμιση της ποιότητας των σταφίδων που θα παραχθούν. Αλλά και μετά την αποξήρανση και την επεξεργασία τους, η προστασία των σταφίδων από προσβολές των εντόμων αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση διασφάλισης της ποιότητάς τους.

Παράγοντες που επιδρούν στην ποιότητα και ποσότητα των παραγόμενων σταφίδων

Οι κύριοι παράγοντες που επηρεάζουν ποσοτικά και ποιοτικά την σταφιδοπαραγωγή είναι

1. η ποικιλία σταφιδοποιίας με τις ιδιότητες που έχει,
2. το κλίμα της αμπελουργικής περιοχής,
3. το έδαφος,
4. η καλλιεργητική τεχνική και
5. η μέθοδος ξήρανσης. Οι παράγοντες αυτοί, ιδιαίτερα οι 3 πρώτοι, πρέπει να θεωρηθούν δυναμικοί κι όχι στατικοί, με την έννοια πως επιδρούν μεταξύ τους, σε διάφορους συνδυασμούς και μέσα σε ορισμένα πλαίσια και κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες συμπληρώνουν ή και αναιρούν ο ένας τον άλλο. Είναι φανερό πως ο κατάλληλος συνδυασμός των παραγόντων αυτών οδηγεί στην παραγωγή σταφίδων καλής ποιότητας. Η ανάλυση των και των επί μέρους συντελεστών δεν είναι δεδομένη αλλά απαιτεί ιδιαίτερη φροντίδα και εξειδίκευση, ώστε να επιτυγχάνονται μεγάλες αποδόσεις σταφίδων ποιότητας, με λογικό κόστος.

Σουλτανίνα

Σουλτανίνα

Γενικά

Από τις περισσότερο διαδεδομένες ποικιλίες στον κόσμο. Μεγάλες εκτάσεις καλλιεργούνται στην Αυστραλία, Η.Π.Α., Ιράν, Τουρκία και μικρότερες στο Αφγανιστάν, τη Ν. Αφρική και τη Ν. Αμερική. Συνιστάται η καλλιέργειά της στους νομούς Ηρακλείου, Λασηθίου, Ρεθύμνης, Κορινθίας, Εύβοιας, Κυκλάδων και Δωδεκανήσου.

Αμπελογραφικά

Φύλλο μεγάλο, κόλουρο, τρίκολπο, με μισχικό κόλπο σχήματος V με διασταυρούμενες τις πλευρές. Το έλασμα είναι λεπτό με ωραίο ανοιχτό πράσινο χρώμα, λείο και στις δύο επιφάνειες. Το σταφύλι είναι μεγάλο, κυλινδροκωνικό, πτερυγωτό, σχεδόν πυκνόρραγο. Η ράγα είναι αγίγαρτη, μέτρια ως μεγάλη, ελλειψοειδής, με μέτριο πάχος φλοιού και ωραίο κίτρινο-χρυσαφί χρώμα. Η σάρκα είναι γλυκειά, μέτρια ανθεκτική.

Ιδιότητες

Ποικιλία ζωηρή, παραγωγική πολλαπλής χρήσης. Μορφώνεται σε όλα τα γνωστά συστήματα και δέχεται κλάδεμα μακρό γιατί οι παρά τη βάση της κληματίδας οφθαλμοί δεν είναι καρποφόροι. Είναι ευαίσθητη στην ξηρασία, το ψύχος, την υπερβολική υγρασία του εδάφους, καθώς και στον περονόσπορο, το ωίδιο και τις προσβολές της ευδεμίδας.

Κορινθιακή σταφίδα

Κορινθιακή σταφίδα

Γενικά

Καλλιεργείται στη χώρα μας από πολλών ετών και θεωρείται ιθαγενής ποικιλία. Κέντρα καλλιέργειας στην Ελλάδα είναι οι νομοί Κορινθίας, Αχαΐας, Κεφαλληνίας, Λακωνίας κ.λπ.

Αμπελογραφικά

Φύλλο μέτριο έως μεγάλο, κυκλικό ή σφηνοειδές, πεντάκολπο, με μισχικό κόλπο σχήματος V ή U. Σταφύλι μέτριο κυλινδρικό ή κυλινδροκωνικό, συνήθως διπλό, πυκνόρραγο. Ράγα μικρή, σφαιρική, αγίγαρτη με φλοιό πολύ λεπτό, διαφανή, κυανομελανού χρώματος. Σάρκα μαλακή. Λευκή, γλυκειά.

Ιδιότητες

Ποικιλία παραγωγική με καρποφόρους τους οφθαλμούς της βάσης της κληματίδας και του παλαιού ξύλου. Μέτριας ζωηρότητας μορφώνεται σε κύπελλο και δέχεται κλάδεμα βραχύ. Σε ευνοϊκές εδαφοκλιματικές συνθήκες δίνει άριστης ποιότητας σταφίδα. Ευαίσθητη στις προσβολές περονόσπορου, ωιδίου, ίσκας και ευδεμίδας. Λόγω του τρόπου καρπόδεσης είναι απαραίτητη η εφαρμογή της τεχνικής του χαρακώματος ή υποκατάστατων υξητικών ουσιών. Για περισσότερες πληροφορίες στον παρακάτω σύνδεσμο:

Χαρακτηριστικά κορινιθιακής σταφιδαμπέλου

Αυτόκαρπα νόθα

Τα φυτά που παράγονται από τη διασταύρωση των διαφόρων ειδών και ποικιλιών της βορειοαμερικανικής ηπείρου με τις ποικιλίες vinifera ονομάζονται αυτόκαρπα νόθα. Το πρόγραμμα έρευνας και παραγωγής των αυτόκαρπων νόθων εντάσσεται στα πλαίσια της αντιμετώπισης της εισβολής της φυλλοξήρας στη Γαλλία αλλά και των ασθενειών του ωιδίου και του περονόσπορου. Στόχος η παραγωγή φυτών που θα συνδυάζουν τα πλεονεκτήματα των γονέων. Ανάλογα με τη γονεϊκή σύνθεση τα αυτόκαρπα νόθα διακρίνονται σε:

• 1/2 αίματος
• 3/4 αίματος
• σύνθετα αυτόκαρπα νόθα.

Από τα προγράμματα αυτά παρήχθησαν και δόθηκαν στην καλλιέργεια 250 περίπου αυτόκαρπα νόθα σε ολόκληρη την Ευρώπη. Βέβαια τα αυτόκαρπα νόθα παρουσιάζουν ενδιάμεσες ιδιότητες από εκείνες των γεννητόρων, επεκτάθηκαν όμως γρήγορα, σε σημείο να δημιουργούν προβλήματα στην καλλιέργεια των ποικιλιών vinifera. Το κύριο πρόβλημα της καλλιέργειας των αυτόκαρπων νόθων αναφέρεται στην ποιότητα των παραγόμενων οινικών προϊόντων, που αποτελεί το επίμαχο σημείο. Πέρα από το γεγονός ότι οι οργανοληπτικές ιδιότητες των οίνων των αυτόκαρπων νόθων υστερούν έναντι των ποικιλιών της ευρωπαϊκής αμπέλου υποστηρίχτηκε ότι περιέχουν και τοξικές για τον άνθρωπο ουσίες με αποτέλεσμα να ληφθούν απαγορευτικά μέτρα στην επέκτασή τους. Πρέπει όμως να τονιστεί ότι η αντοχή τους στο ωίδιο και τον περονόσπορο που έχει ως αποτέλεσμα τον περιορισμό των φυτοφαρμάκων είναι σημαντικό πλεονέκτημα, τόσο ώστε να τεθεί και πάλι το ζήτημα χρησιμοποίησης των αυτόκαρπων νόθων. Για τον έλεγχο της καλλιέργειας των αυτόκαρπων νόθων είναι απαραίτητο να χαρακτηρίζονται από κωδικό αριθμό μητρώου και τα αρχικά του ονόματος του υβριδιστή. Στη χώρα μας εισήχθησαν ορισμένα αυτόκαρπα νόθα αλλά δεν επεκτάθηκε η καλλιέργειά τους.

Χαρακτηριστικά κορινιθιακής σταφιδαμπέλου

Αμπελογραφικά χαρακτηριστικά

Η κορινθιακή σταφιδάμπελος είναι ζωηρότατη και παραγωγική ποικιλία και καρποφορεί ακόμα και σε ξερό ξύλο. Ως νεαρό φυτό, έχει χρώμα πράσινο με ερυθρά κορυφή καλυμμένη με βαμβακώδες χνούδι. O βλαστός είναι χρώματος μέτριου ανοιχτού λευκοπράσινου και στην άκρη έχει ιώδη έως κόκκινη απόχρωση και είναι ολόκληρος με χνούδι. Τα νέα φύλλα στη βάση του είναι συνήθως ελαφρά πτυσσόμενα, άλλοτε πράσινα στην επάνω επιφάνεια, ενώ στην κάτω είναι πρασινόλευκα. Η πάνω και η κάτω επιφάνεια καλύπτονται από χνούδι. Ο βλαστός είναι ποώδης κατά την διάρκεια της ανθοφορίας όρθιος, κλαδωτός με κορυφή κυρτωμένη, χρώματος πράσινου-ιώδους με ερυθρές ραβδώσεις. Οι έλικες έχουν μήκος μεσαίο ως μακρύ, είναι ισχυροί, χρώματος ιώδους προς την βάση και πρασινοιώδους στο ακραίο τμήμα, δισχιδείς ή τρισχιδείς. Η ταξιανθία είναι μετρίου μεγέθους, συνήθως διπλή. Το άνθος είναι ερμαφρόδιτο, αυτογόνιμο, απιοειδές μεσαίου μεγέθους. Το φύλλο είναι μεγάλου μεγέθους, σχήματος κυκλικού προς σφηνοειδές. Τα ανεπτυγμένα φύλλα είναι μέσου μεγέθους, τείνουν προς σφηνοειδή, είναι συνήθως πεντάλοβα και οι ανώτεροι πλάγιοι κόλποι είναι μέτριοι ως βαθείς, ενώ οι κατώτεροι αβαθείς. Στην κάτω επιφάνεια εξέρχονται νεύρα, ιώδους απόχρωσης από την χνουδωτή βάση σε όλο το μήκος, δόντια με πλευρές, άλλοτε ευθείες και άλλοτε στρογγυλεμένες. Ο χρωματισμός των φύλλων στις αρχές του Φθινοπώρου διατηρείται πράσινος ενώ από τα μέσα ως το τέλος του Φθινοπώρου, τα φύλλα λίγο πριν την πτώση παίρνουν γαιώδες χρώμα. Ο μίσχος είναι μεσαίου μήκους ως μακρύς, μετρίως ισχυρός ως ισχυρός, χρώματος πράσινου ως ερυθρής απόχρωσης. Ο βότρυς, το σταφύλι είναι μέσου μεγέθους (διαστάσεις 18,5 Χ 10,0 cm. ), διπλός (80%), μετρίως πυκνός ως πυκνός. Ο ποδίσκος είναι μετρίου μεγέθους και πάχους και εύκολα αποκοπτώμενος. Το μέσο βάρος του σταφυλιού είναι περίπου 200g. Οι ράγες αποτελούν το 98% του ολικού βάρους του σταφυλιού, αρκετά μεγαλύτερο από το αντίστοιχο άλλων ποικιλιών της αμπέλου. Η ράγα είναι μικρή, σφαιρική και σε ποσοστό περίπου 98%, χωρίς κουκούτσι. Η ωρίμανση αρχίζει από τις αρχές Αυγούστου στα πεδινά και φτάνει μέχρι τα τέλη Σεπτέμβρη στα ορεινά. Η Κορινθιακή Σταφίδα ευδοκιμεί σε εδάφη ελαφρά, καλώς στραγγιζόμενα, έστω και χαλικώδη, όπου έχει τις μεγαλύτερες αποδόσεις. Είναι καλλιέργεια ευαίσθητη στα παθογόνα (περονόσπορο, ωίδιο, ίσκα, ευδεμίδα) και γι' αυτό απαιτεί ιδιαίτερο κόπο και προσοχή. Τα σταφύλια τα οποία προορίζονται για σταφιδοποίηση αποκαλούνται: Κορινθιακή σταφίδα (ελλην. ), Raisin de Corinthe (γαλλ. ), Currant (αγγλ. ), Passolina, Passerina (ιταλ. ).

Η σταφίδα βοτανικά, ανήκει στην οικογένεια των αμπελοειδών, που περιλαμβάνει φυτά αναρριχώμενα που είναι ξυλώδη και ποώδη. Τα φυτά των αμπελοειδών φέρουν έλικες για την αναρρήχησή τους και έχουν 10-12 γένη.

• Το ευρωπαϊκό αμπέλι Vitis vinifera που είναι πολύ ανθεκτικό στο ασβέστιο του εδάφους απ’ όλα τα είδη του αμπελιού. Το Vitis vinifera είναι ανθεκτικό στα ξερικά και στα υγρά εδάφη. Τα μοσχεύματά του ριζοβολούν ευκολότερα από όλα τα άλλα είδη. Το ποσοστό ριζοβολίας του, φτάνει μέχρι 100%.
• Το αμερικάνικο Vitis riparian έχει μικρό βιολογικό κύκλο. Ευδοκιμεί σε γόνιμα, βαθιά και δροσερά εδάφη. Είναι πολύ ευαίσθητο στο ανθρακικό ασβέστιο. Τα μοσχεύματά του ριζοβολούν σχετικά εύκολα στο φυτώριο και έχουν μεγάλη επιτυχία στον εμβολιασμό.
• Το αμερικάνικο Vitis rypestris έχει μεγάλο βιολογικό κύκλο, δεν αντέχει στο ασβέστιο και είναι ευαίσθητο στην ξηρασία. Έχει μεγάλο ποσοστό επιτυχίας στη ριζοβολία, αλλά η επιτυχία στον εμβολιασμό (επιτόπιο και επιτραπέζιο) δεν είναι σταθερή.
• Το αμερικάνικο Vitis berlandieri έχει και αυτό μεγάλο βιολογικό κύκλο. Ευδοκιμεί και προτιμάει τα ασβεστούχα αβαθή εδάφη. Είναι συνεπώς πολύ ανθεκτικό στο ασβέστιο του εδάφους και γι’ αυτό χρησιμοποιείται πάρα πολύ στις διασταυρώσεις για την δημιουργία υποκειμένων ανθεκτικών στην ριζόβια μορφή φυλλοξήρας και στο ανθρακικό ασβέστιο του εδάφους. Τα μοσχεύματά του ριζοβολούν πολύ δύσκολα και το ποσοστό ριζοβολίας κυμαίνεται από 10-15%.

Πολλαπλασιασμός σταφίδας

Ο πολλαπλασιασμός γίνεται με:

1. Καταβολάδες. Η χρήση καταβολάδων εφαρμόζεται σε περιπτώσεις αντικατάστασης κλημάτων που ξεράθηκαν ή λείπουν από οποιαδήποτε αιτία.
2. Φυτό. Το φυτό χρησιμοποιείται για το φύτεμα νέων αμπελώνων. Το φυτό είναι συνήθως οι κληματίδες που κόβονται κατά το κλάδεμα αφού έχουν προεπιλεγεί κατά την διάρκεια του καλοκαιριού.

Εγκατάσταση μιας νέας φυτείας

Ο παραγωγός θα πρέπει να κάνει μια σειρά εργασιών από την φύτευση των αμπελιών, ως την είσοδο της φυτείας στην καρποφορία.

1. Επιλογή μοσχευμάτων και η διατήρησή τους ως την φύτευση.
2. Εκλογή τοποθεσίας.
3. Εκλογή υποκειμένου (εάν η εγκατάσταση γίνει από αμερικάνικο)–διατήρηση υποκειμένου.
4. Βαθιά άροση.
5. Ελαφριά άροση.
6. Φρεζάρισμα.
7. Σήμανση–αποστάσεις φύτευσης.
8. Άνοιγμα λάκκων.
9. Εμβολιασμός.
10. Φύτευση.
11. Άρδευση (λίγο νερό μετά το νιτρικό λίπασμα).
12. Κάλυψη (εάν πρόκειται για αντιφυλλοξηρικά υποκείμενα).
13. Χλωρά κλαδέματα–θερινοί και φθινοπωρινοί ψεκασμοί.
14. Κοπή ριζιδίων κατά τον Αύγουστο από τα εμβόλια.

Αποστάσεις φύτευσης

Το φύτεμα του αμπελιού γίνεται σε κανονικές γραμμές που απέχουν μεταξύ τους απόσταση από 30 εκατοστών έως και ένα μέτρο σε δύο κάθετες διευθύνσεις, κατά μήκος και κατά πλάτος. Η απόσταση των φυτών επί της γραμμής είναι μέχρι και δύο μέτρα. Οι αποστάσεις φύτευσης και κατ΄επέκταση η πυκνότητα φύτευσης έχουν μεγάλη επίδραση στην ποσότητα και στην ποιότητα της παραγωγής καθώς επηρεάζουν τον ανταγωνισμό για νερό και θρεπτικά στοιχεία μεταξύ των φυτών. Η φύτευση στην περιοχή, γίνεται κατά τετράγωνα για την διευκόλυνση των διαφόρων εργασιών της φυτείας, λόγω των μεγάλων κλίσεων και για την αντιδιαβρωτική προστασία των εδαφών. Η κατά ισοϋψείς καμπύλες φύτευσης δεν συνιστώνται, γιατί είναι δύσκολη η μηχανοκαλλιέργεια.

Καλλιεργητικές φροντίδες

Καλλιεργητικές φροντίδες

Εδαφολογικές απαιτήσεις

Εδαφολογικές απαιτήσεις

Κλάδεμα

Μετά την πτώση των φύλλων ακολουθεί το κλάδεμα του αμπελιού, με το οποίο απομακρύνονται από το φυτό οι κληματίδες και οι βραχίονες που δεν χρησιμεύουν για την παραγωγή. Το κλάδεμα αποσκοπεί στην διαμόρφωση των σχημάτων και στην διατήρηση του φορτίου. Το επικρατέστερο σχήμα είναι το κυπελλοειδές και το γραμμικό. Το ύψος της σταύρωσης είναι 40-60εκ. Στην Αιγιαλεία εφαρμόζεται το μακρύ κλάδεμα με αριθμό οφθαλμών ανά κεφαλή 3-5. Τα γραμμικά σχήματα είναι περισσότερο παραγωγικά, δίνουν καλύτερη ποιότητα καρπού και διευκολύνουν στην εκτέλεση των καλλιεργητικών φροντίδων.

Χειρισμός νεαρών πρέμνων

Η σειρά των εργασιών που πρέπει να γίνονται είναι:

1. Νωρίς την άνοιξη πρέπει να τοποθετηθεί σε κάθε κλήμα ένας πάσαλος (ή καλάμι), έτσι ώστε να εξασφαλιστεί η υποστήριξη των νεαρών βλαστών.
2. Όταν το κλήμα βγάλει τους νέους βλαστούς, κρατείται ο καλύτερος και οι υπόλοιποι αφαιρούνται. Έτσι θα διατηρηθεί ένας βλαστός.
3. Ο βλαστός αυτός, δένεται χαλαρά στον πάσσαλο. Όσο μεγαλώνει πρέπει να δένεται και πιο πάνω.
4. Όταν ξεπεράσει το σημείο σταυρώματος, κατά 20-25εκ., πρέπει να κορφολογηθεί στο ύψος του σταυρώματος για να σχηματιστεί κύπελλο ή 10εκ. κάτω από το σημείο του σταυρώματος, όταν πρόκειται να δημιουργηθεί γραμμικό σχήμα.
5. Μετά το άνοιγμα των νεαρών πράσινων οφθαλμών, διατηρούνται 2-3 βλαστοί, που βρίσκονται ψηλά και αφαιρούνται οι υπόλοιποι. Οι βλαστοί αυτοί αποτελούν τους βραχίονες του κυπέλλου. Για τα γραμμικά όμως συστήματα (αμφίπλευρο ROYAT) όταν η βάση των βλαστών αυτών σκληραίνει κόβεται ο ένας και αφήνονται οι δύο πιο κατάλληλοι, οι οποίοι θα είναι και τα μπράτσα του γραμμικού συστήματος.
6. Για τα γραμμικά σχήματα, οι άλλοι δύο βλαστοί αναπτύσσονται ελεύθερα και μετά από μερικούς κόμβους κορφολογούνται έτσι ώστε να προφτάσουν να αποκτήσουν μεγαλύτερο πάχος. Στην περίπτωση όμως που ο παραγωγός φτιάχνει κύπελλο τότε αυτοί οι 2-3 βλαστοί όταν μεγαλώσουν και πάρουν μήκος 20-25εκ. τους κορφολογεί σε απόσταση 10εκ. από την βάση τους. Έτσι εξαναγκάζονται να δημιουργήσουν (από τα μάτια που έχουν) νέους βλαστούς–νέα μπράτσα. Έτσι την άλλη χρονιά κατά το κλάδεμα, θα αξιολογήθεί και θα καθορίστεί για κάθε κλήμα, πόσα κεφάλια με μάτια καρποφορίας θα αφαιθούν. Όλες οι εργασίες που αναφέρουμε, από πλευράς χρόνου αφορούν στην περίοδο της πρώτης φάσης βλαστήσεως (άνοιξη–πρώτοι καλοκαιρινοί μήνες) και πρέπει να τελειώσουν μέσα σ’ αυτή την περίοδο πριν έρθει το καλοκαιρινό σταμάτημα της βλαστήσεως. Συνεπώς όλες οι εργασίες πρέπει να γίνονται έγκαιρα και όχι με καθυστέρηση.

Βλαστολόγημα

Βλαστολόγημα

Λίπανση

Κατά την διάρκεια του χειμώνα εφαρμόζεται η λίπανση. Αποτελεί ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα για την ηλικία των πρέμνων γιατί θα πρέπει ο παραγωγός να κρατήσει τις αποδόσεις της σταφίδας σε οικονομικά και συμφέροντα επίπεδα για τον ίδιο. Θα πρέπει να έχει υπ’ όψη του ότι κατά τα πρώτα στάδια ανάπτυξης έχει αυξημένη ανάγκη σε άζωτο και ότι:

1. Κατά το στάδιο καρποφορίας η χρησιμοποίηση υπερβολικής ποσότητας αζώτου, είναι δυνατόν να προκαλέσει αρνητικές επιδράσεις στο χρώμα, στην απορρόφηση του φωσφόρου και του καλίου, στον σακχαρικό τίτλο, στην υδατική οικονομία, στην καρπόδεση, στην γεύση και στο άρωμα.
2. Η σταφίδα θεωρείται φυτό πλούσιο σε κάλιο. Πάντως για την σωστή λίπανση απαιτείται ανάλυση του εδάφους για τον προσδιορισμό της περιεκτικότητας σε λιπαντικά στοιχεία και φυλλοδιαγνωστική. Το Άζωτο (Ν) δυναμώνει της βλαστικές λειτουργίες του ατάλογος φυτού|φυτού]]. Ο Φώσφορος (Ρ2Ο5) συμμετέχει στην σύνθεση των νουκλεϊκών οξέων, είναι αναγκαίος στην φωτοσύνθεση και στην μετατροπή του αμύλου σε σάκχαρα και αντίστροφα. Το Κάλιο (Κ) συμμετέχει στη σύνθεση υδατανθράκων, πρωτεϊνών, στην ωρίμανση του σταφυλιού και στην συγκέντρωση σακχάρων σ’ αυτό. Επίσης υπάρχουν και τα ιχνοστοιχεία (Zn, Mg, Bo, Fe, Mn κα). Ειδικά ο σίδηρος είναι απαραίτητος για τον σχηματισμό της χλωροφύλλης παρόλο που δεν είναι συστατικό της. Αντίθετα το μαγνήσιο είναι συστατικό της χλωροφύλλης.

Χαραγή

Η σταφίδα εκτός από τις τυπικές καλλιεργητικές φροντίδες του αμπελιού χρειάζεται το "χαράκωμα" του κυρίως κορμού ούτως ώστε να εμποδιστεί η υπερανάπτυξη των ρογών των σταφυλιών. Κατά το χρονικό διάστημα της άνθησης γίνεται η πιο λεπτή, επίπονη και εξειδικευμένη εργασία η χαραγή, όπου γίνεται στον κορμό του φυτού. Χωρίς την χαραγή τα κλήματα πέφτουν σε ανθόρρια–καρπόρρια. Τα ηλικιωμένα και μετρίως εύθραυστα κλήματα σπάνια έχουν ανθόρρια, δημιουργούνται όμως μικρές υπανάπτυκτες ράγες με αποτέλεσμα την μείωση της στρεμματικής απόδοσης και τη μη οικονομική εκμετάλλευση της σταφίδας.

Ξήρανση σταφίδας

Ξήρανση σταφίδας

Επεξεργασία σταφίδας

Η επεξεργασία της σταφίδας γίνεται στα σταφιδεργοστάσια κατά τα εξής στάδια :

Πρόπλυση –Στράγγισμα

Αποσκοπεί στην απαλλαγή της σταφίδας από ξένες ύλες, την απομάκρυνση κούφιων ραγών, τη διάσπαση των σβόλων σταφίδας και τον καθαρισμό της επιφάνειας από τα σάκχαρα, που προέρχονται από τους τραυματισμούς των ραγών. Η Κορινθιακή σταφίδα πλένεται περίπου για ένα λεπτό ώστε να μην απορροφηθεί νερό. Το στράγγισμα επιτυγχάνεται με ταλαντευόμενα κόσκινα και συνδυάζεται με απομάκρυνση ποσοστού μίσχων και λοιπών ξένων υλών.

Θείωση - πλύση - ρύθμιση υγρασίας (μόνο για Σουλτανίνα)

Η θείωση της σταφίδας έχει ως αποτέλεσμα τη βελτίωση του χρώματος (λεύκανση), την αύξηση του χρόνου διατήρησης και την απαλλαγή από έντομα των αποθηκών. Το πλύσιμο που ακολουθεί απομακρύνει την περίσσεια θειώδους από την επιφάνεια της σταφίδας. Τελικά η σταφίδα οδηγείται στο ξηραντήριο. Το ξηραντήριο είναι μια συνεχής σήραγγα με κυλιόμενη συρμάτινη μεταφορική ταινία. Η θεροκρασία μειώνεται σταδιακά από τους 85^oC στους 60^oC κατά τη διάρκεια της ξήρανσης που ποικίλει μέχρι η τελική υγρασία του προϊόντος να ρυθμιστεί στο 15 %. Στο τέλος της ρύθμισης, η σταφίδα δέχεται την επίδραση ψυχρού ρεύματος αέρα, για τη μείωση της θερμοκρασίας της.

Απομίσχωση – στίλπνωση

Για την απομίσχωση συνήθως χρησιμοποιούνται μηχανήματα που περιλαμβάνουν διάτρητα κόσκινα μέσα στα οποία περιστρέφονται πτερύγια και απομακρύνουν τους μίσχους. Στο στάδιο αυτό η σταφίδα υφίσταται αρκετές ζημιές που εξαρτώνται από το ποσοστό υγρασίας των σταφίδων και τις συνθήκες λειτουργίας των μηχανημάτων. Για να μειωθούν οι κακώσεις και να αποκτήσει το προϊόν κάποια στιλπνότητα χρησιμοποιούνται διάφορες ελαιώδεις ουσίες. Η χρήση των ουσιών αυτών βοηθά επίσης στη παρεμπόδιση του σβολιάσματος και στην τόνωση του χρωματισμού. Τα έλαια που χρησιμοποιούνται είναι:

• Ελαιόλαδο ραφινέ σε πυρηνέλαιο χαμηλής οξύτητας σε ποσοστό 0,3 %.
• Παραφινέλαιο σε αναλογία 0,3-0,5% του ξηρού βάρους της σταφίδας.
• Εμπορικά σκευάσματα όπως το Sultanol, το Durkex-500, το Migryol, το Myraget κ.α.

Τυποποίηση - συσκευασία

Η τυποποίηση της σταφίδας γίνεται ανάλογα με το μέγεθος και επιτυγχάνεται με το πέρασμα των σταφίδων από σειρά κόσκινων με τρύπες ανάλογες των επιζητούμενων ποιοτικών τύπων. Στην Ελλάδα οι κατηγορίες Σουλτανίνας θειωμένης ή μη διακρίνονται σε :

• Σταφίδες χονδρές Νο 00, 0, 1, 2, 3, 4, 5
• Σταφίδες ψιλές Νο 21, 22, 24 με καλύτερη ποιότητα τον τύπο 00. Η κατάταξη των ραγών λαμβάνει υπόψη το ποσοστό των ραγών καστανόμαυρου χρώματος. Τα κριτήρια χρώματος αλλάζουν αν η σταφίδα είναι θειωμένη. Η συσκευασία γίνεται σε κιβώτια 3 - 15 Kg ή σε μικροσυσκευασία σακιδίων από σελοφάν ή πλαστικό.

Η Κορινθιακή σταφίδα κατατάσσεται σε μία από τις εξής ποιοτικές κατηγορίες : Extra Choicest, Choicest και Choice. Η κατάταξη αυτή γίνεται βάσει του χρώματος, της περιεχόμενης υγρασίας, των ξένων υλών και του ποσοστού ισχνών, κόκκινων βεβλαμένων, πολύ χονδρών ή πολύ ψιλών και αναπομίσχωτων ραγών. Επίσης, κατατάσσεται σύμφωνα με το μέγεθος σε Bold, Medium, Small, Siltings, Ungraded. Στην εμπορική πρακτική έχουν καθιερωθεί τα τοπωνυμικά σήματα όπως Vostizza, Gulf, Zanta,Patras κα. Η συσκευασία γίνεται σε χάρτινα κιβώτια με πλαστικά σακουλάκια ή σε μικροσυσκευασία πλαστικών ή σελοφάν.

Σχετικές σελίδες

• Σταφίδα
• Σταφιδεργοστάσιο
• Ελληνική ποικιλία σταφιδοποιίας Κορινθιακή σταφίδα
• Ελληνική ποικιλία σταφιδοποιίας Σουλτανίνα
• Αποξήρανση σταφίδας

Βιβλιογραφία

• "Επίδραση της επεξεργασίας στη διατήρηση των αντιοξειδωτικών λειτουργικών συστατικών της σταφίδας", πτυχιακή μελέτη της Άννας Σάββα, Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, Τμήμα Επιστήμης Διαιτολογίας και Διατροφής, Εργαστήριο Χημείας - Φυσικοχημείας - Βιοχημείας Τροφίμων

Αποθήκευση

Αποθήκευση

Η καλλιέργεια της επιτραπέζιας Σουλτανίνας

Τσαμπί σουλτανίνας

Σταφίδα σουλτανίνα

Η Σουλτανίνα κατάγεται από την περιφέρεια Σουλτάνε του Ιράκ, από την οποία πήρε το όνομα της. Από εκεί μεταφέρθηκε αρχικά στην Μ. Ασία, από όπου η καλλιέργειά της μεταδόθηκε στις άλλες χώρες. Σήμερα θεωρείται από τις περισσότερο διαδεδομένες ποικιλίες αμπέλου στον κόσμο και καλλιεργείται κυρίως στις Η.Π.Α (Καλιφόρνια), Αυστραλία, Ν. Αφρική, Τουρκία, Ιράν ενώ ξεκινάει η καλλιέργεια και στο Αφγανιστάν, Κύπρο, Χιλή, Αργεντινή. Απαντάται επίσης στο Λίβανο, Ισραήλ, Ιταλία, Ισπανία, κ.λπ.

Στη χώρα μας καλλιεργούνται 270.926 στρέμματα Σουλτανίνας από τα οποία τα 146.560 στο Ν. Ηρακλείου, 63.000 στο Νομό Κορινθίας, 7.503 στο Νομό Ρεθύμνης, 6.430 στο Νομό Λασιθίου, 2.000 στο Νομό Καβάλας, 900 στο Νομό Χανίων και μικρότερες εκτάσεις στους Νομούς Δωδεκανήσου, Ηλείας, Χαλκιδικής, κ.α. είναι χαρακτηριστικό ότι η μείωση των εκτάσεων προήλθε από την Κρήτη και κυρίως από τον Νομό Ηρακλείου, ενώ αύξηση παρατηρήθηκε στον Νομό Κορίνθιας και επέκταση της καλλιέργειας στον Ν. Καβάλας.

Τα τελευταία χρόνια στην ευρωπαϊκή αγορά επικρατεί η τάση για κατανάλωση σταφυλιών που ανήκουν σε αγίγαρτες ποικιλίες. Τα σταφύλια αυτά θεωρούνται από τους καταναλωτές πιο απολαυστικά και χορταστικά απ’ αυτά που προέρχονται από εγγίγαρτες ποικιλίες. Παράλληλα σε ορισμένες αγορές όπως αυτή της Αγγλίας επικρατεί η προτίμηση και κατανάλωση χοντρόραγων σταφυλιών. Η Σουλτανίνα είναι μια από τις λίγες ποικιλίες που με την κατάλληλη καλλιεργητική τεχνική μπορεί να καλύψει πλήρως τις προτιμήσεις των αγοραστών.

Ο σχεδιασμός, η εγκατάσταση του αμπελώνα και φυσικά οι καλλιεργητικές τεχνικές είναι ίδιες με την καλλιέργεια του αμπελιού.

Για περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με την καλλιέργεια, ακολουθήστε τον παρακάτω σύνδεσμο. Η καλλιέργεια της επιτραπέζιας Σουλτανίνας

Σχετικές σελίδες

• Σουλτανίνα
• Ποικιλίες αμπέλου
• Αμπέλι
• Καλλιέργεια αμπελιού