Μέθοδοι πολλαπλασιασμού αρωματικών - φαρμακευτικών ειδών

Πολλαπλασιασμός με σπόρο: Ο πολλαπλασιασμός με σπόρο αποτελεί την κύρια μέθοδο με την οποία τα φυτά αναπαράγονται στη φύση αλλά και έναν από τους πιο αποτελεσματικούς και ευρέως διαδεδομένους τρόπους πολλαπλασιασμού φυτών. Φτηνή και μαζική μέθοδος δίνει πλεονεκτήματα όπως γρήγορη ανάπτυξη των σποροφύτων καθώς η ζωηρότητα – νεανικότητά τους και η μορφολογία της ρίζας τους δίνουν την ικανότητα γρηγορότερης ανάπτυξης στα πρώτα στάδια της ζωής τους. Ωστόσο η δημιουργία σπόρων στη φύση είναι αποτέλεσμα εγγενούς διαδικασίας (εγγενής αναπαραγωγή = δημιουργία απογόνων μετά από ένωση δύο απλοειδών πολλαπλασιαστικών κυττάρων, των γαμετών, τα οποία δημιουργούνται με τη διαδικασία της μείωσης, για τη δημιουργία ενός νέου κυττάρου, του ζυγωτού από τον οποίο προκύπτει ο νέος οργανισμός. Γι’ αυτό και οι απόγονοι είναι γενετικά διαφορετικοί από τους γονείς και μεταξύ τους). Η σύγχρονη γεωργία απαιτεί την καλλιέργεια απόλυτα όμοιων ατόμων, γι’ αυτό το χαρακτηριστικό αποτελεί το κύριο μειονέκτημα της μεθόδου. Σε πολλές από τις περιπτώσεις όπου χρησιμοποιούνται σπορόφυτα για την παραγωγή προϊόντων, αυτά είναι υβρίδια ώστε να μην υπάρχει γενετική παραλλακτικότητα, αλλά στην περίπτωση των αυτοφυών αρωματικών - φαρμακευτικών ειδών δεν έχει προηγηθεί τέτοια έρευνα, ούτε υπάρχει σποροπαραγωγική εταιρία που να εγγυηθεί την προμήθεια τέτοιου είδους σπόρου. Συνεπώς η χρήση σπόρου για τα αυτοφυή αρωματικά - φαρμακευτικά φυτά δεν συνίσταται, παρόλο το χαμηλό κοστολόγιο, γιατί δεν μπορεί να προσφέρει τη σταθερότητα του προϊόντος που απαιτεί η παρούσα επένδυση. Η μόνη περίπτωση που αναγκαστικά θα χρησιμοποιηθεί είναι στις ετήσιες καλλιέργειες όπου δεν υπάρχει άλλος τρόπος πχ μάραθος, χαμομήλι.

Πολλαπλασιασμός με μοσχεύματα: Η μέθοδος με μοσχεύματα αποτελεί ίσως τον πιο ευρέως χρησιμοποιούμενο τρόπο αγενούς αναπαραγωγής στο σύνολο των παραγόμενων φυτών (αγενής αναπαραγωγή = η δημιουργία απογόνων χωρίς τη μεσολάβηση της φυλετικής διαδικασίας. Οι απόγονοι είναι προϊόντα διαδικασίας μίτωσης σωματικών κυττάρων. Δημιουργούνται έτσι απόγονοι που ο καθένας τους είναι πιστό αντίγραφο του μητρικού οργανισμού, με αμετάβλητη τη γενετική σύσταση στις διαδοχικές γενεές). Το χαρακτηριστικό γνώρισμα του αγενούς πολλαπλασιασμού είναι συνεπώς η γενετική σταθερότητα. Προκύπτουν έτσι κλωνικά φυτά, δηλαδή γενετικά ομοιόμορφα φυτά που προέρχονται από ένα κοινό πρόγονο δίνοντας ομοιομορφία παραγόμενου υλικού όταν ακολουθούνται συγκεκριμένα πρωτόκολλα και τεχνικές στην ανάπτυξη και στην παραγωγή της όλης καλλιέργειας. Ωστόσο η μέθοδος παρουσιάζει και μειονεκτήματα καθώς το περιορισμένο αρχικό υλικό και το σχετικά μεγάλο κόστος διατήρησης μητρικών φυτειών αυξάνει το κόστος παραγωγής του πολλαπλασιαστικού υλικού. Ακόμη το κόστος παραγωγής των νεαρών φυτών είναι υψηλότερο καθώς απαιτούνται εξειδικευμένες εγκαταστάσεις ή ειδικές τεχνικές πολλές φορές μέσα σε θερμοκήπια ή άλλους ειδικά διαμορφωμένους χώρους. Θα πρέπει ακόμη να αναφερθεί η αυξημένη πιθανότητα μετάδοσης ασθενειών καθώς προσβολές μπορούν να συμβούν στις μητρικές φυτείες και να μην γίνουν αντιληπτές όπως επίσης και να συμβεί μετάδοση μέσω των εργαλείων που χρησιμοποιούνται. Συνεπώς μεγάλη βαρύτητα θα πρέπει να δίδεται στην υγιεινή κατάσταση των μητρικών φυτειών και στην όλη διαδικασία για την παραγωγή άριστης ποιότητας πολλαπλασιαστικού υλικού. Ο πολλαπλασιασμός των αυτοφυών αρωματικών - φαρμακευτικών ειδών με μοσχεύματα συστήνεται και ταιριάζει με τη φύση των ειδών αυτών με την προϋπόθεση ότι θα τηρηθούν σειρά μέτρων για την άριστη φυτουγεία.

Μικροπολλαπλασιασμός: Ο μικροπολλαπλασιασμός θεωρείται ακριβή μέθοδος για την δημιουργία του συνόλου του πολλαπλασιαστικού υλικού των αρωματικών/φαρμακευτικών ειδών. Ωστόσο η δημιουργία ενός εργαστηρίου ιστοκαλλιέργειας προσφέρει αναμφισβήτητα πλεονεκτήματα αυτονομίας με πρώτο και κυριότερο τη δημιουργία τράπεζα διατήρησης φυτικού υλικού. Καλλιέργειες in vitro των επιλεγμένων αυτοφυών αρωματικών - φαρμακευτικών ειδών διατηρούνται σε ειδικά θρεπτικά υποστρώματα και ανά τακτά χρονικά διαστήματα ανανεώνονται είτε με επανακαλλιέργεια του ίδιου φυτικού υλικού είτε με εγκατάσταση νέου. Προσφέρεται με αυτό τον τρόπο η δυνατότητα διατήρησης ειδών που προέρχονται από εντελώς διαφορετικές περιβαλλοντικές συνθήκες, αμεσότητα χρησιμοποίησης του φυτικού υλικού όποτε χρειαστεί, δυνατότητα αναπαραγωγής σε μεγάλο αριθμό σε σύντομο χρονικό διάστημα, δυνατότητα διατήρησης ειδών των οποίων τα σπέρματα παρουσιάζουν μειωμένη φυτρωτική ικανότητα, περιορισμός της έκτασης των μητρικών φυτών λήψης μοσχευμάτων αφού ανά πάσα στιγμή θα μπορούν να δημιουργηθούν νέα.

Επομένως, εκτός από τη δυνατότητα παραγωγής πολύ μεγάλου αριθμού υγειών αρωματικών - φαρμακευτικών φυτών για είδη που υπάρχουν αποτελεσματικά πρωτόκολλα σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, η ύπαρξη εργαστηρίου ιστοκαλλιέργειας εξασφαλίζει την δυνατότητα διατήρησης μητρικού υλικού εκτός από τις εγκατεστημένες στο αγρό μητρικές φυτείες, που θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί άμεσα για την παραγωγή πολλαπλασιαστικού υλικού και την δυνατότητα αναπαραγωγής ειδών που πολύ δύσκολα πολλαπλασιάζονται με άλλο τρόπο (όπως πχ σιδερίτης).