Διατροφή αναπτυσσόμενων αμνοεριφίων
Αναφέρεται στη διατροφή από τη γέννηση μέχρι τον τελικό προορισμό τους.
Γενικά
Οι φυσιολογικές βάσεις της διατροφής των αμνών και των εριφίων είναι ίδιες με εκείνες των μόσχων. Κατά τις πρώτες 10 ημέρες από τη γέννησή τους τα αμνοερίφια συμπεριφέρονται ως μονογαστρικά ζώα, αλλά στη συνέχεια, λόγω πρόσληψης στερεάς τροφής, εξελίσσονται προοδευτικά σε μηρυκαστικά. Η διαφοροποίηση αρχίζει από την 21η ημέρα και στην ηλικία των 5-6 εβδομάδων μπορούν να διατρέφονται κανονικά με ΧΖ και ΣΖ, έχοντας αναπτύξει τους προστομάχους τους όπως και τα ενήλικα ζώα. Όταν όμως διατρέφονται αποκλειστικά με γάλα, ανακόπτεται η εξέλιξη του βλεννογόνου της μεγάλης κοιλίας και διατηρούν τα αρχικά χαρακτηριστικά των προστομάχων καθ' όλη τη διάρκεια της διατροφής τους με γάλα. Με βάση τα παραπάνω συνεπάγεται ότι
- όπως και στην περίπτωση των μόσχων είναι δυνατή η επιβράδυνση ή η επιτάχυνση της ανατομοφυσιολογικής εξέλιξης των προστομάχων με την κατάλληλη διαιτητική αγωγή και
- ότι ο απογαλακτισμός των αμνοεριφίων πριν από την 28η ημέρα δεν είναι απόλυτα ασφαλής, γιατί η παραγωγή ενζύμων που υδρολύουν πρωτεΐνες που δεν προέρχονται από το γάλα, καθώς και των ενζύμων μαλτάση και αμυλάση δεν πραγματοποιείται σε ικανοποιητικό βαθμό προ της ηλικίας των 21-28 ημερών.
Διατροφή θηλαζόντων αμνοεριφίων
Κατά τις πρώτες 6-12 ώρες μετά τη γέννησή τους τα αμνοερίφια παραμένουν με τις μητέρες τους για να θηλάσουν το πρωτόγαλα, ενώ στη συνέχεια διατρέφονται με φυσικό ή τεχνητό θηλασμό. Σε περίπτωση ατυχήματος ή ανεπαρκούς γαλακτοπαραγωγής χορηγείται πρωτόγαλα που έχει διατηρηθεί στην κατάψυξη, ή τα αμνοερίφια θηλάζουν άλλες μητέρες που έχουν περίσσεια πρωτογάλακτος. Η ελάχιστη ποσότητα πρωτογάλακτος που πρέπει να καταναλωθεί τις 12 πρώτες ώρες από τη γέννηση για να αποκτηθεί επαρκής παθητική ανοσία είναι 8-10 g.Kg-1 ΣΒ. Η κατανάλωση όμως 200g πρωτογάλακτος, κατανεμημένων σε 4 γεύματα, εξασφαλίζει επαρκέστερη ανοσία.
Ο θηλασμός των αμνοεριφίων γίνεται φυσικά ή τεχνητά και διαρκεί από 4-8 εβδομάδες (βραχύς) έως 4-5 μήνες (παρατεταμένος). Ο παρατεταμένος θηλασμός εφαρμόζεται στις κρεοπαραγωγικές φυλές όπου οι αμνοί παραμένουν από τη γέννηση τους με τις μητέρες τους, τις οποίες θηλάζουν ελεύθερα καθ' όλη τη διάρκεια της γαλακτικής περιόδου (οι προβατίνες αυτές δεν αμέλγονται). Στη χώρα μας, που δεν εκτρέφονται κρεοπαραγωγικές φυλές προβάτων, το σύστημα αυτό δεν έχει εφαρμογή. Αντ' αυτού εφαρμόζεται ο βραχύς θηλασμός ο οποίος στα μεν εκτατικώς εκτρεφόμενα αιγοπρόβατα γίνεται φυσικά και διαρκεί περί τους 2 μήνες, στα δε εντατικά εκτρεφόμενα και βελτιωμένα αιγοπρόβατα συνήθως τεχνητά και διαρκεί 28-35 ημέρες.
Στα προοριζόμενα για σφαγή αμνοερίφια εφαρμόζεται συνήθως φυσικός θηλασμός, διαρκείας 4-5 εβδομάδων για τους αμνούς και 6-8 εβδομάδων για τα ερίφια, τα οποία θηλάζουν ελεύθερα μόνο κατά τις πρώτες 3-5 ημέρες μετά τον τοκετό και στη συνέχεια χωρίζονται από τις μητέρες τους και αφήνονται να θηλάσουν δύο φορές ημερησίως. Η διάρκεια κάθε θηλασμού στην περίπτωση αυτή ρυθμίζεται ανάλογα με τη γαλακτοπαραγωγή των μητέρων και του επιζητούμενου ρυθμού ανάπτυξης των αμνοεριφίων.
Ο ρυθμός ανάπτυξης των αμνοεριφίων αποτελεί μέτρο της καταναλισκόμενης ποσότητας γάλακτος. Υπολογίζεται ότι για την αύξηση του ΣΒ των αμνών κατά 1 Kg απαιτούνται κατά τις πρώτες 3 εβδομάδες και ανάλογα με τη λιποπεριεκτικότητα του γάλακτος 4,5-5,5 Kg γάλακτος. Συνήθως όμως μετά τη δεύτερη εβδομάδα παρέχεται στα θηλάζοντα αμνοερίφια χόρτο λειμώνων ή ψυχανθών πλούσιο σε φύλλωμα και μείγμα ΣΖ σε μορφή συμπήκτων για κατανάλωση κατά βούληση. Το μείγμα των ΣΖ πρέπει να περιέχει 14-15% ΠΑ για τους αμνούς και 17-20% ΠΑ για τα ερίφια.
Κατά τον τεχνητό θηλασμό τα αμνοερίφια αποχωρίζονται από τις μητέρες τους μετά το θηλασμό του πρωτογάλακτος και αφήνονται νηστικά για 6-12 ώρες, για να αναγκαστούν, λόγω πείνας, να δεχθούν τον τεχνητό θηλασμό. Η διάρκεια παραμονής των αμνοεριφίων με τις μητέρες τους ποικίλλει από 12 ώρες μέχρι 3 ημέρες. Όσο μικρότερο όμως είναι αυτό το διάστημα τόσο ευκολότερα συνηθίζουν τον τεχνητό θηλασμό. Τα ερίφια, συγκριτικά με τους αμνούς, προσαρμόζονται πολύ ταχύτερα και ευκολότερα στον τεχνητό θηλασμό. Η διατροφή κατά τον τεχνητό θηλασμό γίνεται με ρόφημα τεχνητού γάλακτος το οποίο παρασκευάζεται με σκόνη άπαχου γάλακτος, καζεΐνη, υδρολυμένη πρωτεΐνη ιχθύων ή σόγιας, φυτικά έλαια και μικρές ποσότητες ζωικού λίπους. Δεν συνιστάται η χρήση σάκχαρης, αμύλου αλλά και Cu. Το ρόφημα παρασκευάζεται με 160-250g σκόνης γάλακτος ανά Κg ροφήματος για τα ερίφια. Η χορήγηση γίνεται προς κατανάλωση κατά βούληση σε θερμοκρασία των 4-10oC, ή κατά μερίδες σε θερμοκρασία 35-39oC, ατομικά ή ομαδικά με χρήση θηλάστρων. Για τον τεχνητό θηλασμό υπάρχουν αυτόματες ή ημιαυτόματες συσκευές παρασκευής και παροχής του ροφήματος Ο απογαλακτισμός γίνεται είτε προοδευτικά, με μείωση της χορηγούμενης ποσότητας ροφήματος κατά την τελευταία εβδομάδα, είτε απότομα μέσα σε μια ή δύο ημέρες. Ο απογαλακτισμός δεν προκαλεί κάμψη του ρυθμού ανάπτυξης εφόσον τα αμνοερίφια καταναλώνουν πάνω από 250g ΣΖ ημερησίως.
Συστατικά | Ανόργανα στοιχεία | Βιταμίνες | |
---|---|---|---|
Πρωτεΐνη | >20% | Ca>0,9% | A>1000 ΔΜ.kg-1 |
Λίπος(1) | 20-30% | P>0,6% | D3>1250ΔΜ.kg-1 |
Ινώδεις ουσίες | 1% | Cu<12ppm | E>20mg |
Λυσίνη | >1,5% |
(1)Αναλόγως εάν παρέχεται κατά βούληση ή κατά μερίδες. Σκόνη άπαχου γάλακτος>50% (σκόνη βουτυρογάλακτος <30%)
Για τον ευκολότερο απογαλακτισμό των ζώων αλλά και για την επίτευξη υψηλότερου ρυθμού ανάπτυξης από τη 2η εβδομάδα της ηλικίας τους, παρέχεται χόρτο λειμώνων ή ψυχανθών πλούσιο σε φύλλωμα και μείγμα ΣΖ σε μορφή συμπήκτων για κατανάλωση κατά βούληση. Το μείγμα αυτό αποτελείται από εύπεπτες και ελκυστικές ζώοτροφές με θρεπτική αξία > 7ΜJΚΕΓ και 140-150 g ΠΑ ανά Kg. Το μείγμα αυτό εξακολουθεί να χορηγείται για 2-3 εβδομάδες και μετά τον απογαλακτισμό.
Διατροφή αμνοεριφίων μετά τον απογαλακτισμό
Τα αμνοερίφια εφόσον προορίζονται για αναπαραγωγή, διατρέφονται μετά τον απογαλακτισμό τους με στόχο όπως κατά την ηλικία της πρώτης χρησιμοποίησης για αναπαραγωγή (τουλάχιστον 7 μηνών) έχουν βάρος 31-32Kg τα ερίφια των βελτιωμένων φυλών και το 65-75% του τελικού τους βάρους οι αμνοί. Ο στόχος αυτός πραγματοποιείται, ανάλογα με την περίπτωση, με ημερήσιο ρυθμό ανάπτυξης 50-200g και συνεπώς απαιτεί συντηρητική διατροφή.
Ανάγκες | Σωματικό βάρος (Kg) | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
15 | 20 | 30 | 40 | 50 | 60 | |
ΞΟ kg.ημ.-1 | 0,65 | 0,85 | 1,10 | 1,30 | 1,50 | 1,70 |
ΞΟ (%ΣΒ) | 4,4 | 4,30 | 3,70 | 3,30 | 3,00 | 2,80 |
Για 50 g μέση ημερήσια αύξηση (ΜΗΑ) | ||||||
ΚΕΓ Μj | 2,8 | 3,3 | 4,3 | 5,0 | 5,8 | 6,5 |
ΠΑ | 32 | 36 | 45 | 52 | 60 | 67 |
Ca | 5,5 | 5,8 | 6,0 | 6,2 | 6,3 | 6,9 |
P | 1,8 | 1,9 | 2,0 | 2,6 | 3,2 | 3,7 |
Για 100 g ΜΗΑ | ||||||
ΚΕΓ Μj | 3,4 | 4,2 | 5,2 | 6,0 | 6,7 | 7,5 |
ΠΑ | 44 | 49 | 57 | 65 | 72 | 80 |
Ca | 6,5 | 6,7 | 6,8 | 7,2 | 8,2 | 9,0 |
P | 2,2 | 2,3 | 2,4 | 3,0 | 3,6 | 4,2 |
Για 150 g ΜΗΑ | ||||||
ΚΕΓ Μj | 4,7 | 5,2 | 6,0 | 7,0 | 7,7 | 8,5 |
ΠΑ | 57 | 61 | 69 | 77 | 85 | 92 |
Ca | 7,0 | 7,1 | 7,2 | 9,2 | 10,0 | 11,0 |
P | 2,6 | 2,7 | 2,8 | 3,5 | 4,0 | 4,7 |
Για 200 g ΜΗΑ | ||||||
ΚΕΓ Μj | 5,6 | 6,1 | 7,3 | 8,1 | 8,8 | |
ΠΑ | 70 | 74 | 81 | 89 | 97 | |
Ca | 7,0 | 8,0 | 9,0 | 11,0 | 12,0 | |
P | 2,6 | 2,8 | 3,2 | 3,9 | 4,5 |
(1): Ανάγκες σε Mg=0,7g, σε Κ=4g και σε Na=0,6g.kg-1 ΞΟ
(1): Ανάγκες σε ιχνοστοιχεία: Cu=5, Ζn=50, Mn=40 Co=0,1ppm ΞΟ
(1): Ανάγκες σε βιταμίνες: Α=1500, D3=150, E=30 ΔΜ.kg-1 τροφής
Η διατροφή των ζώων αυτών γίνεται είτε στη βοσκή, με συμπληρωματική χορήγηση ΣΖ εφόσον κρίνεται σκόπιμο, είτε στο στάβλο με χορήγηση ΧΖ και μείγματος ΣΖ με θρεπτική αξία 6,5-7 ΜJΚΕΓ.kg-1 και 13-14% ΠΑ. το μείγμα αυτό εξισορροπείται ως προς τα ανόργανα στοιχεία, χωρίς προσθήκη Cu στους αμνούς. Ανάλογα με το βάρος του ζώου και του ρυθμού ανάπτυξης που επιζητείται, η ποσότητα του χορηγούμενου μείγματος κυμαίνεται από 100 έως 700g ημερησίως.
Η διατροφή αυτή συνεχίζεται μέχρις ότου τα ζώα εισέλθουν στον 4o μήνα της κυοφορίας, αλλά με περιορισμό της χορηγούμενης ποσότητας. Από τον 4o μήνα της κυοφορίας και μετά διατρέφονται όπως τα έγκυα ζώα.
Ηλικία | Ξηρή ουσία | ΜΗΑ | ΚΕΓ | ΠΑ | Ca | P | |
---|---|---|---|---|---|---|---|
(max) | g | Mj | g | g | G | ||
kg.ημ.-1 | %ΣΒ | ||||||
0-1 μηνών | 165 | 3,2 | 80 | 3,1 | 1,3 | ||
1-2 μηνών | 0,3-0,6 | 5,2 | 165 | 3,6 | 80 | 3,4 | 1,5 |
2-3 μηνών | 0,6-0,8 | 5,0 | 155 | 4,2 | 77 | 3,5 | 1,6 |
3-4 μηνών | 0,8-1,0 | 4,8 | 140 | 4,6 | 74 | 3,5 | 1,7 |
4-5 μηνών | 1,0-1,1 | 4,7 | 115 | 4,9 | 68 | 3,2 | 1,7 |
5-6 μηνών | 1,1-1,2 | 4,5 | 90 | 5,1 | 62 | 2,9 | 1,7 |
6-7 μηνών | 1,2-1,3 | 4,4 | 70 | 5,2 | 60 | 2,7 | 1,6 |
Στα αρσενικά ζώα επιζητείται μεγαλύτερος ημερήσιος ρυθμός ανάπτυξης (250-350 g) ο οποίος επιτυγχάνεται με αύξηση της χορηγούμενης ποσότητας μείγματος ΣΖ (μέχρι και 1 Kg ημερησίως). Τα αρσενικά ζώα που πρόκειται να χρησιμοποιηθούν για αναπαραγωγή διατρέφονται συντηρητικά για να μπουν στην αναπαραγωγή με την ενδεδειγμένη σωματική κατάσταση. Για το λόγο αυτό περιορίζεται η χορηγούμενη ποσότητα μείγματος.
Κατά την κατάρτιση των σιτηρεσίων των απογαλακτισθέντων αμνοεριφίων και ιδίως όταν χορηγούνται αυξημένες ποσότητες ΣΖ, πρέπει να δίδεται ιδιαίτερη προσοχή στη σχέση Ca:Ρ. Όταν στο σιτηρέσιο η σχέση αυτή είναι στενή, σχηματίζονται ουρόλιθοι από σύμπλοκα φωσφορικά άλατα του Ca και Μg και εκδηλώνεται η ουρολιθίαση. Οι ουρόλιθοι εγκαθίστανται στη σιγμοειδή καμπή του πέους, αποφράσσουν την ουρήθρα και προκαλούν το θάνατο του ζώου. Η ούρηση των ζώων γίνεται δύσκολη και επώδυνη, τα ούρα είναι αλκαλικά με υψηλή περιεκτικότητα σε Ρ. Η ουρολιθίαση εκδηλώνεται συνήθως σε εντατικά παχυνόμενους αμνούς (ευνουχισμένους ή μη), ηλικίας 3-6 μηνών 2-4 εβδομάδες από την έναρξη της πάχυνσης.
Για πρόληψη της ουρολιθίασης αποφεύγεται η υπερβολική πρόσληψη Ρ από το ζώο με την τροφή και συνιστάται η διεύρυνση της σχέσης Ca:Ρ (>2:1). Αν αυτό δεν είναι δυνατόν τότε συνιστάται η ενσωμάτωση στο μείγμα των ΣΖ 1% ΝΗ4Cl ή 0,3% ΝΗ4Cl+0,2 % ΚCl. Στα βόσκοντα ζώα η εκδήλωση της νόσου συνδέεται περισσότερο με τη μεγάλη ποσότητα πυριτικών αλάτων που προσλαμβάνουν τα ζώα με την ακούσια κατανάλωση χώματος. Στην περίπτωση αυτή συνιστάται χορήγηση άλατος (ΝaCl) και αφθόνου ύδατος για αυξημένη ούρηση και ευκολότερη αποβολή των πυριτικών αλάτων.
Τέλος η εντεροτοξιναιμία είναι νόσος η οποία σχετίζεται με τη διατροφή και προκαλεί ξαφνικό θάνατο στα πρόβατα από μία τοξίνη που παράγεται από το βακτήριο Clostridium perfringers τύπου D. Ο μικροοργανισμός αυτός βρίσκεται διαδεδομένος στη φύση και ανευρίσκεται στη βοσκή, την κόπρο και τον πεπτικό σωλήνα των υγιών προβάτων. Κάτω από συνθήκες υψηλής κατανάλωσης υδατανθράκων (πολλοί δημητριακοί καρποί, υψηλή κατανάλωση γάλακτος) το αναφερθέν βακτήριο πολλαπλασιάζεται γρήγορα και παράγει τοξίνη η οποία επηρεάζει θηλάζοντες ή παχυνόμενους αμνούς και προβατίνες που καταναλώνουν πολλούς δημητριακούς καρπούς. Η εκδήλωση της νόσου προλαμβάνεται με εμβολιασμό των εγκύων προβατίνων (2-4 εβδομάδες προ του τοκετού) ή των αμνών (δύο εμβολιασμοί που απέχουν μεταξύ τους 10 ημέρες).
Διατροφή παχυνόμενων αμνοεριφίων
Η πάχυνση των αμνοεριφίων στη χώρα μας δεν έχει διαδοθεί γιατί το μεγαλύτερο ποσοστό των αμνοεριφίων σφάζεται σε μικρή ηλικία (4-8 εβδομάδων) και μικρό βάρος (8-20 Kg) επειδή το καταναλωτικό κοινό προτιμά τα αμνοερίφια γάλακτος μικρού βάρους, αλλά και επειδή ο παραγωγός θεωρεί επικερδέστερη την άμελξη του ζώου και την πώληση του γάλακτος αντί της μετατροπής του σε κρέας. Πάχυνση γίνεται μόνο στα αμνοερίφια εκείνα που δεν μπορούν, λόγω υπερπροσφοράς, να πωληθούν ως γάλακτος, συνήθως μετά τις εορτές των Χριστουγέννων.
Τα αμνοερίφια αυτά απογαλακτίζονται σε ηλικία 6-10 εβδομάδων και διατρέφονται κατ' αρχήν εντός του στάβλου με ΧΖ και ΣΖ, στη συνέχεια δε (την άνοιξη) στη βοσκή. Η πώληση και σφαγή των ζώων αυτών μπορεί να γίνει το Πάσχα ή και αργότερα σε ηλικία 6 μηνών και πάνω με ΣΒ>30 Kg.
Πάχυνση αμνών όμως μπορεί να γίνει με χορήγηση γάλακτος καθ' όλη τη διάρκεια της πάχυνσης που αποβλέπει στην παραγωγή σφαγίου με λευκορόδινη σάρκα και λογική εναπόθεση λευκού περινεφρικού και ενδοκοιλιακού λίπους. Το είδος αυτό πάχυνσης είναι κατάλληλο για γαλακτοπαραγωγικές φυλές και αποβλέπει στην αντικατάστάση της παραδοσιακής παραγωγής αμνού γάλακτος μικρού βάρους από σφάγιο που διατηρεί τις επιζητούμενες ιδιότητες αλλά έχει μεγαλύτερο βάρος. Σύμφωνα με τη μέθοδο αυτή οι αμνοί αφού θηλάσουν το πρωτόγαλα από τις μητέρες τους τις 3-4 πρώτες ημέρες της ζωής τους, διατρέφονται (μετά από 12ωρη νηστεία) είτε
- αποκλειστικά με φυσικό πρόβειο γάλα ή ρόφημα τεχνητού γάλακτος που παρέχονται για κατανάλωση κατά βούληση, είτε
- με ρόφημα τεχνητού γάλακτος και συμπληρωματική τροφή που παρέχονται σε προκαθορισμένες ποσότητες για περιορισμό της εναπόθεσης σωματικού λίπους. Το ρόφημα τεχνητού γάλακτος παρασκευάζεται με 20% σκόνη γάλακτος που περιέχει 30% λίπος και χορηγείται θερμό (35-40oC).
Η πάχυνση αυτή γίνεται μέχρι το βάρος των 20 Kg και διαρκεί 8 εβδομάδες. Ανάλογα με την εφαρμοζόμενη παραλλαγή της μεθόδου απαιτούνται 85-90 Kg πρόβειου γάλακτος, ή 80 Kg ροφήματος τεχνητού γάλακτος (16-16,5 Kg σκόνης γάλακτος) ή 12-13 Kg σκόνης τεχνητού γάλακτος και 7-7,5 Kg σύμπηκτα. Η τελευταία παραλλαγή δίνει τα καλύτερα οικονομικά αποτελέσματα.
Σωματικό βάρος | Μέση ημερήσια αύξηση σωματικού βάρους σε g | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
100 | 200 | 300 | ||||
Kg | ΤΜΑ | ΠΑ (g) | ΤΜΑ | ΠΑ (g) | ΤΜΑ | ΠΑ (g) |
20 | 380 | 60 | 500 | 80 | 620 | 110 |
30 | 450 | 70 | 650 | 100 | 790 | 140 |
40 | 560 | 85 | 770 | 115 | 960 | 160 |
ΤΜΑ=Τροποποιημένες μονάδες αμύλου | ||||||
ΠΑ=Πεπτές αζωτούχες ουσίες |
Τα σύμπηκτα έχουν θρεπτική αξία 6,2-6,7 ΜJΚΕΓ, 170g ΠΑ.Κg-1 και ινώδεις ουσίες <10%, με συμμετοχή δημητριακών καρπών, υποπροϊόντων σπορελαιουργίας και 20% αδρού αλέσματος χόρτου μηδικής. Για την αποφυγή της ουρολιθίασης η σχέση Ca:Ρ πρέπει να είναι μεγαλύτερη του 2,5:1. Το σφάγιο των αμνών αυτών έχει όλα τα χαρακτηριστικά του αμνού του γάλακτος που επιζητά ο Έλληνας καταναλωτής.
Κατά άλλη μέθοδο, μελετηθείσα στην Ανώτατη Γεωπονική Σχολή Αθηνών οι αμνοί θηλάζουν τις μητέρες τους για 3 ημέρες και μετά από 12ωρη νηστεία εισάγονται στον τεχνητό θηλασμό, απογαλακτιζόμενοι σε ηλικία 35 ημερών. Μέχρι την ηλικία αυτή απαιτούνται 6,5-7,0Κg σκόνης τεχνητού γάλακτος. Ο απογαλακτισμός γίνεται σε ΣΒ>11Κg.
Από τη 10η ημέρα της ηλικίας των αμνών χορηγείται για κατανάλωση κατά βούληση μείγμα ΣΖ σε μορφή συμπήκτων το οποίο αποτελείται από δημητριακούς καρπούς, υποπροϊόντα σπορελαιουργίας και 20% αδρό άλεσμα χόρτου μηδικής. Η πάχυνση αυτή διαρκεί 14 εβδομάδες και το ΣΒ των αμνών είναι 31-32Κg, με απόδοση σε ψυχρό σφάγιο 59-60%.