Μαστιχόδενδρο

Γενικά στοιχεία

Το μαστιχόδενδρο ή σχίνος, επιστημονικά Pistacia lentiscus var. Chia, που ανήκει στην οικογένεια Anacardiaceae, είναι θάμνος αειθαλής, με ύψος 2-3 m, όπου μερικές φορές φτάνει και τα 5m. Αποκτά την πλήρη ανάπτυξή του μετά από 40-50 χρόνια. Η παραγωγή της μαστίχας δεν είναι δυνατή παρά μόνο έπειτα από τον 5^ο χρόνο μετά τη φύτευσή του, ενώ το μέγιστο της απόδοσης (320-1000 γραμμάρια) εμφανίζεται από το 12 – 15^ο έτος της ηλικίας του. Το δένδρο ζει πάνω από 100 χρόνια αλλά από το 70^ο έτος αρχίζει η παρακμή του. Υπάρχουν αναφορές για μαστιχόδενδρα 200 ετών. Οι σχίνοι, γενικά, είναι φυτά αυτοφυή που συναντιούνται στα Κανάρια νησιά και σε αρκετές περιοχές της Μεσογείου. Στην Ελλάδα απαντάται μόνο στο νησί της Χίου, στα γνωστά Μαστιχοχώρια (Άγιος Γεώργιος Συκούσης, Αρμόλια, Βαβύλοι, Βέσσα, Βουνό, Ελάτα, Έξω Δίδυμα, Θολοποτάμι, Θυμιανά, Καλαμωτή, Καλλιμασιά, Καταράκτης, Κοινή, Λιθί, Μέσα Διδύμα, Μεστά, Μυργήγκι, Νένητα, Νεχώρι, Ολύμποι, Παγίδα, Πατρικά, Πυργί, Φλάτσια).

Βοτανικά χαρακτηριστικά

Τα άρρενα άτομα είναι εκείνα που αποδίδουν περισσότερη και καλύτερη ποιότητα μαστίχας και αυτά κυρίως καλλιεργούνται. Για τον λόγο αυτό και οι παραγωγοί τα αποκαλούν καρπόσκινα. Ο σχίνος είναι ανθεκτικό φυτό, ευπαθές μόνο στην παγωνιά και την κακομεταχείρηση. Οι νέες φυτείες προέρχονται από κλαδιά παλαιότερων δέντρων (τα μοσχεύματα) και οι παλιές ανανεώνονται με παραφυάδες ή καταβολάδες. Είναι φυτό δίοικο, δηλαδή τα αρσενικά και τα θηλυκά άνθη είναι σε διάφορα άτομα (φυτά) με μορφή μικρών και πυκνών ταξιανθιών. Η εμφάνιση των ταξιανθιών που είναι μασχαλιαίες ή επάκριες, γίνεται από τα μέσα Μαρτίου περίπου και η άνθηση συμπληρώνεται κατά το τέλος του ίδιου μήνα ή αρχές Απριλίου. Τα φύλλα του μαστιχόδενδρου, χρώματος σκούρου πράσινου, είναι σύνθετα με 3-4 ζεύγη φυλλαρίων, άλλοτε πτερωτά σε ζεύγη και άλλοτε όχι. Τα φυλλάρια είναι επιμήκη και σκληρά με λεία την επιφάνεια. Ο βλαστός, δεν είναι ευθύς, έχει χρώμα ανοιχτό γκρίζο στα νεαρά άτομα και σταχτόμαυρο στα ηλικιωμένα. Τα αναπαραγωγικά όπως και τα βλαστικά μέρη του μαστιχόδεντρου διατρέχονται από ρητινοφόρους αγωγούς.

Κλιματικές συνθήκες

Το κλίμα της Χίου είναι το τυπικό μεσογειακό εύκρατο κλίμα, δηλαδή υποτροπικά ξηρό. Βασικές ιδιαιτερότητες του μεσογειακού κλίματος είναι οι υγροί, δροσεροί, σύντομοι χειμώνες και τα ζεστά, ξηρά καλοκαίρια. Ένα βασικό χαρακτηριστικό της Ανατολικής Μεσογείου, στη θέση που βρίσκεται και η Χίος, είναι η ηλιοφάνεια. Υπάρχει μεγάλη ηλιοφάνεια καθ’ όλη την διάρκεια του έτους. Συγκεκριμένα η Χίος έρχεται 3^η μεταξύ των περιοχών της Ελλάδας σε ώρες ηλιοφάνειας, ενώ έχει τις περισσότερες ώρες χωρίς νέφη απ’ όλη την χώρα. Εξαιτίας των μελτεμιών, των βόρειων - βορειοανατολικών ανέμων που πνέουν σταθερά το καλοκαίρι, η θερμοκρασία σπάνια ανεβαίνει πάνω από τους 43-44^oC. Το φθινόπωρο είναι αρκετά υγρό και η άνοιξη έχει μικρή διάρκεια γιατί ο μεν χειμώνας είναι όψιμος, το δε καλοκαίρι αρχίζει πρώιμα. Ουσιαστικά η Χίος δεν έχει ακραίες κλιματολογικές συνθήκες και σε συνδυασμό με την καταλληλότητα του εδάφους, ευνοείται η ανάπτυξη του μαστιχόδεντρου. Ο χειμώνας κρατά περίπου 3 μήνες ( Ιανουάριο, Φεβρουάριο, Μάρτιο). Παρ’ όλα αυτά υπήρξαν τέτοιοι χειμώνες οι οποίοι ήταν πολύ καταστρεπτικοί για τα μαστιχόδεντρα. Έχει γίνει αναφορά ότι τον Ιανουάριο του 1850 η θερμοκρασία έπεσε στους -5^oC με συνέπεια τις μεγάλες καταστροφές στα μαστιχόδεντρα. Η καταστροφή αυτή έμεινε στην ιστορία της νήσου γνωστή ως «καυτριά». Παρόμοιες ζημιές μικρότερης έκτασης, προκλήθηκαν κατά τις χρονολογίες 1928 και 1932 αντίστοιχα με την πτώση της θερμοκρασίας. Επίσης, η υψηλή θερμοκρασία δρα ανασταλτικά για την ανάπτυξη του δέντρου, όπως παρατηρήθηκε τον Ιούλιο του 1987 με την άνοδο της θερμοκρασίας στους 47^oC.