Εγγενής πολλαπλασιασμός

Γενικά

Ο εγγενής πολλαπλασιασμός της αμπέλου εφαρμόζεται και στα προγράμματα βελτίωσης (απόκτηση νέων ποικιλιών) και δεν συνιστάται για την εγκατάσταση παραγωγικών αμπέλων. Και αυτό γιατί εξαιτίας της μεγάλης ετεροζυγωτίας των ποικιλιών vinifera, τα παραγόμενα από τα γίγαρτα φυτά, διαφέρουν προς το μητρικό φυτό από οποίο προήλθαν, γιατί λόγω της διάσχισης παρουσιάζουν μεγάλη παραλλακτικότητα ως προς τους διάφορους χαρακτήρες τους. Η παραλλακτικότητα αυτή είναι απαγορευτική για την απόκτηση ομοιόμορφων αμπελώνων. Αλλά πέρα από αυτό, τα φυτά που προέρχονται από γίγαρτα, χρειάζονται πολύ περισσότερο χρόνο και περιποιήσεις μέχρι να εισέλθουν στην καρποφορία ώστε να μη συμφέρει οικονομικά η μέθοδος αυτή.

1. Συλλογή και διατήρηση των γιγάρτων. Τα γίγαρτα λαμβάνονται από ώριμα σταφύλια. Η φυσιολογική ωρίμανση των γιγάρτων προηγείται της βιομηχανικής ωρίμανσης των σταφυλιών κατά μια περίπου εβδομάδα. Τα γίγαρτα αποχωρίζονται των ραγών, πλένονται με άφθονο νερό, αφήνονται σε ρεύμα αέρα πάνω σε απορροφητικό χαρτί για να εξατμιστεί η περίσσεια υγρασίας και τοποθετούνται σε πλαστικά ή χάρτινα σακκίδια με το χρόνο της σποράς, την επόμενη άνοιξη. Στις ποικιλίες οινοποιίας τα γίγαρτα πρέπει να αποχωρίζονται από τις ράγες γιατί διαπιστώθηκε περιορισμένη βλαστική ικανότητα των γιγάρτων όταν προηγηθεί αλκοολική ζύμωση. Για να απωλέσουν τη βλαστική τους ικανότητα, τα γίγαρτα στρωματώνονται σε διάφορα υποστρώματα και διατηρούνται μέχρι το χρόνο σποράς. Μια γρήγορη και εύχρηστη μέθοδος διατήρησης των γιγάρτων είναι η τοποθέτησή τους, εντός πλαστικών σακκιδίων, σε ψυγείο σε θερμοκρασία 5^oC μέχρι την εποχή σποράς τους.
2. Βλαστική ικανότητα γιγάρτων. Η βλαστική ικανότητα των γιγάρτων αποτελεί χαρακτηριστική ιδιότητα της ποικιλίας και ελέγχεται από γενετικούς παράγοντες. Τα γίγαρτα των αμερικανικών ειδών έχουν μεγαλύτερη βλαστική ικανότητα από τα γίγαρτα των ποικιλιών vinifera. Επίσης, τα γίγαρτα που προέρχονται από σταυρογονιμοποίηση έχουν μεγαλύτερη βλαστικότητα από εκείνα που προέρχονται από αυτογονιμοποίηση. Αλλά και για κάθε ποικιλία η βλαστική ικανότητα των γιγάρτων διαφέρει από έτος σε έτος. Φυσιολογικά, τα γίγαρτα έχουν την ικανότητα να βλαστήσουν μόλις συμπληρωθεί η ανάπτυξη του εμβρύου, λίγο χρόνο μετά την έναρξη ωρίμανσης των ραγών. Όμως, δεν βλαστάνουν, έστω και κάτω από ευνοϊκές συνθήκες εξ’ αιτίας ενδογενών παραγόντων (λήθαργος γιγάρτων). Για τη βλάστηση των γιγάρτων είναι απαραίτητο να υποστούν για χρονικό διάστημα την επίδραση χαμηλών θερμοκρασιών (2-5^oC για 2 έως 4 μήνες) ώστε να διακοπεί ο λήθαργος. Η βλαστική ικανότητα των γιγάρτων παρουσιάζει πτωτική τάση με την πάροδο του χρόνου, για αυτό τα γίγαρτα πρέπει να τοποθετούνται για βλάστηση τον πρώτο χρόνο από τη συλλογή τους. Με την παρέλευση του δεύτερου χρόνου περιορίζεται δραστικά ενώ σπάνια βλαστάνουν τα γίγαρτα μετά τον τρίτο χρόνο. Η βλαστική ικανότητα εκφράζεται με:το ποσοστό βλάστησης, με τον αριθμό δηλαδή των φυτών που παράγονται από ορισμένο αριθμό γιγάρτων, τον ρυθμό βλάστησης, με τον αριθμό των ημερών που απαιτούνται για την επίτευξη του συγκεκριμένου ποσοστού βλάστησης. Ο ρυθμός βλάστησης επηρεάζεται από τη διακοπή του ληθάργου και των συνθηκών περιβάλλοντος κατά τη βλάστηση. Τα ποσοστά της βλαστικής ικανότητας των cv vinifera κυμαίνονται από 30–35%.
3. Σπορά γιγάρτων. Μετά τη διακοπή του ληθάργου τα γίγαρτα είναι έτοιμα για σπορά σε ειδικά κιβώτια ή γλάστρες (εντός θερμοκηπίων) ή σε σπορείο. Τη διαδικασία βλάστησης ευνοεί η εμβάπτιση των γιγάρτων επί 48 ώρες σε νερό θερμοκρασίας 25–30^oC. Tα κιβώτια πληρούνται με αποστειρωμένο μίγμα φυτοχώματος, τύρφης ή περλίτη. Τα γίγαρτα, φυτεύονται σε βάθος 2 – 4 cm με το ράμφος προς τα επάνω, σε πυκνότητα 5 x 5 cm. Μετά τη σπορά διενεργείται άρδευση (συχνά με χλιαρό νερό). Η εποχή της σποράς εξαρτάται από το χώρο. Σε θερμοκήπια (όπου η θερμοκρασία διατηρείται γύρω στους 25 – 27^oC), η σπορά γίνεται από τέλη Φλεβάρη – αρχές Μάρτη. Σε ελεύθερα σπορεία μετά τη περίοδο των ανοιξιάτικων παγετών. Η βλάστηση των γιγάρτων ολοκληρώνεται μετά από περίπου μήνες (φυτά ύψους 7 περίπου cm). Όταν τα νεαρά φυτά αποκτήσουν 3-4 φύλλα, μεταφυτεύονται σε μικρά δοχεία και μεταφέρονται στο φυτώριο ελέγχου όπου παραμένουν 4 χρόνια. Κατά το διάστημα αυτό γίνεται έλεγχος της ζωηρότητας, της παραγωγικότητας, του χρόνου ωρίμανσης, των τεχνολογικών και οργανοληπτικών χαρακτήρων των σταφυλιών, με βάση τον οποίο θα επιλέγουν και θα πολλαπλασιαστούν τα κατάλληλα φυτά. Για τη μείωση του χρόνου (από 4 σε 2 έτη) που απαιτείται από τη στιγμή της σποράς, έως την καρποφορία έχουν επινοηθεί διάφοροι μέθοδοι, ως ο εμβολιασμός εμβολίων από σπορόφυτα σε ενήλικα πρέμνα και η υδροπονική καλλιέργεια. Η τελευταία βασίζεται στην καλλιέργεια των σπορόφυτων σε λεκάνες στις οποίες εξασφαλίζεται συνεχής κυκλοφορία του θρεπτικού διαλύματος ενός θερμοκηπίου. Οι λεκάνες έχουν διαστάσεις 10m x 1m x 0,35m και κλίση 1%. Ο πυθμένας καλύπτεται σε πάχος 10m από χαλίκια διαμέτρου 3–5 cm για τη διευκόλυνση της στράγγισης. Πάνω από αυτό απλώνεται χαλίκι σε πάχος 10cm. Στο υπόστρωμα αυτό γίνεται η σπορά των γιγάρτων. Μετά τη βλάστηση τα σπορόφυτα αρδεύονται με θρεπτικό διάλυμα. Μετά από πάροδο 4–5 μήνες τα σπορόφυτα αποκτούν ύψος περίπου 2 μέτρων, με διάμετρο στελέχους στη βάση τους 0,5cm. Για τη πρωίμιση της καρποφορίας κορυφολογείται το σπορόφυτο και εξαιρούνται οι ταχυφυείς από τον 10ο κόμβο και πάνω.