Οφθαλμοί

Εισαγωγή στους οφθαλμούς

Οφθαλμός ονομάζεται το όργανο το οποίο περικλείει σε εμβρυώδη κατάσταση βλαστό ή άνθος ή και τα δυο, που προστατεύονται γενικά από τα λέπια. Οι οφθαλμοί ταξινομούνται:

• Ως προς τη θέση τους επί του βλαστού (επάκριοι, πλάγιοι, μασχαλιαίοι, τυχαίοι, πολλαπλοί, υπερκείμενοι)
• Ως προς το περιεχόμενο τους (ξυλοφόροι ή βλαστοφόροι, ανθοφόροι -απλοί, μικτοί-)
• Ως προς τη διάταξή τους επί του βλαστού (αντίθετοι, εναλλασσόμενοι)
• Ως προς τη δραστηριότητα τους λανθάνοντες, κοιμώμενοι, ληθαργούντες) και
• Ως προς την παρουσία ή απουσία λεπίων (κεκαλυμμένοι, γυμνοί)

Οι κατηγορίες (α) και (β) ενδιαφέρουν ιδιαίτερα στη μελέτη του τρόπου καρποφορίας των καρποφόρων δένδρων.

Οφθαλμοί ως προς τη θέση τους επί του βλαστού

• Οφθαλμός επάκριος ή επεκτάσεως καλείται ο οφθαλμός, ο οποίος φέρεται στο άκρον ενός ακλάδευτου ετήσιου βλαστού ή λογχοειδούς (κεντριού).
• Οφθαλμοί πλάγιοι ή πλευρικοί καλούνται οι οφθαλμοί (ξυλοφόροι ή ανθοφόροι), οι οποίοι φέρονται μασχαλιαία κατά μήκος παράπλευρα των βλαστών ή λογχοειδών (κεντριών).
• Οφθαλμοί τυχαίοι ή επίκτητοι καλούνται πλάγιοι οφθαλμοί, οι οποίοι εκφύονται σε ασυνήθη θέση, ήτοι οφθαλμοί, οι οποίοι, ούτε μασχαλιαίοι ούτε επάκριοι είναι. Τέτοιοι οφθαλμοί είναι δυνατό να σχηματιστούν επί της ρίζας του κορμού, των βραχιόνων, των βλαστών, ακόμα και των φύλλων, ως αποτέλεσμα, συνήθως ερεθισμού (τραυματισμοί, ζημιές, κλάδευμα) και εκπτυσσόμενοι δίνουν νέους βλαστούς. Τυχαίους οφθαλμούς έχουν συνήθως την ικανότητα να σχηματίζουν εκείνα τα είδη των καρποφόρων δένδρων, τα οποία πολλαπλασιάζονται, μάλλον εύκολα, με μοσχεύματα, π.χ. συκιά, κυδωνιά, ροδιά, ελιά, κ.α.
• Οφθαλμοί πολλαπλοί ή υπεράριθμοι καλούνται οι διπλοί ή τριπλοί οφθαλμοί, οι οποίοι απαντώνται στη μασχάλη του φύλλου, κείμενοι ο ένας παρά τον άλλον (παραπλεύρως), π.χ. ροδακινιά, βερικοκκιά,αμυγδαλιά, κ.α.
• Οφθαλμοί υπερκείμενοι καλούνται οι μασχαλιαίοι διπλοί ή τριπλοί οφθαλμοί, κείμενοι ο ένας πάνω απ' τον άλλο, π.χ. καρυδιά.

Οφθαλμοί ως προς το περιεχόμενο τους

• Οφθαλμοί ξυλοφόροι ή βλαστοφόροι ή φυλλοφόροι καλούνται οι οφθαλμοί, οι οποίοι περικλείουν έναν εμβρυακό ή στοιχειώδη βλαστό (σε μικρογραφία). Ο στοιχειώδης αυτός βλαστός εξελίσσεται είτε σε βλαστό είτε σε λογχοειδές.

• Οφθαλμοί ανθοφόροι ή καρποφόροι καλούνται οι οφθαλμοί, οι οποίοι όπως υποδηλοί και η προσωνυμιά τους, περικλείουν ανθικές καταβολές. Οι ανθοφόροι οφθαλμοί ταξινομούνται σε δυο μεγάλες κατηγορίες: τους απλούς ανθοφόρους και τους μικτούς ανθοφόρους οφθαλμούς.

Απλοί ανθοφόροι οφθαλμοί καλούνται οι οφθαλμοί, οι οποίοι περιέχουν μόνον ανθικές καταβολές. Εντός των απλών ανθοφόρων οφθαλμών δεν περικλείονται καταβολές βλαστών. Όταν δε οι οφθαλμοί αυτοί εκπτύσσονται αναφύονται μόνον ένα ή περισσότερα άνθη όπως στη ροδακινιά και κερασιά, αντίστοιχα. Είναι φανερό ότι στην περίπτωση αυτή τόσο τα άνθη, όσο και οι απ' αυτά καρποί, φέρονται σε ξύλο του παρελθόντος έτους.

Μικτοί ανθοφόροι οφθαλμοί καλούνται οι οφθαλμοί, οι οποίοι, επι πλέον των ανθικών καταβολών περιέχουν και καταβολή βλαστού. Όταν δε οι οφθαλμοί αυτοί εκπτύσσονται δίνουν βλαστό, ο οποίος φέρει φύλλα και άνθη. Στην περίπτωση αυτή, τα άνθη και οι απ' αυτά καρποί, φέρονται επί βλαστήσεως της τρεχούσης εποχής (βλαστού ή λογχοειδούς), επάκρια ή πλάγια, όπως π.χ. στα μηλοειδή και τη συκιά, αντίστοιχα.

Οφθαλμοί ως προς τη διάταξη τους επί του βλαστού

• Οφθαλμοί αντίθετοι καλούνται δυο αντίθετοι κατά κόμβο μασχαλιαίοι οφθαλμοί, όπως π.χ. στην ελιά, ροδιά, κ.α.
• Οφθαλμοί εναλλασσόμενοι καλούνται οι οφθαλμοί, οι οποίοι φέρονται μονήρεις στις μασχάλες των φύλλων, ήτοι ένας οφθαλμός και ένα φύλλο σε κάθε κόμβο. Η κατ' εναλλαγή διάταξη αποτελεί το συνηθέστερο τύπο διατάξεως φύλλων και οφθαλμών.

Οφθαλμοί ως προς τη δραστηριότητα τους

• Λανθάνοντες ή ηρεμούντες ή εφεδρικοί οφθαλμοί καλούνται οι ξυλοφόροι μασχαλιαίοι οφθαλμοί, οι οποίοι, για κάποια αιτία δεν εξεπτύχθησαν τη συνήθη εποχή, ήτοι την επόμενη από του σχηματισμού τους άνοιξη. Οι οφθαλμοί αυτοί παραμένουν σε λανθάνουσα κατάσταση, για μεγάλη περίοδο και εκπτυσσόμενοι, μετά από ερεθισμό (ζημιά, κλάδευμα), δίνουν ζωηρούς βλαστούς, οι οποίοι είναι γνωστοί ως λαίμαργοι.
• Κοιμώμενοι οφθαλμοί καλούνται οι οφθαλμοί οι οποίοι δεν εκπτύσσονται κατά το χρονικό εκείνο διάστημα του έτους κατά το οποίο οι συνθήκες του περιβάλλοντος είναι δυσμενείς για βλάστηση (φθινόπωρο, χειμώνας).
• Ληθαργούντες οφθαλμοί καλούνται οι οφθαλμοί, οι οποίοι δεν εκπτύσσονται και όταν ακόμα οι συνθήκες του περιβάλλοντος είναι ευνοϊκές για έκπτυξη. Οι οφθαλμοί αυτοί τότε λέγεται ότι βρίσκονται σε ληθαργική κατάσταση ή σε περίοδο ληθάργου.

Ως προς την παρουσία ή απουσία λεπιών

• Οφθαλμοί κεκαλυμμένοι ή λεπιωτοί καλούνται οι οφθαλμοί που φέρουν προστατευτικά λέπια, όπως είναι οι οφθαλμοί των φυλλοβόλων καρποφόρων δένδρων.
• Οφθαλμοί γυμνοί καλούνται οι οφθαλμοί που δε φέρουν λέπια, όπως είναι οι οφθαλμοί των εσπεριδοειδών.

Λέπια οφθαλμών

Τα λέπια των οφθαλμών είναι τροποποιημένα φύλλα, τα οποία προορίζονται αφ' ενός να προφυλάξουν το περιεχόμενο των οφθαλμών (βλαστούς, άνθη) από εξωτερικές επιδράσεις (θερμοκρασία, υγρασία, έντομα) και αφ' ετέρου να τροφοδοτήσουν δια των αποθηκευμένων σ' αυτά τροφών το περιεχόμενο των οφθαλμών. Τα λέπια εμφανίζουν μεγάλες διαφορές στα διάφορα είδη φυτών, είναι δε δυνατόν αυτά να καλύπτονται από τρίχες, κηρώδους ουσίας, κ.λπ.

Ουλές

Ουλές ονομάζονται οι επουλωθείσες πληγές από την πτώση κάποιου φυτικού οργάνου.

• Ουλές λεπίων επάκριου οφθαλμού ή δακτύλιοι ηλικίας είναι οι ουλές που δημιουργούνται από την πτώση των λεπίων του εκπτυσσόμενου κατά την άνοιξη επάκριου οφθαλμού και οι οποίες σχηματίζουν έναν πλήρη στενό και ευδιάκριτο δακτύλιο περί τον βλαστόν. Έτσι κάθε δακτύλιος σημειώνει τη θέση από την οποία ο επάκριος οφθαλμός άρχισε να εκπτύσσεται, ο δε αριθμός των δακτυλίων αυτών επί του βλαστού υποδηλώνει την ηλικία αυτού σε έτη βλαστήσεως.
• Ουλές λεπίων οφθαλμού καλούνται οι δημιουργούμενες ουλές από την πτώση των λεπίων των οφθαλμών.
• Ουλή οφθαλμών καλείται η δημιουργούμενη ουλή από την πτώση οφθαλμού, συνήθως ανθοφόρου, και η οποία βρίσκεται πάνω από την ουλή του φύλλου.
• Ουλή καρπών καλείται η δημιουργούμενη ουλή από την πτώση καρπού, που βρίσκεται, συνήθως, πάνω από την ουλή φύλλου π.χ. συκιά.
• Ουλή φύλλων καλείται η ουλή η οποία απαντάται στη βάση ενός πλάγιου οφθαλμού και η οποία δημιουργήθηκε από την πτώση του συνοδεύοντας τον οφθαλμό φύλλου.
• Ουλές αγγειωδών δεσμίδων καλούνται οι ουλές που απαντώνται σε κάθε ουλή φύλλων και είναι ευδιάκριτες στην καρυδιά, συκιά και φιστικιά.

Σχετικές σελίδες

Εισαγωγή στους οφθαλμούς

Οφθαλμοί ως προς τη θέση τους επί του βλαστού

Οφθαλμοί ως προς το περιεχόμενο τους

Οφθαλμοί ως προς τη διάταξη τους επί του βλαστού

Οφθαλμοί ως προς τη δραστηριότητα τους

Οφθαλμοί ως προς την παρουσία ή απουσία λεπιών

Λέπια οφθαλμών

Ουλές