Ασθένεια ηλίανθου Καρκίνος μίσχου
Ο καρκίνος του μίσχου στον ηλίανθο οφείλεται στον μύκητα Diaporte helianthi. Τα πυκνίδια είναι σφαιροειδή, με διάμετρο 120–190mm, σκούρα καφέ, πορώδη και επί το πλείστον βυθισμένα στους ιστούς του φυτού. Στα πυκνίδια αναπτύσσονται τα β-κονίδια, που είναι διάφανα, ίσια ή τυλιγμένα στην άκρη. Το μέγεθος κυμαίνεται από 17-42mm σε μήκος και 0.5-2mm σε πλάτος. Τα περιθέσια είναι σπειροειδή έως σφαιρικά, κιτρινωπά έως μαύρα, με διάμετρο 290-430mm. Το μήκος του λαιμού του περιθεσίου ποικίλει σημαντικά, από 260-850mm. Στα περιθέσια αναπτύσσονται πολυάριθμοι ασκοί. Κάθε ασκός παράγει οκτώ σπόρους τοποθετημένους σε δύο μακριές σειρές. Οι ασκόσποροι είναι δικύτταροι, ελλειψοειδείς και στενοί στο επίπεδο του πυρήνα. Το μέγεθος είναι 15-17 x 5-7,5mm. Το γκρίζο στίγμα που προκαλείται από το Diaporthe helianthi (Phomopsis helianthi) είναι ασθένεια σοβαρή, που παρατηρήθηκε για πρώτη φορά στην Ευρώπη στα τέλη της δεκαετίας του 1970 (στη Γιουγκοσλαβία) και στις ΗΠΑ το 1984. Η ασθένεια είναι σοβαρότερη υπό συνθήκες παρατεταμένης υψηλής θερμοκρασίας και υγρασίας. Προκαλεί μεγάλες απώλειες στην παραγωγή. Η Diaporthe helianthi μειώνει την παραγωγή αλλά και το ελαιώδες περιεχόμενο, το μέγεθος της κεφαλής και το βάρος του σπόρου. Κύριο πρόβλημα που προκαλεί όμως είναι η αποδυνάμωση των κοτσανιών που σπάζουν.
Μικρά, νεκρωτικά στίγματα, τριγυρισμένα από χλωρωτική περιφέρεια εμφανίζονται στα όρια του φύλλου και διαδίδονται στα κύρια νεύρα του φύλλου. Τα στίγματα εμφανίζονται στα κάτω ή τα μεσαία φύλλα, συνήθως μετά την ανθοφορία. Τα προσβεβλημένα φύλλα ξεραίνονται ταχύτατα, αλλά παραμένουν πάνω στους μίσχους τους. Ο μύκητας αναπτύσσεται απ’ αυτούς τους μίσχους προς το κοτσάνι. Οι βλάβες στο κοτσάνι επικεντρώνονται πάντα στις μασχάλες, αρχίζουν με μικρά, καφετιά, βαθουλωτά στίγματα που γρήγορα μεγαλώνουν και γίνονται στρογγυλά ή ελλειπτικά και συνήθως περικυκλώνουν το κοτσάνι. Το κεντρικό μερος του στίγματος γίνεται γκρίζο ενώ οι άκρες του είναι σκούρες. Ο μύκητας καταστρέφει την εντεριώνη κάτω από την επιφανειακή βλάβη, η οποία μπορεί να φτάσει τελικά τα 15-20 εκ. Στον προσβεβλημένο ιστό εμφανίζονται μικρά,μαύρα πυκνίδια. Το τελικό επίπεδο της ασθένειας είναι ο μαρασμός ολόκληρου του φυτού. Το μαύρο κοτσάνι του phoma διακρίνεται από την Phomopsis από τη μικρότερη, μαύρη πληγή της τελευταίας και την έλλειψη εκτεταμένης υποβάθμισης της εντεριώνης.
Ο μύκητας διαχειμάζει ως μυκήλιο και περιθέσια στα υπολείμματα φυτών πάνω στο έδαφος. Η πηγή της μόλυνσης μπορεί να είναι και ο άγριος ηλίανθος, ενώ έχει εντοπιστεί και στο σπόρο του ηλίανθου. Τα περιθέσια σχηματίζονται στα τέλη του χειμώνα και ωριμάζουν την άνοιξη. Από τον επιμήκη λαιμό τους, οι σποροι διασπείρονται από τον άνεμο και τη βροχή. Οι σπόροι βλασταίνουν στις σταγόνες που εξατμίζονται από το φύλλο, έτσι ώστε να κινούνται και να μολύνουν. Οι πρώτες βλάβες στα κοτσάνια μεταφέρουν τα πυκνίδια με τους πυκνιδιοσπόρους, ενώ τα β-κονίδια δεν προκαλούν μόλυνση. Οι βλάβες στα κοτσάνια συνήθως δεν εμφανίζονται μέχρι την ανθοφορία και σχηματίζονται 25-30 ημέρες μετά την αρχική μόλυνση του φύλλου.
Τα μέτρα αποτελεσματικής αντιμετώπισης της ασθένειας αυτής είναι η επιλογή άνθεκτικών στη νόσο υβριδίων, η εναλλαγή καλλιεργειών, και η καταστροφή μολυσμένων υπολειμμάτων ηλιάνθου το φθινόπωρο. Η πυκνότητα του πληθυσμού, λιγότερο από 50.000 φυτά ha-1 και το μειωμένο ποσοστό των λιπασμάτων με άζωτο, είναι απαραίτητα μέτρα για τη μείωση της συχνότητας της ασθένειας. Για να επιτευχθεί η άριστη δυνατή αντιμετώπιση της ασθένειας, η εφαρμογή μυκητοκτόνου θα πρέπει να αρχίσει πριν την εμφάνιση των συμπτωμάτων. Συνιστάται ένα πρόγραμμα δύο ψεκασμών, εκ των οποίων ο πρώτος στο στάδιο του μπουμπουκιού και ο δεύτερος την εποχή της άνθισης. Τα μυκητοκτόνα με βάση το benomyl είναι τα πλέον αποτελεσματικά κατά του καρκίνου του μίσχου.
