Ζαχαρούχο σόργο
Οικονομική σημασία ζαχαρούχου σόργου
Ιστορικά, ο κύριος σκοπός καλλιέργειας του ζαχαρούχου σόργου, που αναπτύσσεται σε ορισμένες τροπικές και υποτροπικές περιοχές ήταν η παραγωγή σιροπιού. Προσπάθειες που έγιναν κατά καιρούς για την ανάπτυξη βιομηχανίας παραγωγής ζάχαρης από το σόργο, δεν στέφθηκαν με επιτυχία, εξαιτίας κυρίως ορισμένων δυσκολιών και περιορισμών στην εξαγωγή, με αποτέλεσμα το κόστος να είναι υψηλότερο από εκείνο της ζάχαρης που παράγεται από τα ζαχαρότευτλα ή το ζαχαροκάλαμο.[1]
Χρησιμότητα - Τεχνολογική σημασία ζαχαρούχου σόργου
Το ζαχαρούχο σόργο δοκιμάζεται σήμερα ως μια καλλιέργεια που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή ενέργειας, αλλά και στη βιομηχανία, εξαιτίας των υψηλών αποδόσεων του σε βιομάζα και των διαλυτών του ζαχάρων. Αμέσως μετά τη συγκομιδή, τα στελέχη μεταφέρονται στον κατάλληλο βιομηχανικό χώρο όπου συμπιέζονται για το διαχωρισμό ζαχαρούχου χυμού και υποπροϊόντων (υπολείμματα). Μετά το διαχωρισμό, ο χυμός προωθείται σε ειδικούς χώρους (λεκάνες) στους οποίους γίνεται ζύμωση με τη βοήθεια ζυμών. Με τη διαδικασία αυτή, παράγεται αιθυλική αλκοόλη που χρησιμοποιείται ως καύσιμο αυτοκινήτων, είτε αυτούσια είτε σε ανάμιξη με βενζίνη.[1]
Περιγραφή του φυτού
Το ζαχαρούχο σόργο ανήκει στην οικογένεια των αγροστωδών και στο γένος του σόργου. Το ριζικό του σύστημα είναι θυσανώδες, πλούσια δικτυωμένο στο έδαφος. Κάτω από ευνοϊκές συνθήκες ανάπτυξης, από κόμβους του στελέχους, που βρίσκονται κοντά στην επιφάνεια του εδάφους, δημιουργούνται ισχυρές εναέριες ρίζες, που βοηθούν στη στήριξη του φυτού και περιορίζουν τους κινδύνους πλαγιάσματος. Τα φυτά του ζαχαρούχου σόργου φτάνουν σε ύψος μέχρι 4 μέτρα. Τα στελέχη μοιάζουν με τα στελέχη του αραβόσιτου. Ο ζαχαρούχους χυμός βρίσκεται στην εντεριώνη των στελεχών. Από τη βάση του κεντρικού στελέχους εκφύονται δευτερεύοντα στελέχη (αδέλφια), τα οποία πολύ γρήγορα, αναπτύσσουν δικό τους ριζικό σύστημα, παραμένουν όμως οργανικά συνδεμένα με το κεντρικό στέλεχος. Κατά τα λοιπά ισχύουν όσα αναφέρονται στην περιγραφή του σόργου. [1]
Βιολογικός κύκλος ζαχαρούχου σόργου
Ο βιολογικός κύκλος του φυτού είναι ο ίδιος με το βιολογικό κύκλο των ανοιξιάτικων σιτηρών ιδιαίτερα μ' αυτό του σόργου και του αραβόσιτου.[1]
Προσαρμοστικότητα - Περιβαλλοντικές απαιτήσεις
Το ζαχαρούχο σόργο είναι ιθαγενές φυτό των τροπικών περιοχών, προσαρμόζεται όμως και στις εύκρατες περιοχές. Κλίμα Ως φυτό των θερμών κλιμάτων, το ζαχαρούχο σόργο είναι ευαίσθητο στις χαμηλές θερμοκρασίες και η προσαρμοστικότητα του στα βόρεια ψυχρά κλίματα είναι μικρή. Οι ελάχιστες θερμοκρασίες για τη βλάστηση του σπόρου είναι 100C και για την ανάπτυξη 150C. Οι άριστες θερμοκρασίες ανάπτυξης είναι 27-300C. Το ζαχαρούχο σόργο ανέχεται τις υψηλές θερμοκρασίες καλύτερα από πολλά άλλα σιτηρά. Τα σόργα γενικά (και το ζαχαρούχο σόργο) θεωρούνται από τα πιο ανθεκτικά φυτά στην ξηρασία. Για το λόγο αυτό, το σόργο συχνά αποκαλείται καμήλα των φυτών της μεγάλης καλλιέργειας. Την ανθεκτικότητά του στην ξηρασία το σόργο την οφείλει στο πλούσιο, θυσανώδες ριζικό του σύστημα και κυρίως στις δευτερογενείς ή κύριες ρίζες που εκτείνονται οριζόντια σε μεγάλη απόσταση, μεγαλύτερη από 1 μέτρο και φτάνουν σε βάθος 1,80 μέτρα. Την οφείλει ακόμη στους μηχανισμούς ρύθμισης της διαπνοής, τους οποίους διαθέτει (συστροφή των φύλλων σε περιόδους ξηρασίας κ.α.). Έδαφος Το ζαχαρούχο σόργο μπορεί να αναπτύσσεται με επιτυχία σε όλους τους τύπους των εδαφών, όπως τα βαριά αργιλώδη, τα μέσης σύστασης , τα ασβεστούχα και τα πλούσια σε οργανική ουσία. Ανέχεται εδάφη ελαφρώς αλκαλικά, με περίσσεια αλάτων και εδάφη με μέτριες συνθήκες στράγγισης. Το pH των εδαφών στα οποία μπορεί να καλλιεργηθεί το ζαχαρούχο σόργο κυμαίνεται από 5,5-8,5.[1]
Τεχνική καλλιέργειας ζαχαρούχου σόργου
Εάν το ζαχαρούχο σόργο ενταχθεί σ' ένα σύστημα αμειψισποράς, παίρνει τη θέση του αραβόσιτου. Σε γενικές γραμμές, μπορεί να συμμετέχει σ' ένα οποιοδήποτε σύστημα αμειψισποράς μαζί με άλλα ανοιξιάτικα, αρδευόμενα, σκαλιστικά φυτά.
Προετοιμασία του αγρού για σπορά Το έδαφος που θα δεχθεί το σπόρο του ζαχαρούχου σόργου πρέπει να είναι ψιλοχωματισμένο και η σποροκλίνη να έχει προετοιμασθεί με επιμέλεια. Αυτό επιτυγχάνεται με 1 ή 2 οργώματα ή 2 σβαρνίσματα, ανάλογα με την κατάσταση στην οποία βρίσκεται το έδαφος τις παραμονές της σποράς.
Σπορά Το ζαχαρούχο σόργο είναι φυτό ανοιξιάτικο. Η σπορά αρχίζει, όταν οι θερμοκρασίες του εδάφους σταθεροποιηθούν στα επίπεδα των 150C (για τη χώρα μας το δεύτερο δεκαπενθήμερο του Απριλίου). Σε έδαφος ζεστό με επαρκή υγρασία, η βλάστηση των σπόρων επιτυγχάνεται εντός 24-48 ωρών. Η σπορά γίνεται με πνευματικές σπαρτικές μηχανές. Οι ενδεδειγμένες αποστάσεις σποράς είναι 70 εκατοστά μεταξύ των γραμμών και 10-20 εκατοστά μεταξύ των φυτών επί της γραμμής. Σε πειραματικές εργασίες που έγιναν στην Ελλάδα, με αποστάσεις σποράς μεταξύ των γραμμών 70 εκατοστά και αποστάσεις μεταξύ των φυτών επί της γραμμής 5,10, 15 και 20 εκατοστά, βρέθηκε ότι για την απόδοση σε χλωρή μάζα, αλλά και σε ξηρή ουσία, καλύτερες ήταν οι αποστάσεις των 15 και 20 εκατοστών. Σημαντική επίσης υπήρξε η επίδραση της πυκνότητας των φυτών στις αποδόσεις σε ζάχαρα και στη διάμετρο των στελεχών. Τα καλύτερα αποτελέσματα και στα δυο αυτά χαρακτηριστικά έδωσε η απόσταση των 20 εκατοστών μεταξύ των φυτών επί της γραμμής.
Καταπολέμηση ζιζανίων Η πρώτη ανάπτυξη των φυτών είναι πολύ βραδεία, με αποτέλεσμα τα νεαρά φυτά να βρίσκονται σε μειονεκτική θέση στον ανταγωνισμό τους με τα ζιζάνια. Οι πιο συνηθισμένοι τρόποι αντιμετώπισης των ζιζανίων στο ζαχαρούχο σόργο είναι η καλή προετοιμασία της σποροκλίνης και η διενέργεια σκαλισμάτων μεταξύ των γραμμών, όταν τα φυτά είναι νεαρά. Για την καταπολέμηση των ζιζανίων χρησιμοποιούνται ακόμη τα ζιζανιοκτόνα, που εφαρμόζονται σε μια καλλιέργεια αραβοσίτου.
Λίπανση Το ζαχαρούχο σόργο είναι φυτό με μικρές ανάγκες σε άζωτο και φώσφορο και μεγαλύτερες σε κάλιο. Ποσότητες αζώτου που κυμαίνονται μεταξύ 7,5 και 10 κιλών ανά στρέμμα, καλύπτουν πλήρως τις ανάγκες του φυτού. Το πλούσιο και άριστα δικτυωμένο μέσα στο έδαφος ριζικό σύστημα του ζαχαρούχου σόργου επιτρέπει ώστε η λίπανση με άζωτο να είναι μικρή, αφού το φυτό μπορεί να καλύπτει τις ανάγκες του ευκολότερα από άλλα φυτά που διαθέτουν φτωχότερο ριζικό σύστημα. Οι ανάγκες σε φώσφορο ανέρχονται σε 3-5 κιλά ανά στρέμμα, ενώ σε κάλιο είναι πολύ μεγάλες. Αναφέρεται ότι οι ποσότητες του καλίου, που προσλαμβάνει από το έδαφος μια καλλιέργεια ζαχαρούχου σόργου, με απόδοση 2,5 τόνους ξηράς ουσίας στο στρέμμα, ξεπερνούν τα 60 κιλά.
Άρδευση Παρά το γεγονός ότι το ζαχαρούχο σόργο είναι φυτό ιδιαίτερα ανθεκτικό στην ξηρασία και έχει πολύ μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα στη χρησιμοποίηση του νερού από πολλές άλλες καλλιέργειες, για να δώσει υψηλές αποδόσεις πρέπει να αρδεύεται. Οι ανάγκες του σε νερό, όταν καλλιεργείται σε κλίματα εύκρατα, ξηροθερμικά, μπορούν να ικανοποιούνται μέσα σ' ένα ευρύ φάσμα παροχής που κυμαίνεται από 160-450 κυβικά μέτρα ανά στρέμμα. Καλύτερο σύστημα άρδευσης θεωρείται το σύστημα της στάγδην άρδευσης.
Συγκομιδή Η συγκομιδή γίνεται πρίν τη συγκομιδή του αραβόσιτου και του σόργου που προορίζεται για παραγωγή καρπού, όταν τα στελέχη έχουν αναπτυχθεί πλήρως και το φυτό έχει σχηματίσει το μέγιστο της βιομάζας του. Η συγκομιδή γίνεται με χορτοκοπτικές και αυτοδετικές μηχανές. Αναφέρονται αποδόσεις σε χλωρή μάζα από 2,5 - 4,5 τόνους στο στρέμμα, αλλά και αποδόσεις που φτάνουν και τους 14 τόνους στο στρέμμα, όταν το ζαχαρούχο σόργο καλλιεργείται σε νότιες, ζεστές περιοχές. Αντίστοιχα, οι αποδόσεις σε ξηρή ουσία κυμαίνονται από 1,2-4,5 τόνους στο στρέμμα.
Αποθήκευση Ο ζαχαρούχος χυμός δεν αποθηκεύεται. Παραλαμβάνεται αμέσως από τα στελέχη και ακολουθεί η διαδικασία της ζύμωσης για την παραγωγή της αιθυλικής αλκοόλης.[1]
Ποικιλίες του ζαχαρούχου σόργου
Σήμερα, ιδιαίτερα στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δοκιμάζονται πολλές ποικιλίες ζαχαρούχου σόργου, ανάλογη με την προσαρμοστικότητα τους και τις αποδόσεις, σε διαφορετικά κλιματικά περιβάλλοντα και σε διαφορετικούς τύπους εδαφών. Στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που γίνονται οι δοκιμαστικές αυτές καλλιέργειες, συμπεριλαμβάνεται και η χώρα μας, με περιοχές δοκιμασίας τόσο στη νότια όσο και τη βόρεια Ελλάδα. [1]
Εχθροί και Ασθένειες
Η καλλιέργεια του ζαχαρούχου σόργου δεν αντιμετωπίζει σημαντικά προβλήματα προσβολών από εχθρούς και ασθένειες. [1]
Σχετικές σελίδες
- Οικονομική σημασία ζαχαρούχου σόργου
- Χρησιμότητα - Τεχνολογική σημασία του Ζαχαρούχου σόργου
- Περιγραφή του φυτού του Ζαχαρούχου σόργου
- Βιολογικός κύκλος ζαχαρούχου σόργου
- Προσαρμοστικότητα - Περιβαλλοντικές απαιτήσεις του Ζαχαρούχου σόργου
- Τεχνική καλλιέργειας Ζαχαρούχου σόργου
- Ποικιλίες ζαχαρούχου σόργου
- Εχθροί και Ασθένειες Ζαχαρούχου σόργου
Βιβλιογραφία
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 Φυτά Μεγάλης Καλλιέργειας Τόμος II "Ειδικότητα: Φυτικής Παραγωγής", Αυγουλάς Χρήστος, Ποδηματάς Κων/νος, Παπαστυλιανού Παναγιώτα, Καθηγητών Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών
