Πατάτα φυτό
Περιεχόμενα
Γενικά στοιχεία
Η πατάτα κατάγεται από τα οροπέδια των ΄Ανδεων της κεντρικής και νότιας Αµερικής (Ισηµερινός, Κολοµβία, Περού κ.ά). Πήρε το όνοµά της από την Ισπανική λέξη ‘‘patata’’, η οποία προέρχεται από τη λέξη batata που χρησιµοποιούσαν οι Ινδιάνοι της Αµερικής για τις γλυκοπατάτες, τις κονδυλώδεις εδώδιµες ρίζες του φυτού Ipomea batata. Οι Ευρωπαίοι θαλασσοπόροι την έφεραν το 1534 στην Ισπανία και το 1580 στην Ιρλανδία. Από την Ισπανία, στάλθηκε το 1588 στον Αυστριακό βοτανολόγο Κλούσιος, ο οποίος µε τη σειρά του τη διέδωσε στη Γερµανία απ’ όπου µεταφέρθηκε στην ανατολική Γαλλία. Μέσα σε λίγα χρόνια η εξάπλωση ήταν ραγδαία. Στην αρχή υπήρξε δυσπιστία γιατί είχε επικρατήσει η άποψη ότι το πολύτιµο φυτό ήταν δηλητηριώδες. Όµως µε τη πάροδο του χρόνου αυτό άλλαξε σε σηµείο να συναγωνίζεται το σιτάρι και το καλαµπόκι σε τέτοιο βαθµό που οδήγησει την Ιρλανδία σε λιµό το 1945-1946, λόγω της καταστροφής των φυτειών πατάτας, από τον περονόσπορο. Αυτό είχε ως αποτέλεσµα την οµαδική µετανάστευση των Ιρλανδών στη βόρεια Αµερική και τη έναρξη πατατοκαλλιέργειας στην περιοχή αυτή. Στη χώρα µας έγινε γνωστή µόλις το 19o αιώνα. Στην αρχή καλλιεργήθηκε στην Κέρκυρα γύρω στο 1800 από κάποιο προοδευτικό καλλιεργητή της εποχής. Από την Κέρκυρα διαδόθηκε στα υπόλοιπα νησιά του Ιονίου. Στην υπόλοιπη Ελλάδα έγινε γνωστή το 1828 από τον πρώτο κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια, που πίστεψε πολύ στη θρεπτική αξία αυτού του φυτού. Στην Κρήτη η πατάτα άρχισε να καλλιεργείται από το 1920. Η πρώτη καλλιέργεια ξεκίνησε από Οροπέδιο Λασιθίου και τη Μεσσαρά, ενώ την τελευταία δεκαετία καλλιεργείται και βιολογικά.[1]
Βοτανικά χαρακτηριστικά
Η πατατα (Solanum tuberosum L.) ανήκει στην οικογένεια Solanaceae (η οποία περιλαµβάνει τα κυριότερα καλλιεργουµένα κηπευτικά είδη (τοµάτα, µελιτζάνα, πιπεριά κ.λπ.). Η πατάτα είναι ποώδες, ετήσιο φυτό (βιολογικός κύκλος 3-5 µήνες), µε πλούσια θαµνώδη ανάπτυξη. Το φυτό πολλαπλασιάζεται αγενώς µε τεµάχια κονδύλων. Αναπτύσει µόνο δευτερογενείς ρίζες. Αναλυτικά όλα τα βοτανικά στοιχεία της πατάτας αναλύονται στον παρακάτω σύνδεσμο:
Βοτανικά χαρακτηριστικά πατάτας[1]
Κλιματικές συνθήκες
Η πατατοκαλλιέργεια µπορεί και προσαρµόζεται εύκολα σε διάφορα κλιµατικά περιβάλλοντα. Για τη µέγιστη όµως παραγωγή (ποσοτική και ποιοτική) προτιµά δροσερό περιβάλλον µε θερµοκρασίες 15-22oC (optimum 17oC), µε νεφοσκεπή ουρανό και σταθερή χορήγηση νερού. Πάνω από τους 29oC δεν σχηµατίζονται κόνδυλοι ή οι κόνδυλοι που έχουν ήδη σχηµατιστεί δεν αυξάνονται κατ’ όγκο, λόγω της αυξηµένης αναπνοής των φυτών, η οποία καταναλώνει όλους τους παραγόµενους υδατάνθρακες µε αποτέλεσµα να µείνει µικρή ποσότητα για αποθήκευση. Επίσης για την παραγωγή κονδύλων είναι απαραίτητη η ύπαρξη αρκετής εδαφικής υγρασίας. Είναι φυτό µακράς φωτοπεριόδου και απαιτεί πάνω από 14 ώρες φώς, για να ανθίσει και να ωριµάσει τους καρπούς. Ωστόσο, παρ’ ότι η άνθηση και η καρποφορία ευνοούνται από µακρά φωτοπερίοδο, οι µεγαλύτερες αποδόσεις παίρνονται όταν το µήκος της ηµέρας δεν ξεπερνά τις 12 ώρες. Για το λόγο αυτό τις µεγαλύτερες µέρες του έτους παίρνονται ζωηροί βλαστοί και ευνοείται η άνθιση, ενώ τις µικρές ηµέρες ευνοείται η ανάπτυξη των κονδύλων.[1]
Εδαφικές συνθήκες
Η πατάτα προτιµά εδάφη ελαφρά, καλά αεριζόµενα και καλά κατεργασµένα, µε πλούσια οργανική ουσία και pΗ=4,8-6,5 καθώς και γόνιµα εδάφη µε καλή στράγγιση. Τα αµµώδη-αµµοπηλώδη εδάφη, θεωρούνται τα καταλληλότερα. Συνεκτικά εδάφη δίνουν παραγωγή κατώτερης ποιότητας, κακοσχηµατισµένους και µικρούς κονδύλους. Τα εν λόγω εδάφη δεν προσφέρονται για την καλλιέργεια πατάτας, όπως και τα υπερβολικά ξηρά εδάφη. Η πατάτα είναι αρκετά απαιτητικό φυτό σε θρεπτικά στοιχεία. Συνιστάται η συµµετοχή της σε πολυετή προγράµµατα αµειψισποράς.[1]
Λήθαργος πατατόσπορου
Πατατόσπορος είναι οι κόνδυλοι που προορίζονται για φύτευση. Το πολλαπλασιαστικό υλικό για την καλλιέργεια της πατάτας είναι πιστοποιηµένος πατατόσπορος που είναι εγγυηµένος, γιατί έχει ελεγχθεί από τα κρατικά κέντρα σποροπαραγωγής.. Η κοπή των κονδύλων γίνεται συνήθως µια περίπου εβδοµάδα πριν από την φύτευση για την επούλωση των δηµιουργουµένων φυτών. Θέλει πολλή προσοχή το κόψιµό της για σπόρο, γιατί η πατάτα δεν είναι ούτε σπόρος ούτε ρίζα. Είναι ένας υπόγειος βλαστός, που αποθηκεύει τροφές, σαν υπόγειος βλαστός έχει µάτια. Σε µια ώριµη πατάτα, τα καλύτερα µάτια είναι της κορυφής, όπου και φυτρώνουν πυκνότερα. Ο σπόρος που χρειάζεται στο στρέµµα είναι 120-150Kg, ανάλογα µε το πάχος των κονδύλων και τις αποστάσεις του φυτέµατος. Η συγκοµιδή σε καλλιέργειες παραγωγής πατατόσπορου γίνεται πριν από την πλήρη ωρίµανση των κονδύλων και αρκετές ηµέρες (15-25) µετά την κοπή και αποµάκρυνση του φυλλώµατος.Η ενότητα του ληθάργου του πατατόσπορου αναλύεται εκτενώς στον παρακάτω σύνδεσμο.
Προβλάστηση πατατόσπορου
Τα τελευταία χρόνια εφαρµόζεται σε µεγάλη κλίµακα πριν από τη φύτευση στον αγρό, η λεγόµενη προβλάστηση του πατατόσπορου σε χώρους µε φως και ευνοϊκή θερµοκρασία. Πατατόσπορος µε καλά ανεπτυγµένα φύτρα κατά τη φύτευση, φυτρώνει πολύ πιο γρήγορα και κανονικά στο χωράφι, παρά ο σπόρος µε λίγο ή καθόλου φανερή ανάπτυξη φύτρων. ∆ιαφορές στο φύτρωµα µέχρι δυο εβδοµάδες είναι πολύ συνηθισµένες. Εάν η βλαστική περίοδος είναι µικρή (για παράδειγµα λιγότερο από 120 ηµέρες) τέτοια διαφορά στο φύτρωµα µπορεί να έχει σαν αποτέλεσµα µια διαφορά παραγωγής της τάξης των 500 kg/στρ. Ακόµα, ο χρόνος µεταξύ της φύτευσης και του φυτρώµατος εγκυµονεί διάφορους κινδύνους και εποµένως, το γρήγορο φύτρωµα είναι πάντα επιθυµητό. Στον παρακάτω σύνδεσμο αναλύονται εκτενώς οι μέθοδοι προβλάστησης πατάτας.
Μέθοδοι προβλάστησης πατάτας[2]
Μέγεθος πατατόσπορου
Ο πατατόσπορος έχει άριστο µέγεθος όταν έχει µικρή διάµετρο 3,5-6,5cm ή βάρος περίπου 40-60gr, γιατί υπάρχουν αρκετοί οφθαλµοί για δηµιουργία ικανοποιητικού αριθµού βλαστών και η χρησιµοποίηση κονδύλων µεγαλύτερου µεγέθους αυξάνει την απαιτούµενη δαπάνη.
Μεγαλύτεροι κόνδυλοι µπορούν να χρησιµοποιηθούν για φύτευση, αφού κοπούν σε 2 ή περισσότερα κοµµάτια. Τα κοµµάτι αυτά, πρέπει να έχουν το καθένα βάρος 40-60gr και τουλάχιστον 2 “µάτια”. Μικρότερα κοµµάτια µε ένα µάτι µπορεί να δώσουν αδύνατους βλαστούς. ∆εν πρέπει να κόβονται οι κόνδυλοι ενώ είναι ακόµη ψυχροί, µόλις βγουν από το ψυγείο. Για αποφυγή σήψης στις επιφάνειες κοπής, συνιστάται αυτές να σκονίζονται µε κάποιο µυκητοκτόνο (Captan, Maneb, Zineb κλπ.). Εφόσον δεν είναι δυνατό να φυτευτούν αµέσως οι κοµµένοι κόνδυλοι, συνιστάται να διατηρούνται για 7-10 ηµέρες σε θερµοκρασία 15-20oC και σχετική υγρασία 80-90%, για επούλωση των τραυµάτων µε τη δηµιουργία φελλώδους ιστού. Η επούλωση των τραυµάτων του κοµµένου πατατόσπορου µειώνει τους κινδύνους σήψης που είναι αυξηµένοι ιδίως όταν η θερµοκρασία εδάφους πέφτει κάτω από 10oC. Η φύτευση µικρού πατατόσπορου έχει σαν αποτέλεσµα τη δηµιουργία λίγων βλαστών ανά κόνδυλο. Το αντίθετο συµβαίνει µε το µεγάλο πατατόσπορο, δηλ. από αυτόν προκύπτουν πολλοί (πιθανόν ζωηρότεροι) βλαστοί.[2]
Ποικιλίες
Οι ποικιλίες της πατάτας καθορίζονται κυρίως από το εξωτερικό χρώμα της φλούδας της (κίτρινο, καφέ, ροζ, κόκκινο ή μοβ) αλλά και το χρώμα της σάρκας της (άλλοτε άσπρο, στο χρώμα του δέρματος ή ελαφρός κίτρινο) και σε κάθε περιοχή του κόσμου, έχουν αναπτυχθεί διαφορετικές ποικιλίες οι οποίες ευδοκιμούν με τον καλύτερο τρόπο στις κατά τόπους εδαφολογικές και κλιματολογικές συνθήκες. Από τα είδη της πατάτας που καλλιεργούνται το κυριότερο είδος είναι η κίτρινη πατάτα (με μεγάλους κονδύλους και ελαφρά κίτρινη σάρκα), η οποία εμφανίζεται σε όλα τα μήκη και πλάτη του κόσμου. Αναλυτικά οι σπουδαιότερες ποικιλίες της πατάτας αναλύονται εκτενώς στον παρακάτω σύνδεσμο.
Ασθένειες
Οι ασθένειες της πατάτας προέρχονται από μύκητες, ιούς, βακτήρια, αλλά είναι και μη παρασιτικές. Από τις ασθένειες που προσβάλλεται πιο πολύ η πατάτα και θεωρείται στη χώρα μας ευρέως διαδεδομένη και είναι και πιο συχνή είναι ο περονόσπορος. Η ασθένεια αυτή όπως και οι υπόλοιπες, αναλύονται στον παρακάτω σύνδεσμο:
Εχθροί
Οι σοβαρότεροι εχθροί της πατάτας που είναι και οι πιο συχνοί στη χώρα μας είναι ο δορυφόρος, η φθοριµαία και οι νηματώδεις. Αναλυτικά οι εχθροί στο σύνδεσμο που ακολουθεί:
Πληροφοριακά στοιχεία
Ευδοκιμεί στις περιοχές
|
Σχετικές σελίδες
Βιβλιογραφία
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 Βιολογική καλλιέργεια πατάτας στην Κρήτη, πτυχιακή μελέτη της φοιτήτριας Μπαμιεδάκη Μαρία, Ηράκλειο 2005.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Η πατατοκαλλιέργεια στη Νάξο, πτυχιακή μελέτη της φοιτήτριας Λιοφάγου Δέσποινας, Ηράκλειο 2005.
- ↑ Επίδραση της εδαφοκάλυψης με πλαστικά φύλλων διαφόρων τύπων στην ανάπτυξη, παραγωγή και ποιότητα της πατάτας, μεταπτυχική μελέτη του Μουζάκη Γεώργιου, Αθήνα 2011.
- ↑ Εχθροί πατάτας.
