Διατροφή προβατίνων

Οι βασικές αρχές διατροφής των προβατίνων είναι οι ίδιες με εκείνες των αγελάδων, με εξαίρεση την περιεκτικότητα των σιτηρεσίων σε ινώδεις ουσίες που στις προβατίνες είναι υψηλότερη (20-22% της ΞΟ), λόγω της μεγαλύτερης περιεκτικότητας του γάλακτος των προβατίνων σε λίπος.

Η κατανάλωση ΞΟ στα αιγοπρόβατα είναι αναλογικά μεγαλύτερη εκείνης των βοοειδών και ανέρχεται κατά μέσον όρο σε 1,9 % του ΣΒ κατά τη συντήρηση, σε 2,3% κατά την τελευταία φάση της κυοφορίας και σε 3,8% του ΣΒ κατά τη γαλακτοπαραγωγή. Εφόσον τα ζώα διατρέφονται αποκλειστικά στη βοσκή, η κατανάλωση ΞΟ χλόης ανέρχεται στο 3% του ΣΒ. Έτσι, η παραγωγική ικανότητα σιτηρεσίων, που αποτελούνται αποκλειστικά από ΧΖ, είναι μεγαλύτερη στα αιγοπρόβατα απ' ό,τι στα βοοειδή. Συγκεκριμένα οι ΧΖ στα αιγοπρόβατα μπορούν να καλύψουν το 100% των αναγκών συντήρησης και το 50-100% των αναγκών συντήρησης και γαλακτοπαραγωγής, ανάλογα με το ύψος της. Η ελάχιστη ΞΟ ΧΖ ανέρχεται όπως και στα βοοειδή στο 0,75% του ΣΒ.

Η κάλυψη των αναγκών των προβατίνων γίνεται κατά ένα μέρος από τη βοσκή και κατά το υπόλοιπο από τη συμπληρωματική τροφή που αποτελείται από ΧΖ και μείγμα ΣΖ. Η ποιότητα και η ποσότητα των χορηγούμενων ΧΖ εξαρτάται από το παραγωγικό στάδιο των ζώων (κυοφορία-γαλακτοπαραγωγή) και από την κατ' εκτίμηση προσλαμβανόμενη από τα ζώα ποσότητα χλόης βοσκής. Το μείγμα των ΣΖ καταρτίζεται με 7 ΜJKEΓ και 130-140 g ΠΑ ανά Κg και χορηγείται σε ποσότητα ανάλογη των αναγκών των ζώων. Στο μείγμα αυτό συμμετέχει πάντα ο κατάλληλος ισορροπιστής ανόργανων στοιχείων ο οποίος πρέπει να περιέχει πάντα Ρ, ΝaCl, Ca, Se, και I και ποτέ Cu λόγω της ευαισθησίας των προβάτων στη χάλκωση.

Για την κάλυψη των αναγκών των προβατίνων υπολογίζεται ότι απαιτείται 1 Κg χλόης. 10^-1 Κg ΣΒ για συντήρηση και 3,5 Κg χλόης . kg^-1 πα¬ραγόμενου γάλακτος, λιποπεριεκτικότητας 6%. Το μείγμα γαλακτοπαραγωγής στις προβατίνες καταρτίζεται, ό¬πως και στις αγελάδες, με ΣΖ και με βάση το γάλα λιποπεριεκτικότητας 6% για παραγωγή του οποίου απαιτούνται 4,2 ΜJKEΓ και 80 g ΠΑ ανά kg. Εάν η λιποπεριεκτικότητα του γάλακτος είναι διαφορετική του 6%, το παραγόμενο γάλα μετατρέπεται σε γάλα τυπικής λιποπεριεκτικότητας 6% με την εξίσωση ΔΓ=(0,28+0,12Χ) Γ, όπου ΔΓ=η διορθωμένη γαλακτοπαραγωγή, Χ=η λιποπεριεκτικότητα του γάλακτος (%) και Γ=η ημερήσια γαλακτοπαραγωγή του ζώου σε kg.

Ανάγκες συντήρησης προβάτων

Σωμ. Βάρος	Ξηρή ουσία		ΚΕΓ Μj.ημ.-1
Kg	Kg.ημ.-1	%ΣΒ	Ενσταβλισμός	Ελεγχόμενη βόσκηση	Εκτατική βόσκηση	ΠΑ g.ημ.-1
50	0,9-1,2	1,9-2,4	4,5	5,7	6,2	47
60	1,1-1,4	1,8-2,3	5,2	6,5	7,1	54
70	1,2-1,5	1,7-2,2	5,8	7,3	8,0	61
80	1,3-1,7	1,6-2,1	6,4	8,0	8,8	68
100	1,4-1,9	1,4-1,9	7,6	9,5	10,4	82
Σωμ. Βάρος	Ανόργανα στοιχεία				Ιχνοστοιχεία ppm.ΞΟ-1	Βιταμίνες ΔΜ.ημ.-1
Kg	Ca g.ημ.-1	Mg g.ημ.-1	P g.ημ.-1	Na g.ημ.-1
50	5	0,7	3,5	1,25	Cu=5	A=4-10000
60	6	0,8	4	1,25	Mn=30	D=250-500
70	7	1,0	5	1,50	Zn=30	E=25-50
80	8	1,2	6	1,50	Co=0,2
100	10	1,4	7	1,70	Se=0,1

Για κάθε Kg γάλακτος απαιτούνται 550-660 g μείγματος με θρεπτική αξία 7-7,5 ΜJΚΕΓ και 135-140 g ΠΑ ανά Kg μείγματος. Οι κρισιμότερες περίοδοι για τις γαλακτοπαραγωγές προβατίνες, όπως αναφέρθηκε ήδη, είναι η περιγεννητική περίοδος (2 εβδομάδες πριν τον τοκετό και ένα μήνα μετά τον τοκετό) και η περίοδος των οχειών.

Κατά την περίοδο των οχειών οι προβατίνες πρέπει να έχουν την κατάλληλη σωματική κατάσταση η οποία δεν πρέπει να είναι ούτε κακή (αδύνατα ζώα) ούτε υπερβολική (υπερπαχυμένα ζώα). Και στις δύο αυτές περιπτώσεις επηρεάζεται αρνητικά η γονιμότητα των ζώων και η πολυδυμία τους.

Ημερήσιες ανάγκες κυοφορίας προβατίνων (πλέον των αναγκών συντήρησης) ανάλογα με το ΣΒ και το βάρος των κυοφορούμενων αμνών (ΒΚΑ)

ΣΒ Kg	ΞΟ Kg.ημ.-1	ΒΚΑ(1)Kg	Εβδομάδα προ τοκετού
			6-4
			Mj ΚΕΓ	g ΠΑ	g Ca	g Mg	g P	g Na
50	0,2-0,3	4	0,5	17	3,5	0,5	1,0	0,5
60	0,1-0,2	5	0,6	21	4,5	0,5	1,2	0,5
70	0,1-0,2	6	0,8	26	6,0	0,5	1,6	0,5
80	0,1-0,2	7	0,9	30	7,5	0,5	2,0	0,5
		8	1,0	34	8,0	0,5	2,2	0,5
			4-2
50	0,2-0,3	4	1,3	28	3,5	0,5	1,0	0,5
60	0,1-0,2	5	1,6	35	4,5	0,5	1,2	0,5
70	0,1-0,2	6	2,1	42	6,0	0,5	1,6	0,5
80	0,1-0,2	7	2,3	49	7,5	0,5	2,0	0,5
		8	2,6	56	8,0	0,5	2,2	0,5
			2-0
50	0,2-0,3	4	2,0	42	3,5	0,5	1,0	0,5
60	0,1-0,2	5	2,4	52	4,5	0,5	1,2	0,5
70	0,1-0,2	6	3,2	63	6,0	0,5	1,6	0,5
80	0,1-0,2	7	3,6	74	7,5	0,5	2,0	0,5
		8	4,0	84	8,0	0,5	2,2	0,5

(1): Το βάρος σε Kg των απλών αμνών κατά τη γέννηση (W_O) είναι W_O=2+0,04 W όπου W=ΣΒ προβατίνας σε Kg. Σε πολύδυμους τοκετούς το συνολικό βάρος των γεννωμένων αμνών είναι: W_O=0,04 W-1+3 Σ, όπου Σ=συντελεστής πολυδυμίας.

Ανάγκες γαλακτοπαραγωγών προβατίνων (πλέον των αναγκών συντήρησης) και ανά Kg παραγόμενου γάλακτος

ΞΟ	Λίπος	ΚΕΓ	ΠΑ	Ca	Mg	P	Na
Kg	%	Mj	g	g	g	g	g
	5	3,7	70
0,5-0,6	6	4,2	80	6	1	2,5	0,5
	7	4,7	90
	8	5,2	100

• Το παραγόμενο κατά το φυσικό θηλασμό γάλα σε Kg δίνεται από την εξίσωση: Υ=0,4+4Χ, όπου Χ=η ημερήσια αύξηση του ΣΒ των αμνών σε Kg.

Όταν τα ζώα είναι αδύνατα παρατηρείται καθυστέρηση ή αναστολή εκδήλωσης του οίστρου και υψηλό ποσοστό επιστροφών. Γι' αυτό απαιτείται αύξηση του επιπέδου διατροφής που επιτυγχάνεται με την εφαρμογή της τόνωσης, η οποία συνίσταται στη χορήγηση μιας επιπλέον μικρής ποσότητας μείγματος γαλακτοπαραγωγής (200-400 g.ημ^-1) επί δύο περίπου εβδομάδες πριν από την έναρξη των οχειών, με σκοπό τη βελτίωση της σωματικής κατάστασης των ζώων και κατ' επέκταση της ωοθυλακιορρηξίας. Μόλις όμως τα ζώα οχευθούν, διακόπτεται αμέσως η παροχή του μείγματος αυτού γιατί η αύξηση του επιπέδου διατροφής στο στάδιο αυτό επιφέρει μείωση της συγκέντρωσης της προγεστερόνης, η οποία με τη σειρά της προκαλεί αυξημένη εμβρυϊκή θνησιμότητα και τελικά μειωμένη πολυδυμία. Γι' αυτό συνιστάται, για την αμέσως μετά την οχεία περίοδο των 2-3 εβδομάδων, χορήγηση τροφής που να καλύπτει το 90% των αναγκών των ζώων.

Όταν τα ζώα είναι παχιά, τότε κατά την προπαρασκευαστική περίοδο (2-3 εβδομάδες πριν από την έναρξη των οχειών) εφαρμόζεται περικοπή του σιτηρεσίου, ώστε τα ζώα κατά την οχεία να έχουν τη συνιστώμενη καλή-κανονική σωματική κατάσταση.

Σφάλματα διατροφής κατά την περιγεννητική κυρίως περίοδο μπορούν να οδηγήσουν στην εκδήλωση μεταβολικών νόσων, η συνηθέστερη των οποίων είναι η τοξιναιμία κυήσεως.

Η τοξιναιμία κυήσεως (ή κέτωση ή ακετοναιμία) είναι μεταβολική νόσος που εκδηλώνεται συνήθως σε παχιές προβατίνες που βρίσκονται στο τελευταίο στάδιο της κυοφορίας και ιδιαίτερα σ'αυτές που κυοφορούν πολλά έμβρυα. Η ανεπαρκής διατροφή των προβατίνων που βρίσκονται σ' αυτό το στάδιο, σε συνδυασμό με κάποιο στρεσσικό παράγοντα (μεταφορά, ακραίες καιρικές συνθήκες, κυνήγημα ζώων κ.λπ.), βοηθά στην εκδήλωση της νόσου. Τα κλινικά συμπτώματα περιλαμβάνουν υψηλή συγκέντρωση κετονοσωμάτων στο αίμα και υπογλυκαιμία. Τα νοσούντα ζώα παρουσιάζουν κατήφεια, ανορεξία και νευρικότητα. Στο τελευταίο στάδιο της νόσου (πριν το θάνατο) οι προβατίνες δεν μπορούν να σταθούν από αδυναμία και κατάκεινται.

Η πρόληψη στηρίζεται στην επαρκή και ισόρροπη διατροφή των προβατίνων. Αν όμως εκδηλωθούν κάποια συμπτώματα, συνιστάται άμεση χορήγηση 200-300 ml προπυλενικής γλυκόλης και ενδοφλέβια έγχυση διαλύματος γλυκόζης 40%, ως πηγή ενέργειας, για τις προβατίνες που αρνούνται να καταναλώσουν επαρκή ποσότητα τροφής. Προληπτικά, για τα πολύδυμα ή υψιπαραγωγά ζώα, μπορεί να ενσωματωθεί στο μείγμα των ΣΖ προπιονικό νάτριο, σε ποσότητα τέτοια που η κάθε προβατίνα θα παίρνει 15-25 g ημερησίως για 3-4 εβδομάδες πριν και 6 εβδομάδες μετά τον τοκετό.