Ποικιλίες βρώμης
Avena sativa
Το ριζικό σύστημα αποτελείται από τις εμβρυακές και τις μόνιμες ρίζες. Ο βλαστός είναι κοίλος στα μεσογονάτια και φθάνει σε τελικό ύφος 60-150cm. Τα φύλλα έχουν έλασμα που φθάνει σε μήκος τα 25cm και πλάτος τα 16mm. Η ταξιανθία είναι φόβη που αποτελείται από έναν κύριο άξονα, τη ράχη, η οποία είναι επέκταση του στελέχους, και από 5-7 ομάδες διακλαδώσεων. Κάθε σταχύδιο περιβάλλεται από ένα ζεύγος λεπύρων χρώματος λευκοκίτρινου ή ερυθρωπού. Τα λέπυρα είναι μεμβρανώδη, με πολλά νεύρα και αρκετά επιμήκη ώστε να περιβάλλουν τελείως το σταχύδιο. Το άνθος αποτελείται από τρεις στήμονες, ύπερο και ωοθήκη μονόχωρη, δισχιδές στίγμα και δύο γλωχίνες. Ο καρπός (καρύοψη) είναι ατρακτοειδής, με αύλακα στην κοιλιακή όψη και περικλείεται από τα λεπυρίδια. Μόνο στις γυμνοβρώμες όπου η σύνδεση των λεπυριδίων είναι χαλαρή ο καρπός ελευθερώνεται εύκολα από τα λεπυρίδια. Για περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με τα μορφολογικά χαρακτηριστικά της , ακολουθήστε τον παρακάτω σύνδεσμο. Μορφολογικά χαρακτηριστικά της κοινής βρώμης.
Οι ελάχιστες θερμοκρασίες για τη βλάστηση του σπόρου της κοινής βρώμης είναι 0-4.8oC, οι άριστες 25-31oC και οι μέγιστες 31-37oC. Όπως και στα άλλα χειμωνιάτικα σιτηρά, η πρώτη ανάπτυξη διακρίνεται σε έρπουσα, ανορθωμένη ή ημιέρπουσα. Η ένταση του αδελφώματος εξαρτάται από περιβαλλοντικούς (φωτισμός, θερμοκρασία, υγρασία, γονιμότητα εδάφους) και γενετικούς παράγοντες. Το τελικό ποσοστό των γόνιμων αδελφιών μειώνεται όσο αυξάνεται η πυκνότητα σποράς.
Η ελάχιστη θερμοκρασία για την αύξηση της βρώμης βρίσκεται μεταξύ 3.3-4.4oC.
Άλλα είδη βρώμης
Καλλιεργούμενα είδη βρώμης
Avena byzantina Koch
Η ποικιλία αυτή θεωρείται ως άμεσος απόγονος της Avena sterilis.
Απαντάται στις χώρες της Μεσογείου (Ν. Ισπανία, Ν. Ιταλία, Ελλάδα, Β. Αφρική, Μ. Ασία), στις Ν. Πολιτείες των Η.Π.Α., Ν. Αμερική, Αυστραλία, Ν. Ζηλανδία, όπου μπορεί και να καλλιεργείται κατά τόπους.
Διακρίνεται από την A. sativa από το ότι το δεύτερο άνθος αποχωρίζεται από το πρώτο με θραύση του ραχιδίου. Είναι όμως δυνατό ο τρόπος αποχωρισμού σε ορισμένες ποικιλίες να μοιάζει με εκείνο της A. sativa. Η πρώτη ανάπτυξη είναι συνήθως έρπουσα ή ημιέρπουσα. Οι βλαστοί έχουν μια κόκκινη απόχρωση. Η φόβη είναι μικρού μεγέθους, ανορθωμένη, με σχετικά μικρό αριθμό σταχυδίων. Τα λέπυρα και οι καρποί είναι λίγο μεγαλύτερα από της A. sativa. Συνήθως και τα δύο άνθη του σταχυδίου φέρουν άγανα. Οι χιτώνες έχουν ποικίλους χρωματισμούς.
Στην A. byzantina έχουν διακριθεί 50 περίπου βοτανικές ποικιλίες.
Avena nuda L.
Κατά τον Vavilon η ποικιλία αυτή κατάγεται από την Κίνα. Καλλιεργείται και σήμερα στην Κίνα και σποραδικά στις Η.Π.Α. και στον Καναδά. Παράλληλα, έχει χρησιμοποιηθεί σε διασταυρώσεις με την κοινή βρώμη για τη δημιουργία μη επενδεδυμένων ποικιλιών.
Βασικά χαρακτηριστικά της A. nuda αποτελούν η χαλαρή σύνδεση των λεπυριδίων που έχει ως αποτέλεσμα τον εύκολο αποχωρισμό των καρπών και ο αυξημένος αριθμός ανθέων και καρπών/σταχύδιο. Συνήθως υπάρχουν 7-8 άνθη/σταχύδιο που βρίσκονται αραιά τοποθετημένα σε ένα μακρύ ραχίδιο. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τα ανώτερα άνθη να εξέχουν σαφώς από τα λέπυρα του σταχυδίου.
Από διαφόρους ερευνητές έχουν προσδιορισθεί 4-5 βασικές ποικιλίες στο είδος. Παρά τα αναμφισβήτητα πλεονεκτήματα που φαίνεται να έχει η παραγωγή γυμνών καρπών, η καλλιέργεια της γυμνοβρώμης δεν έχει διαδοθεί λόγω του έντονου "τινάγματος" των καρπών που παρατηρείται πριν από τη συγκομιδή. Το πρόβλημα αυτό δεν έχει ξεπερασθεί ακόμη με βελτιωτικές τεχνικές.
Avena nudibrevis Van.
Η μικρή γυμνοβρώμη καλλιεργείται ελάχιστα σε περιοχές της Β.Δ. Γερμανίας. Κυρίως αντιμετωπίζεται ως ζιζάνιο. Έχει μικρότερη ανάπτυξη, μικρότερες ταξιανθίες και μικρότερους καρπούς από τη μεγάλη γυμνοβρώμη. Η φόβη είναι ελαφρώς μονόπλευρη.
Αγριοβρώμες
Στην κατηγορία αυτή ανήκουν όλα τα υπόλοιπα (μη καλλιεργούμενα) είδη βρώμης. Συνήθως όμως ως "αγριοβρώμες" εννοούμε κυρίως τα δυσεξόντωτα ζιζάνια A. fatua και A. sterilis που αποτελούν μεγάλο πρόβλημα, ιδιαίτερα στις καλλιέργειες των αγρωστωδών. Προβλήματα δημιουργεί επίσης και το είδος A. ludoviciana.
Avena fatua L.
Η ποικιλία αυτή είναι εξαπλωμένη σε όλο σχεδόν τον κόσμο. Έχει μεγάλη φόβη που μοιάζει με εκείνη της κοινής βρώμης. Κάθε σταχύδιο έχει συνήθως δύο καρπούς. Μετά τον αποχωρισμό του από τον ποδίσκο, το σταχύδιο φέρει στη βάση του μια ευδιάκριτη ουλή που συνήθως περιβάλλεται από πυκνές τρίχες. Τα άνθη και οι καρποί αλληλοαποχωρίζονται στην άρθρωση του ραχιδίου. Επομένως ο κατώτερος καρπός φέρει και το πρώτο μεσογονάτιο του ραχιδίου που επίσης έχει τρίχες. Ο χιτώνας μπορεί να είναι λευκός, γκρίζος, κίτρινος, ερυθροκαστανός ή μαύρος, με το κατώτερο μέρος του καλυμμένο από καστανές τρίχες. Φέρει ισχυρό κεκαμμένο άγανο και στην κορυφή του δύο μικρές οδοντωτές προεξοχές. Κατά την ωρίμαση όλο το φυτό έχει χρώμα λευκωπό. Συνήθως φυτρώνει ευκολότερα την άνοιξη, αλλά είναι δυνατό να φυτρώσει και το φθινόπωρο-χειμώνα σε περιοχές με ήπιο κλίμα.
Τα χαρακτηριστικά που κάνουν την Avena fatua ιδιαίτερα προβληματική για τις καλλιέργειες είναι τα εξής:
- Η ταχεία της ανάπτυξη που την φέρει πολύ γρήγορα σε πλεονεκτική θέση από πλευράς ανταγωνισμού με τα καλλιεργούμενα φυτά. Στην τελική τους ανάπτυξη τα φυτά είναι πολύ αναπτυγμένα, εύρωστα και με μεγάλο αριθμό αδελφιών.
- Ο γρήγορος και εύκολος αποχωρισμός των καρπών από τις καρποταξίες που έχει ως αποτέλεσμα τη μόλυνση του αγρού πριν από τη συγκομιδή του καλλιεργούμενου φυτού,
- Ο ποικίλης έντασης λήθαργος των σπόρων που προκαλεί μια έντονη ανομοιομορφία στο φύτρωμα. Έτσι είναι αδύνατη η πρόβλεψη σχετικά με την αναμενόμενη προσβολή σε μια καλλιεργητική περίοδο. Παράλληλα, υπάρχει μια συνεχώς εμπλουτιζόμενη "τράπεζα σπόρων" στο έδαφος για την οποία υπάρχει αδυναμία εκτίμησης του δυναμικού της. Έχει βρεθεί ότι ώριμοι σπόροι από διάφορες περιοχές παρουσιάζουν μετά από 9-11 μήνες λήθαργο από 0-87%. Είναι επίσης δυνατό ο λήθαργος των σπόρων που βρίσκονται στο έδαφος να διαρκέσει αρκετά χρόνια.
- Ο δύσκολος αποχωρισμός των καρπών της από τους καρπούς του σιταριού, κριθαριού ή βρώμης στις θεραλωνιστικές μηχανές. Έτσι, όταν οι καρποί αυτοί χρησιμοποιηθούν ως πολλαπλασιαστικό υλικό θα υπάρξει ταυτόχρονα και "μόλυνση" του εδάφους. Η παρατήρηση αυτή ισχύει και για την Avena sterilis L..
Avena sterilis L.
Αυτή η ποικιλία είναι φυτό ιθαγενές της λεκάνης της Μεσογείου, πιθανός πρόγονος της Avena byzantina Koch και της κοινής βρώμης.
Ο χιτώνας καλύπτεται από πυκνό τρίχωμα και φέρει ισχυρό κεκαμμένο άγανο. Έχει βρεθεί ότι το άγανο κινείται ανάλογα με την υδατική κατάσταση του οργάνου. Και εδώ το πρώτο άνθος ή καρπός φέρει την ευδιάκριτη ουλή που οφείλεται στον ομαλό αποχωρισμό του από το άκρο του ποδίσκου του σταχυδίου. Η ουλή περιβάλλεται από πυκνό τρίχωμα. Ο αποχωρισμός των δύο ανθέων ή καρπών του σταχυδίου πραγματοποιείται με θραύση του ραχιδίου κοντά στη βάση του πρώτου καρπού. Το είδος παρουσιάζει μεγάλη ποικιλομορφία και διακρίνεται στις Βοτανικές ποικιλίες macrocarpa (τα άγανα φέρουν μικρές και λεπτές τρίχες στο κατώτατο τμήμα τους) και maxima (άγανα λεία). Κατά τον Stanton (1955) υπάρχει και η βοτανική ποικιλία ludoviciana η οποία όμως σήμερα θεωρείται ως ξεχωριστό είδος.
Avena ludoviciana Dur.
Αυτή η ποικιλία βρίσκεται σε όλη σχεδόν την Ευρώπη, τη Β. Αφρική, τη Μ. Ασία, Ν. Ρωσία, Καυκάσια, Ιράν, κ.λπ. Μοιάζει αρκετά με την Avena fatua L., αλλά διαφοροποιείται ως προς τον τρόπο αποχωρισμού των ανθέων. Γενικά, οι 2-3 καρποί του σταχυδίου έχουν την τάση να αποχωρίζονται μόνο με θραύση του ραχιδίου επάνω από τον κόμβο του πρώτου καρπού. Και εδώ ο πρώτος καρπός φέρει τη μεγάλη ουλή στη βάση του.
Οι σπόροι της παρουσιάζουν λήθαργο κατά το χρόνο της συγκομιδής. Είναι ανθεκτική στο ψύχος και φυτρώνει κυρίως κατά τη διάρκεια του χειμώνα.
