Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων του "Κρεμμύδι φυτό"

Τελευταία αναθεώρηση της 13:55, 17 Ιουνίου 2014

Φυτεία κρεμμυδιού

Γενικά στοιχεία

Το κρεμμύδι κατατάσσεται μεταξύ των πιο δημοφιλών λαχανικών τόσο σε παγκόσμια κλίμακα όσο και στην Ελλάδα, όπου το 1992 καταλάμβανε την τρίτη θέση σε έκταση μετά την πατάτα και τομάτα. Μαζί με τα άλλα είδη του γένους Allium το σκόρδο και το πράσο και άλλα είδη με μικρότερο ενδιαφέρον, χρησιμοποιούνται στις πλείστες χώρες του κόσμου σαν τροφή και καρύκευμα και καλλιεργείται σε όλες σχεδόν τις ψυχρές περιοχές της υφηλίου. Η μεγάλη δημοτικότητα του κρεμμυδιού αποδίδεται στη γεύση και το άρωμά του που οφείλεται στα αιθέρια έλαια που έχουν όλα τα μέρη του φυτού, με κύριο χαρακτηριστικό το αλλήλ-προπυλ-δισουλφίδιο(C₆H₁₂S₂). Στην πτητική αυτή ουσία οφείλεται και πρόκληση δακρύρροιας κατά την κοπή του βολβού. Το άρωμα του κρεμμυδιού είναι απαραίτητο στα πλείστα των φαγητών μας. Το κρεμμύδι καταναλώνεται σήμερα σε διάφορες μορφές και αποτελεί ένα από τα βασικά λαχανικά στη δίαιτα του ανθρώπου. Οι βολβοί καταναλώνονται νωποί ή μαγειρεμένοι, σε ξύδι τουρσί, σε κονσέρβες ή αφυδατωμένα, σε κατάψυξη ενώ τα νωπά κρεμμυδάκια σε σαλάτες και σε διάφορα φαγητά. Ο βολβός χρησιμοποιείται ακόμη και για φαρμακευτικούς σκοπούς σαν κατάπλασμα και μαλακτικό. Καλλιεργείται σε όλη την Ελλάδα, με την πρώτη θέση να καταλαμβάνει ο νομός Βοιωτίας (Θήβα) και ακολουθούν οι νομοί Ημαθίας, Λακωνίας και Θεσσαλονίκης. ^[1]

Κρεμμύδι φυτό

Βοτανικά χαρακτηριστικά

Το κρεμμύδι είναι φυτό ποώδες, διετές ή τριετές (πολυετές), εφόσον απαιτούνται 2 ή 3 χρόνια για τη συμπλήρωση του βιολογικού του κύκλου, από σπόρο σε σπόρο. Συνήθως καλλιεργείται σαν μονοετές, για παραγωγή βολβών, εκτός αν καλλιεργείται για παραγωγή σπόρου.

Στέλεχος: Το φυτό δεν σχηματίζει κανονικό στέλεχος ή καλύτερα, το στέλεχος έχει μειωθεί στο στέλεχος μιας πλάκας ή δίσκου από την κάτω πλευρά του οποίου σχηματίζεται ένας μεγάλος αριθμός απλών, χοντρών, λευκών ριζών και στην πάνω επιφάνεια σχηματίζονται φύλλα σαρκώδη, διογκωμένα, με επικαλυπτόμενες τις βάσεις τους. Αυτά τα φύλλα σχηματίζουν τον βολβό του κρεμμυδιού. Η διάμετρος του πραγματικού στελέχους αυξάνει με την άυξηση του φυτού και κατά την ωρίμανση του βολβού εμφανίζεται σαν ένας μικρός ανεστραμμένος κώνος. Η βάση ή λαιμός του φυτού είναι ένα ψευδοστέλεχος που σχηματίζεται από τις αλλεπάλληλες βάσεις των φύλλων.

Φύλλα: Τα φύλλα σχηματίζονται από την μεριστωματική κορυφή του πραγματικού στελέχους και αναπτύσσονται δια μέσου του ψευδοστελέχους, που διαμορφώνεται από την βάση (σαν θήκη) των παλαιών φύλλων. Το ελεύθερο άκρο των φύλλων, είναι επίμηκες, στρογγυλής διατομής, κενό εσωτερικά και διογκωμένο στο κατώτερο 1/3 του μήκους τους.

Ανθικό στέλεχος:Το φυτό κατά την μετάβασή του από την βλαστική στην αναπαραγωγική φάση, που υπό κανονικές συνθήκες πραγματοποιείται μετά την εαρινοποίηση τον δεύτερο χρόνο, σχηματίζει από το κέντρο του ψευδοστελέχους, ανθικό στέλεχος μήκους πολύ μεγαλύτερου από τα φύλλα, περίπου 1m, το οποίο αναπτύσσεται κατακόρυφα, είναι κενό στο εσωτερικό και διογκωμένο στο κατώτερο 1/3 του μήκους του.

Ανθοταξία: Στην κορυφή του ανθικού στελέχους εμφανίζεται η σφαιρική ανθοταξία, γνωστή σαν σκιάδιο, που φέρει από 50-2.000 άνθη. Στα αρχικά στάδια ανάπτυξης της ανθοταξίας, τα νεαρά άνθη είναι κλεισμένα σε ένα ειδικά διασκευασμένο φύλλο, την σπάθη.

Άνθη: Τα άνθη φέρονται πάνω σε λεπτό και μακρύ μίσχο, έχουν εξαμερές περιάνθιο χρώματος λευκού, λευκοπράσινου ή ιώδους, φέρουν 6 μακρούς στήμονες που καταλήγουν σε δίλοβους ανθήρες και έχουν τρίχωρο ωοθήκη με 6 ωάρια. Η ωοθήκη καταλήγει σε μακρύ στύλο. Τα άνθη παρουσιάζουν το φαινόμενο της πρωτανδρίας, αποτέλεσμα του οποίου είναι η σταυρογονοποίηση των άνθεων. Η επικονίαση συνήθως γίνεται με έντομα και συχνά υπάρχει επικονίαση και μεταξύ των άνθεων του ίδιου σκιαδίου.

Καρπός: Ο καρπός είναι κάψα τρίχωρος και περιέχει 3 ζεύγη σπόρων μαύροου χρώματος και γωνιώδους εμφάνισης.

Σπόρος: Ο σπόρος του κρεμμυδιού (μπαρούτι) έχει μικρή διάρκεια ζωής (1-2 χρόνια) υπο συνθήκες δωματίου. Σε χαμηλές όμως θερμοκρασίες και με χαμηλή υγρασία σπόρου, ο σπόρος διατηρεί τη βλαστικότητά του για αρκετά χρόνια. Σε τροπικά κλίματα όπου επικρατούν υψηλές θερμοκρασίες και υγρασία, ο σπόρος διατηρεί την βλαστικότητά του λιγότερο από 1 χρόνο.

Βολβός: Ο βολβός είναι οι διογκωμένοι κολεοί (βάσεις) των φύλλων και περιβάλλουν, συνήθως ένα, αλλά και μερικές φορές περισσότερα υποτυπώδη κωνικά στελέχη. Το σχήμα, το χρώμα και το μέγεθος του βολβού διαφέρουν στις διαφορετικές ποικιλίες του φυτού.

Ρίζα: Το κρεμμύδι έχει επιφανειακό ριζικό σύστημα θυσσανώδες, που εκτείνεται σε βάθος περίπου 30cm στο έδαφος. Από τη βάση του στελέχους εξέρχονται ρίζες διαμέτρου περίπου 1,5mm, οι οποίες δεν διακλαδίζονται ή ελάχιστα διακλαδίζονται, και καθώς το φυτό αναπτύσσεται σχηματίζονται συνεχώς καινούργιες ρίζες με ρυθμό 3 ή 4 την εβδομάδα. Παράλληλα, ένας αριθμός ριζών γερνούν και πεθαίνουν. Κατά τη διάρκεια της πρώτης ανάπτυξης του φυτού ο αριθμός των εν ενεργεία ριζών αυξάνει, ενώ όταν ο βολβός αρχίζει να ωριμάζει, ο ρυθμός ανανέωσης του ριζικού συστήματος είναι μικρότερος από τον αριθμό απώλειάς του.^[1]

Κλιματικές συνθήκες

Το κρεμμύδι είναι φυτό ψυχρής εποχής και παρουσιάζει ανθεκτικότητα στον παγετό. Αναπτύσσεται ικανοποιητικά σε περιοχές και εποχές με μέση θερμοκρασία που κυμαίνεται από13-25 ^oC. Οι άριστες θερμοκρασίες εδάφους για την βλάστηση και ανάπτυξη των νεαρών φυτών κυμαίνεται από 20-27^oC. Στην θερμοκρασία των 10^oC η βλάστηση γίνεται σε 13 μέρες, στους 15^oC σε 7 μέρες, στους 20^oC σε 5 μέρες, στους 25-30^oC σε 4 μέρες, στους 35^oC σε 12 μέρες ενώ στους 40^oC δεν βλαστάνει καθόλου. Για την επίτευξη υψηλών αποδόσεων απαιτούνται σχετικά χαμηλές θερμοκρασίες κατά τα πρώτα στάδια ανάπτυξης των φυτών, πριν από την έναρξη της βολβοποίησης, ενώ κατά την βολβοποίηση, τη συγκομιδή και την μεθωρίμανση είναι επιθυμητές σχετικά υψηλές θερμοκρασίες.

Φωτοπερίοδος: Η διάρκεια της περιόδου φωτός (μήκος ημέρας), αποτελεί σημαντικό παράγοντα στην καλλιέργεια του κρεμμυδιού για παραγωγή βολβών, γιατί ο χρόνος έναρξης της βολβοποίησης εξαρτάται κατά κύριο λόγο από το μήκος της ημέρας και όχι από την ηλικία των φυτών.

Υγρασία ατμόσφαιρας: Η υγρασία της ατμόσφαιρας παίζει μεγάλο ρόλο στην επιτυχία της καλλιέργειας, γιατί επηρεάζει σημαντικά την ανάπτυξη μη μυκητολογικών [[Ασθένειες κρεμμυδιού|ασθενειών]. Ο περονόσπορος αναπτύσσεται με μεγάλη ταχύτητα όταν επικρατούν μέτριες θερμοκρασίες και υψηλή ατμοσφαιρική υγρασία. Μέτρια προς χαμηλή υγρασία, θεωρούνται ευνοϊκές για την ανάπτυξη του φυτού. Χαμηλή υγρασία είναι επιθυμητή και κατά τη διάρκεια της συγκομιδής και μεθωρίμανσης για να ξηρανθούν οι βολβοί. ^[1]

Εδαφικές συνθήκες

Το κρεμμύδι δεν είναι ιδιαίτερα απαιτητικό σε έδαφος και ευδοκιμεί σε όλους γενικά τους τύπους. Δίνει όμως μεγαλύτερες αποδόσεις και καλύτερης ποιότητας προϊόντα, σε εδάφη ελαφρά έως μέσης σύστασης, γόνιμα, καλά εφοδιασμένα με οργανική ουσία, καλά αποστραγγιζόμενα, που παρουσιάζουν αρκετή συνεκτικότητα ώστε να διατηρούν ικανοποιητική υγρασία στο ριζόστρωμα. Θα πρέπει όμως να είναι αρκετά εύθραπτα ώστε να καλλιεργούνται εύκολα και να επιτρέπουν την ανάπτυξη του βολβού ανενόχλητα. Τα εδάφη, θα πρέπει να έχουν παρουσιαστεί με τον σωστό τρόπο για να δεχτούν τους μικρούς σε μέγεθος σπόρους. Τα χαλικώδη, αλατούχα και τα πολύ βαρειά εδάφη θα πρέπει να αποφέυγονται γιατί οι αποδόσεις σε αυτά είναι χαμηλές. Τα χαλικώδη εδάφη προκαλούν σημαντικές βλάβες στους βολβούς κατά το τελικό στάδιο της ανάπτυξής τους και κατά την συγκομιδή, εφόσον γίνεται με μηχανές. Τα χαλικώδη εδάφη προκαλούν σημαντικές βλάβες στους βολβούς. Τα αλατούχα με ηλεκτρική αγωγιμότητα πάνω από 4mmhos προκαλούν φτωχή ανάπτυξη και παραγωγή. Εδάφη συνεκτικά με ποσοστό αργίλου 30-35% προκαλούν σοβαρό πρόβλημα κρούστας και σβόλων κατά την βλάστηση των φυτών, την ανάπτυξη των βολβών και τη συγκομιδή. Το κρεμμύδι αναπτύσσεται ικανοποιητικά σε ουδέτερα ή ελαφρά όξινα εδάφη, pH= 6 - 7, αλλά δυσκολεύεται η ανάπτυξή του στα πολύ όξινα εδάφη. Η θέση του εδάφους έχει επίσης σημασία, μιας και η καλλιέργεια στην Ελλάδα, για να είναι επικερδής πρέπει να ποτίζεται. Επομένως θα πρέπει το έδαφος να είναι κατά το δυνατόν επίπεδο, ομοιόμορφης υφής και δομής απαλλαγμένο από πέτρες και σβώλους. Είναι σημαντικό, το έδαφος να είναι απαλλαγμένο από ζιζάνια γιατί είναι γνωστό ότι το κρεμμύδι δεν μπορεί να τα ανταγωνισθεί. Επίσης θα πρέπει να είναι απαλλαγμένο από παθογόνα εδάφους, όπως μύκητες και νηματώδεις. ^[1]

Πολλαπλασιασμός

Κοκκάρι

Το κρεμμύδι καλλιεργείται συνήθως σαν ετήσιο φυτό για την παραγωγή βολβών. Η παραγωγή βολβών για νωπή κατανάλωση μπορεί να πραγματοποιηθεί με 3 τρόπους που είναι, με την απευθείας σπορά στο χωράφι, με την μεταφύτευση στο χωράφι φυταρίων που αναπτύσσονται σε σπορείο και με την φύτευση κοκκαρίου. Οι 3 αυτοί τρόποι είναι:

Απευθείας σπορά στο χωράφι: Η σπορά μπορεί να γίνεται είτε με διασπορά σπόρου είτε με σπαρκτικές μηχανές. Οι καλλιεργητές στη Θήβα και άλλες περιοχές της Ελλάδας, χρησιμοποιούν τις σπαρκτικές μηχανές των σιτηρών και για τη σπορά του κρεμμυδιού, αφού αναμίξουν τον σπόρο με ποσότητα άμμου, για να εξασφαλίσουν την επιθυμητή πυκνότητα σποράς. Στην Ελλάδα η σπορά γίνεται κατά κανόνα, σε επίπεδο εδάφους, τουλάχιστον στις περιοχές που το πότισμα γίνεται με το σύστημα του καταιονισμού, όλη την καλλιεργητική περίοδο. Στην περίπτωση αυτή, η σπορά γίνεται σε γραμμές που απέχουν μεταξύ τους 25-30cm και μερικές φορές μέχρι και 45cm και επί της γραμμής 7-10cm. Σε άλλες περιοχές στις οποίες το πότισμα γίνεται με κατάκλιση ή με αυλάκια, η σπορά γίνεται "στα πετακτά" ή σε αναχώματα αντίστοιχα. Για παραγωγή βολβών για νωπή κατανάλωση, χρησιμοποιείται ποσότητα σπόρου γύρω στο 1kg/στρέμμα, ενώ για παραγωγή κοκκαρίου γύρω στα 10kg. Η σπορά γίνεται σε μικρό βάθος, περίπου 10mm ανάλογα με τον τύπο εδάφους. Βαθύτερη σπορά γίνεται σε ελαφρά εδάφη. Ο σπόρος του κρεμμυδιού φυτρώνει σε θερμοκρασίες από 0-35^oC, όμως χρειάζεται 4,5 μήνες για να φυτρώσει στους 0^oC και μόνο 3-4 ημέρες στους 21-27^oC. Ο σπόρος δεν βλαστάνει στους 40^oC ή υψηλότερες θερμοκρασίες.

Σπορά και μεταφύτευση: Η µέθοδος της µεταφύτευσης στο χωράφι φυταρίων που αναπτύχθηκαν στο σπορείο, εφαρµόζεται σπάνια στην Ελλάδα. Η σπορά στο σπορείο γίνεται πυκνή 80-100gr/Μ². Οι ανάγκες σε φυτά για την φύτευση ενός στρέµµατος και σε αποστάσεις 35cm µεταξύ των γραµµών και 7-10cm επί της γραµµής ανέρχονται σε 27.500 φυτά. Εάν η µεταφύτευση γίνεται το φθινόπωρο, το µέγεθος των µεταφυτευµένων φυτών δηλαδή η διάµετρος στη βάση του φυτού πρέπει να είναι µικρότερη των 6-7mm όταν τα φυτά πρέπει να ξεχειµωνιάσουν σε θερµοκρασία κάτω των 15^οC γιατί µεγαλύτερα φυτά την εποχή αυτή κινδυνεύουν να σχηµατίσουν ανθικά στελέχη, διπλούς βολβούς ή και σχισµένους βολβούς. Αντίθετα µε µεταφύτευση την άνοιξη, φυτών µεγαλύτερης διαµέτρου και µε ποικιλίες ανθεκτικές στην άνθηση, εξασφαλίζονται µεγαλύτερες αποδόσεις βολβών σε σύγκριση µε µικρότερα φυτά. Το φυτό φυτεύεται σε βάθος 2,5cm και αµέσως ποτίζεται µε διάλυµα αφύπνισης. Αργότερα βέβαια ακολουθεί και επιφανειακή λίπανση. Οι καλλιεργητικές περιποιήσεις είναι ίδιες, όπως και από την απευθείας σπορά ή φύτευση κοκκαριού. Ακόµα και η συγκοµιδή των ώριµων βολβών γίνεται µε τα ίδια κριτήρια και µεθόδους όπως και αυτών από σπόρο και κοκκάρι. Η µέθοδος της µεταφύτευσης έχει υψηλό κόστος εφαρµογής (εργατικά) περίπου 20 φορές πιο υψηλό σε σύγκριση µε την απευθείας σπορά, γι’αυτό και δεν εφαρµόζεται σε έκταση.

Φύτευση κοκκαρίου: Το κοκκάρι είναι µικροί βολβοί διαµέτρου 1-3cm. Στην Ελλάδα συνήθως παράγονται προς το τέλος του καλοκαιριού αρχές του φθινοπώρου και φυτεύονται την άνοιξη του επόµενου έτους. Χρησιµοποιούνται για παραγωγή βολβών ή παραγωγή πρασίνων νωπών κρεµµυδιών καθ’ όλο τον χρόνο. Η φύτευση του κοκκαριού γίνεται σε γραµµές ή στα πεταχτά. Αν ακολουθείται η γραµµική µέθοδος ανοίγονται αβαθή αυλάκια σε αποστάσεις 25-30cm ή λίγο µεγαλύτερες, και οι µικροί βολβοί ρίχνονται σε αποστάσεις 8-12cm επί της γραµµής και ακολουθεί σκέπασµα. Για την φύτευση του κοκκαριού µπορούν να χρησιµοποιηθούν και µηχανές, αφού προηγηθεί διαχωρισµός σε µεγέθη, για τη διευκόλυνση της χρήσης των φυτευτικών µηχανών. Η ποσότητα του κοκκαριού που χρησιµοποιείται, ποικίλλει µε το µέγεθος των ατοµικών βολβών και τις αποστάσεις φύτευσης και συνήθως κυµαίνεται 100-150kg/στρέµµα. Έχει παρατηρηθεί ότι το σφαιρικό κοκκάρι δίδει βολβούς πεπλατυσµένους, ενώ το επίµηκες ή κωνικό κοκκάρι δίδει σφαιρικούς βολβούς. Η µέθοδος παραγωγής βολβών από κοκκάρι πλεονεκτεί έναντι της απευθείας σποράς γιατί χρειάζεται µόνο 4 µήνες για τη συγκοµιδή έναντι 6 µηνών της απευθείας σποράς. Μειονεκτεί ως προς το κόστος του κοκκαριού το οποίο είναι αρκετά υψηλό. Οι καλλιεργητικές περιποιήσεις, τα κριτήρια και οι µέθοδοι συγκοµιδής είναι ανάλογα µε αυτά που παρουσιάζονται και για τις άλλες µεθόδους παραγωγής βολβών κρεµµυδιού.

Για την παραγωγή κοκκαριού χρειάζεται ένα καλό έδαφος, κατά προτίµηση ελαφρύ πηλώδες για να εξασφαλίζει οµοιόµορφη ανάπτυξη φυταρίων. Το µικρό µέγεθος των βολβών που προέρχεται από τη διαδικασία παραγωγής κοκκαριού, οφείλεται στην πυκνή σπορά και σε άλλες συνθήκες που περιορίζουν την ανάπτυξη. Η ποσότητα του σπόρου που χρησιµοποιείται κυµαίνεται από 8-10 ή και µέχρι 13kg/στρέµµα. Το βάθος σποράς ρυθµίζεται στα 6-12mm. Η σπορά γίνεται µε το χέρι ή µε σπαρτικές µηχανές το Φεβρουάριο µε Μάρτιο. Το κοκκάρι συνήθως συγκοµίζεται τον Αύγουστο-Σεπτέµβριο όταν τα υπέργεια τµήµατα των φυτών µαραθούν και πέσουν, και ακολουθεί µεθωρίµανση σε σωρούς ή κιβώτια προστατευόµενα από την απευθείας έκθεση στον ήλιο και τις βροχές. Το ιδανικό µέγεθος κοκκαριού είναι αυτό που έχει 1,5-2cm διάµετρο. Μετά τη συγκοµιδή το κοκκάρι αποθηκεύεται µέχρι να χρησιµοποιηθεί. Σε πολύ ψυχρές περιοχές το κοκκάρι δεν πρέπει να αποθηκεύεται σε χώρους όπου η θερµοκρασία κατέρχεται κάτω από τους 0^oC. Αποθήκευση κοκκαριού σε πολύ χαµηλές θερµοκρασίες 0-1^oC µειώνει τον αριθµό των βολβών που παράγουν ανθικά στελέχη σε σύγκριση µε αποθήκευση στην θερµοκρασία από 2-7^oC. Το κοκκάρι χωρίζεται σε δύο µεγέθη: το µικρό µέχρι 1,8cm και το µεγάλο 1,8cm και άνω. Το µεγάλο φυτεύεται για παραγωγή νωπών κρεµµυδιών γιατί συχνά σχηµατίζεται ανθικό στέλεχος αντί βολβού. Το µικρό κοκκάρι χρησιµοποιείται για παραγωγή βολβών για νωπή κατανάλωση.^[1]

Άνθηση

Ανθισμένη κεφαλή φυτού κρεμμυδιού

Η αρχή της άνθησης εκδηλώνεται µε το σχηµατισµό του ανθικού στελέχους. Η άνθηση είναι τελείως ανεπιθύµητη, όταν η καλλιέργεια προορίζεται για παραγωγή βολβών και επιθυµητή όταν η καλλιέργεια έχει σαν στόχο την σποροπαραγωγή. Ο σχηµατισµός ανθικών στελεχών µπορεί να εµφανίζεται σε φυτά στα οποία δεν έχει αρχίσει η βολβοποίηση ή σε φυτά στα οποία η βολβοποίηση βρίσκεται σε εξέλιξη ή σε φυτά που έχουν ήδη βολβοποιήσει. Τα φυτά τα οποία εισέρχονται στην αναπαραγωγική φάση υφίστανται τις πιο κάτω διαφοροποιήσεις: Στην αρχή η κορυφαία βλαστική καταβολή σταµατά να παράγει φύλλα και δίνει γένεση στην ανθοταξία που φέρει 502.000 άνθη κλεισµένα σε ένα ειδικά διασκευασµένο φύλλο την σπάθη. Στη συνέχεια το µεσογονάτιο διάστηµα που βρίσκεται κάτω από την σπάθη επιµηκύνεται και σχηµατίζεται ο ανθοφόρος βλαστός ή ανθικός άξονας που στην πραγµατικότητα αποτελεί επιµήκυνση του πραγµατικού βλαστού του κρεµµυδιού, που βρίσκεται σε τηλεσκοπική µορφή. Στα αρχικά στάδια της ανάπτυξής του ο ανθικός άξονας είναι συµπαγής, ενώ αργότερα γίνεται κούφιος, µε λεπτά τοιχώµατα και µε το κατώτερο 1/3 του µήκους του να είναι διογκωµένο. Όταν η καλλιέργεια γίνεται για σποροπαραγωγή, τα φυτά που προέρχονται από κοκκάρι µεγάλου µεγέθους ή από κανονικούς βολβούς µπορούν να παράγουν µια ανθοταξία από τον κύριο βλαστό, και ανά µια από τον κάθε πλευρικό οφθαλµό και έτσι πλεονεκτούν από τα φυτά που προέρχονται από σπόρο ή κοκκάρι µικρού µεγέθους, γιατί αυτά σχηµατίζουν ένα ανθικό στέλεχος µε µια ανθοταξία. Οι παράγοντες που επηρεάζουν το σχηµατισµό ανθικών στελεχών είναι:

Θερμοκρασία: Ο σχηµατισµός του ανθικού στελέχους απαιτεί την έκθεση του φυτού σε χαµηλές θερµοκρασίες. Ευνοϊκές θερµοκρασίες για παραγωγή ανθικού στελέχους είναι 4-8^oC ή γενικότερα κάτω από 10^oC. Όταν η θερµοκρασία είναι πάνω από 21^oC δεν εµφανίζονται ανθικά στελέχη. Ο σχηµατισµός ανθικών στελεχών σε καλλιέργειες που σπέρνονται ή φυτεύονται τον χειµώνα ή την άνοιξη, οφείλεται στις παρατεταµένες ή στις περιορισµένης διάρκειας χαµηλές ανοιξιάτικη θερµοκρασίες. Η θερµοκρασία αποθήκευσης του κοκκαριού και των µητρικών βολβών επηρεάζει σηµαντικά τον σχηµατισµό και την εµφάνιση ανθικών στελεχών στο κρεµµύδι. Το κοκκάρι που προορίζεται για τη φύτευση την άνοιξη, για παραγωγή βολβών, ή φρέσκο κρεµµυδάκι, πρέπει να αποθηκεύεται γύρω στους 0^oC ή γύρω στους 25^oC για να αποφευχθεί η παραγωγή ανθικών στελεχών. Οι µητρικοί βολβοί που προορίζονται για σποροπαραγωγή, συνιστάται να αποθηκεύονται σε θερµοκρασίες από 5-10^oC γιατί η αποθήκευση σε αυτές τις θερµοκρασίες, επιτείνει το σχηµατισµό ανθικών στελεχών και µεγιστοποιεί το ποσοστό άνθησης.

Ποικιλία: Ο παράγων ποικιλία είναι σηµαντικός στο σχηµατισµό ανθικών στελεχών στο καλλιεργούµενο κρεµµύδι. Οι ποικιλίες διαφέρουν µεταξύ τους όσον αφορά την ευκολία ή δυσκολία της άνθησης. Τα κρεµµύδια για παράδειγμα τύπου Sweet Spanish είναι πολύ ευαίσθητα στην άνθηση.

Στάδιο ανάπτυξης του φυτού: Για να επιδράσουν οι χαµηλές θερµοκρασίες και να προκαλέσουν τον σχηµατισµό ανθικών στελεχών στο κρεµµύδι, θα πρέπει τα φυτά να αποκτήσουν ένα ελάχιστο µέγεθος. Μεγαλύτερα φυτά έχουν µεγαλύτερη πιθανότητα να παράγουν ανθικά στελέχη σε σύγκριση µε µικρότερα φυτά της ίδιας ηλικίας, ανεξάρτητα αν τα φυτά προήλθαν από κοκκάρι µεταφύτευση ή απευθείας από σπορά. Κοκκάρι µε διάµετρο μικρότερη των 16mm και φυτά µε διάµετρο βλαστού μικρότερη των 7mm, είναι ανθεκτικά στην παραγωγή ανθικών στελεχών. Μεγαλύτερης διαµέτρου κοκκάρι και φυτών καθίστανται ευαίσθητα στον σχηµατισµό ανθικού στελέχους.

Χημικοί παρεμποδιστές ανάπτυξης:Σε περίπτωση που ο σχηµατισµός ανθικών στελεχών είναι ανεπιθύµητος και υπάρχει κίνδυνος εµφάνισής τους, χρησιµοποιούµε χηµικούς παρεµποδιστές άνθησης. Για παράδειγµα, η εφαρµογή του ethephon σε συγκέντρωση 200-5.000 (40λίτρα / στρέµµα), µειώνει την παραγωγή ανθικών στελεχών σε φθινοπωρινές και χειµερινές καλλιέργειες κρεµµυδιών µικράς φωτοπεριόδου.^[1]

Ανάπτυξη

Μετά τη σπορά (ή φύτευση) και την εμφάνιση του πρώτου πραγματικού φύλλου, τα επόμενα νεαρά φύλλα εμφανίζονται με ρυθμό ένα φύλλο κάθε 7-10 ημέρες. Ο ρυθμός επηρεάζεται από τις επικρατούσες κλιματικές συνθήκες, με κύριο παράγοντα την θερμοκρασία. Από το στάδιο της εμφάνιση του 1ου πραγματικού φύλλου μέχρι και την έναρξη της βολβοποίησης ο αριθμός των φύλλων κυμαίνεται από 13-18 φύλλα ανάλογα την ποικιλία, εποχή φύτευσης, μήκος ημέρας και την θερμοκρασία. Το φυτό σταματά την παραγωγή νέων φύλλων 3 εβδομάδες περίπου πριν την ωρίμανση του βολβού. Την περίοδο αυτή τα φύλλα του κρεμμυδιού δεν είναι όλα ορατά και σε λειτουργία και εξηγείται από το γεγονός ότι την περίοδο αυτή οι βάσεις των παλαιών 3-4 φύλλων θα έχουν σχηματίσει τα εξωτερικά καλύμματα του βολβού και τα ελάσματά τους θα έχουν ξεραθεί και πέσει. Τα επόμενα 3-4 φύλλα θα φαίνονται κανονικά με τα ελάσματά τους και με διογκωμένες τις βάσεις σαν μέρος του βολβού, τα επόμενα 2-4 θα έχουν διογκωμένους κολεούς αλλά δεν έχουν αναπτύξει τα ελάσματά τους και θα υπάρχουν 5-6 μικρά νεαρά φύλλα στο κέντρο του βολβού. Το νέο φύλλο που σχηματίζεται κάθε φορά ανέρχεται εσωτερικά μέσα από τον κυκλικό μίσχο των παλαιών φύλλων (ψευδοστέλεχος). Η αντοχή του φυτού(σπαργή) που παρατηρείται στο λαιμό κατά την ανάπτυξή του, οφείλεται εν μέρει και στα νέα φύλλα που αναπτύσσονται από το κέντρο. Όταν σταματήσει η ανάπτυξη νέων φύλλων ο λαιμός αδυνατίζει και το φυτό γέρνει, γεγονός που προειδοποιεί για την έναρξη της περιόδου ωρίμανσης.^[1]

Βολβοποίηση

Ο βολβός στο κρεμμύδι σχηματίζεται αφενός από την πάχυνση των βάσεων (κολεών) των φύλλων, λόγω αποθήκευσης θρεπτικών στοιχείων σε μικρή απόσταση πάνω από τον βλαστικό δίσκο και αφετέρου από την πάχυνση μερικών "φύλλων" που σχηματίζονται στο κέντρο του βολβού, αλλά αποτελούν μόνον αποθηκευτικά όργανα, χωρίς να εμφανίζουν ορατά ελάσματα φύλλων. Η έναρξη, ο ρυθμός ανάπτυξης και ο βαθμός της βολβοποίησης επηρεάζεται από αρκετούς παράγοντες του περιβάλλοντος, η κατανόηση των οποίων θεωρείται προϋπόθεση για την επιτυχή καλλιέργεια του κρεμμυδιού σε μια περιοχή. Οι παράγοντες που επηρεάζουν την βολβοποίηση είναι:

Φωτοπερίοδος:Το κρεμμύδι είναι φυτό μακράς φωτοπεριόδου (πάνω από 12 ώρες φως), εφόσον όλες οι ποικιλίες ευνοούνται στη βολβοποίηση τους όταν αυξάνεται η φωτοπερίοδος. Τα φυτά στην πραγματικότητα είναι ευαίσθητα στην διάρκεια της περιόδου του σκότους, παρά της περιόδου του φωτός. Κυκλοφορούν στο εμπόριο, υβρίδια κρεμμυδιού μικράς φωτοπεριόδου (περίοδος φωτός 12 ώρες/ημέρα). Κάθε ποικιλία ή υβρίδιο κρεμμυδιού έχει μια "κριτική περίοδο" μήκους ημέρας για έναρξη της βολβοποίησης, ανεξάρτητα από τη θερμοκρασία και το μέγεθος του φυτού. Η βολβοποίηση πραγματοποιείται όταν το μήκος της ημέρας είναι μεγαλύτερο από την "κριτική περίοδο" που χαρακτηρίζει την ποικιλία ή υβρίδιο. Επομένως ανάλογα με τις απαιτήσεις σε διάρκεια φωτός, οι ποικιλίες ή υβρίδια κρεμμυδιού διακρίνονται σε:

• Ποικιλίες ή υβρίδια πολύ μακράς φωτοπεριόδου με ανάγκες σε διάρκεια φωτός πάνω από 16 ώρες/ημέρα
• Ποικιλίες ή υβρίδια μακράς φωτοπεριόδου με ανάγκες σε διάρκεια φωτός 15 ώρες/ημέρα
• Ποικιλίες ή υβρίδια μέσης φωτοπεριόδου με ανάγκες σε διάρκεια φωτός 13-14 ώρες/ημέρα
• Ποικιλίες ή υβρίδια μικράς φωτοπεριόδου με ανάγκες σε διάρκεια φωτός 12-13 ώρες/ημέρα

Θερμοκρασία: Η θερμοκρασία αρχίζει όταν το μήκος της ημέρας βρίσκεται στα επιθυμητά επίπεδα, με ρυθμό ανάπτυξης που επηρεάζεται σημαντικά από την θερμοκρασία. Ο βολβός αναπτύσσεται πιο γρήγορα όταν η θερμοκρασία ανεβαίνει. Αντίθετα, χαμηλές θερμοκρασίες μετά τη φύτευση, έχουν σαν αποτέλεσμα να καθυστερήσουν την έναρξη της βολβοποίησης και κατά συνέπεια της ωρίμανσης των βολβών κατά 3-4 εβδομάδες, ανάλογα βέβαια και με τη διάρκεια των χαμηλών θερμοκρασιών. Οι πάρα πολύ υψηλές θερμοκρασίες της τάξης των 40^oC στα τροπικά κλίματα, εμποδίζουν τη βολβοποίηση. Η βολβοποίηση είναι αποτέλεσμα αλληλεπίδρασης του μήκους ημέρας και της θερμοκρασίας, αφού ικανοποιηθεί ο παράγων μήκος ημέρας.

Στάδιο ανάπτυξης φυτού: Το φυτό κρεμμύδι έχει την ικανότητα να σχηματίζει βολβό έστω και με ένα φύλλο, εφόσον η φωτοπερίοδος είναι αρκετά μεγαλύτερη από τις απαιτήσεις της συγκεκριμένης ποικιλία ή υβριδίου. Ο συνδυασμός φωτοπερίοδος-θερμοκρασία προκαλεί τον σχηματισμό βολβού, εφόσον το φυτό εξασφαλίσει ένα ελάχιστο μέγεθος ανάπτυξης. Στη συγκεκριμένη επιθυμητή φωτοπερίοδο μιας ποικιλίας ή υβριδίου, ο ρυθμός ανάπτυξης του βολβού επηρεάζεται από το μέγεθος του φυτού και από άλλους παράγοντες. Το ολικό βάρος του φυτού, καθώς και το ξηρό βάρος του, αυξάνουν γρήγορα από τη στιγμή που γίνεται ορατός ο σχηματισμός βολβού μέχρι την ωρίμανση και συγκομιδή. Όσο μεγαλύτερο αριθμό φύλλων έχει το φυτό και όσο πιο μεγαλό είναι το φυτό όταν αρχίσει η βολβοποίηση, τόσο μεγαλύτερη είναι η δυνατότητα σχηματισμού μεγάλου βολβού. Όταν φυτεύεται κοκκάρι για παραγωγή βολβού, τα φυτά τα οποία προέρχονται από την σπορά μεγάλου σε μέγεθος κοκκαρίου αρχίζουν την βολβοποίηση νωρίτερα, σε σύγκριση με τα φυτά της ίδιας ηλικίας που προέρχονται από μικρό κοκκάρι. Εάν η σύγκριση γίνεται μεταξύ φύτευσης κοκκαρίου και απευθείας σποράς της ίδιας ποικιλίας, την ίδια χρονική στιγμή, τα φυτά που θα προέλθουν από το κοκκάρι θα βολβοποιήσουν και θα ωριμάσουν νωρίτερα. Η καλλιέργεια κρεμμυδιού από κοκκάρι διαρκεί λιγότερο σε σύγκριση με την καλλιέργεια από απευθείας σπορά.

Αζωτούχος λίπανση: Όταν επικρατεί η επιθυμητή φωτοπερίοδος, ο χρόνος έναρξης της βολβοποίησης μπορεί να επηρεάζεται από το επίπεδο της αζωτούχου λίπανσης. Έλλειψη αζώτου επιταχύνει την έναρξη της βολβοποίησης, ενώ περίσσεια αζώτου την καθυστερεί. Όταν η διάρκεια του φωτός πλησιάζει το κριτικό μήκος της ημέρας. Επειδή τόσο το τελικό μέγεθος του βολβού όσο και ο χρόνος ωρίμανσης επηρεάζονται σημαντικά από τον χρόνο βολβοποίησης, θα πρέπει να αποφεύγονται, τόσο η έλλειψη όσο και η περίσσεια αζώτου στο έδαφος.^[1]

Ποικιλίες

Στην Ελλάδα η καλλιέργεια κρεμμυδιών για βολβούς, γίνεται κυρίως με την ανοιξιάτικη φύτευση κοκκαρίου ή την σπορά, είτε υβριδίων μακράς φωτοπεριόδου, είτε διαφόρων ποικιλιών που εισάγονται από άλλες χώρες ή τέλος σπόρου ντόπιων πληθυσμών κρεμμυδιών. Τα τελευταία χρόνια έχουν παρατηρηθεί ραγδαίες εξελίξεις στις ποικιλίες του κρεμμυδιού. Νέα υβρίδια αντικαθιστούν τις παλιές κλασσικές ποικιλίες, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά σε ολόκληρο τον κόσμο. Τα υβρίδια κρεμμυδιού υπάρχουν σήμερα σε όλους τους τύπους κρεμμυδιού και υπερτερούν τόσο στην ομοιομορφία όσο και στο ύψος των αποδόσεων, σε σύγκριση με τις ποικιλίες. Για την Ελλάδα, οι ποικιλίες ή υβρίδια κρεμμυδιού χωρίζονται σε δύο μεγάλες ομάδες, αυτές που φυτεύονται το φθινόπωρο και αυτές που φυτεύονται την άνοιξη. Η κύρια διαφορά μεταξύ των ομάδων είναι οι απαιτήσεις τους σε μήκος ημέρας. Οι σημαντικότερες ποικιλίες και υβρίδια αναλύονται εκτενώς στον παρακάτω σύνδεσμο:

Ποικιλίες κρεμμυδιού^[1]

Ασθένειες

Το κρεμμύδι προσβάλλεται από κάποιες ασθένειες όπως τον περονόσπορο, την ανθράκωση, τη σκωρίαση κ.ά. Αναλυτικά οι ασθένειες του κρεμμυδιού καθώς και οι τρόποι καταπολέμησής τους αναγράφονται στον παρακάτω σύνδεσμο:

Ασθένειες κρεμμυδιού^[1], ^[2]

Εχθροί

Το κρεμμύδι προσβάλλεται από εχθρούς όπως τον κρεμμυδοφάγο, τον νηματώδη, το θρίπα, κ.ά. Αναλυτικά όλοι οι εχθροί και οι τρόποι καταπολέμησής τους αναφέρονται λεπτομερώς στον σύνδεσμο που ακολουθεί:

Εχθροί κρεμμυδιού^[1], ^[2], ^[3]

Πληροφοριακά στοιχεία

Ευδοκιμεί στις περιοχές

Σχετικές σελίδες

• Καλλιέργεια κρεμμυδιού

• Κρεμμύδι προϊόν

• Γενικά στοιχεία κρεμμυδιού

• Βοτανικά χαρακτηριστικά κρεμμυδιού

• Κλιματικές συνθήκες κρεμμυδιού

• Εδαφικές συνθήκες κρεμμυδιού

• Μέθοδοι πολλαπλασιασμού κρεμμυδιού

• Παράγοντες που επηρεάζουν το σχηματισμό ανθικών στελεχών

• Ανάπτυξη κρεμμυδιού

• Παράγοντες βολβοποίησης κρεμμυδιού

• Ποικιλίες κρεμμυδιού

• Ασθένειες κρεμμυδιού

• Εχθροί κρεμμυδιού

Βιβλιογραφία

1. ↑ ^{1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10} Τα βολβώδη λαχανικά του Ολύμπιου Χρήστου, Καθηγητή Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών.
2. ↑ ^{2,0 2,1} [http://informatics.aua.gr:8080/scam/2/resource/120 Τεχνικές βιολογικής καλλιέργειας βολβώδων λαχανικών του Χαράλαμπου Θανόπουλου MSc Γεωπόνος, Εργαστήριο Κηπευτικών Καλλιεργειών, Αθήνα 2008.]
3. ↑ Κυριότεροι εχθροί βολβώδων λαχανικών, πτυχιακή μελέτη του φοιτητή Σκουλά Κωνσταντίνου, Ηράκλειο 2009.