Πλαίσιο ορθής πρακτικής για τη χρήση των αντιμικροβιακών στα παραγωγικά ζώα εντός ΕΕ - διάγνωση και θεραπεία των ασθενειών

Όταν μια ασθένεια εμφανίζεται, ο κτηνίατρος εξετάζει το ζώο(-α) και τις συνθήκες υπό τις οποίες εκτρέφονται. Η διάγνωση της ασθένειας και η θεραπεία συνδέονται στενά μεταξύ τους.

Όταν μια ασθένεια εμφανίζεται, ο κτηνίατρος εξετάζει το ζώο(-α) και τις συνθήκες υπό τις οποίες εκτρέφονται. Με βάση τις εν λόγω πληροφορίες, o/η κτηνίατρος θα διαγνώσει την ασθένεια και θα αποφασίσει για την παρέμβαση. Αυτό θα μπορούσε να είναι συμβουλές διαχείρισης σχετικά με τον τρόπο σταβλισμού των ζώων, (σίτιση/στέγαση), ή η συνταγογράφηση της κατάλληλης (αντιμικροβιακής) θεραπείας. Εάν είναι αναγκαίο, μπορεί να αποσταλεί δείγμα σε εργαστήριο για ανάλυση, ώστε να καθοριστεί το ακριβές βακτήριο που προκαλεί την ασθένεια και η ευαισθησία του και να επιλεχθεί η καταλληλότερη θεραπεία. Ωστόσο, εάν η εργαστηριακή επιβεβαίωση δεν είναι δυνατή, η επιλογή των αντιμικροβιακών είναι πλέον θέμα εμπειρίας και κλινικής εκτίμησης, με βάση την προηγούμενη βακτηριολογική ευαισθησία της εκτροφής. Ο κτηνίατρος θα αξιολογήσει το αποτέλεσμα της επιλογής του και, αν κριθεί αναγκαίο, θα την αναπροσαρμόσει.

Συχνά, τα ζώα εκτρέφονται σε ομάδες και ενώ αυτό είναι επωφελές από άποψη σταβλισμού και ευζωίας των ζωών, συνεπάγεται ότι η ομάδα μπορεί να κινδυνέψει όταν εμφανιστεί μία ασθένεια. Κατά συνέπεια, ορισμένες φορές είναι απαραίτητη η θεραπεία όλης της ομάδας. Για παράδειγμα σε περίπτωση εμφάνισης μιας μολυσματικής ασθένειας, όπου η εμπειρία έχει δείξει ότι η ασθένεια θα εξαπλωθεί σε περισσότερα ή ακόμη και σε όλα τα ζώα της ομάδας από τη στιγμή που έστω και ένα ζώο εμφανίσει τα συμπτώματα της λοίμωξης. Αυτή η χρήση μερικές φορές αποκαλείται "Μεταφύλαξη".

Βακτηριακές λοιμώξεις σε μεγάλα κοπάδια ή αγέλες ζώων εμφανίζονται συχνά σε αναγνωρίσιμα και προβλέψιμα στάδια της ζωής του ζώου, π.χ. αναπνευστικά προβλήματα μετά την ομαδοποίηση, κολιβακίλλωση μετά τον απογαλακτισμό, πυρετός μετά τη μεταφορά, κ.λπ. Η θεραπεία σε καταστάσεις σαν αυτή αναφέρεται ως προληπτική θεραπεία. Ο κτηνοτρόφος και ο κτηνίατρος είναι εξοικειωμένοι με τους επικείμενους κίνδυνους των ασθενειών των εκτροφών τους και η έγκαιρη δράση, που πραγματοποιείται επιλεκτικά και με προσοχή, είναι απαραίτητο μέρος της διαχείρισης της νόσου.

Όπως εκτιμάται, η προληπτική δράση είναι παρόμοια με εκείνη που εφαρμόζεται στην ιατρική σε περιπτώσεις επιδημιών βακτηριδιακής μηνιγγίτιδας σε σχολεία ή σχολές, όπου η ομάδα των μαθητών που ενδέχεται να έχει εκτεθεί, θα θεραπευτεί προληπτικά.

Αφού ληφθεί η απόφαση για θεραπεία με αντιμικροβιακό, η πρώτη σκέψη του κτηνιάτρου θα είναι η επιλογή του πλέον ενδεδειγμένου προϊόντος. Το επόμενο βήμα είναι η χρήση ενός ειδικά εγκεκριμένου φαρμάκου, βασιζόμενος στη διάγνωση της νόσου και στην εμπειρία του. Ένα φάσμα αντιμικροβιακών είναι διαθέσιμα και ο κτηνίατρος θα πρέπει να επιλέξει το προϊόν με το πλέον κατάλληλο φάσμα δράσης, με βάση τις επαγγελματικές του/της γνώσεις για τη συγκεκριμένη νόσο. (Μια σειρά προϊόντων θα πρέπει να χρησιμοποιούνται εναλλάξ από καιρό σε καιρό για να προληφθεί η πιθανότητα εμφάνισης ανθεκτικότητας).

Η συνεχής χρήση του ίδιου προϊόντος για τον ίδιο τύπο ένδειξης (π.χ. αναπνευστικού, πεπτικού, συστηματική, κλπ.) για μεγάλο χρονικό διάστημα θα πρέπει να εξεταστεί με προσοχή, εκτός και αν προηγούμενη δοκιμή στο εργαστήριο έδειξε ικανοποιητική ευαισθησία του βακτηρίου που εμπλέκεται. Ο κτηνίατρος μπορεί να χρησιμοποιήσει μια σειρά προϊόντων με την πάροδο του χρόνου, ούτως ώστε να προληφθεί η πιθανή εμφάνιση αντοχής. Η πρακτική αυτή, γνωστή και ως "πρόγραμμα εκ περιτροπής" έχει στόχο τη διασφάλιση της μακροπρόθεσμης αποτελεσματικότητας και την ελαχιστοποίηση της πίεση προς ανάπτυξη αντοχής.

Αρκετά νέα προϊόντα έχουν παρουσιαστεί με την πάροδο των ετών, και αυτά έχουν ενισχύσει το θεραπευτικό οπλοστάσιο του κτηνιάτρου.

Οι αντιμικροβιακές ουσίες είναι ύψιστης σημασίας για τη θεραπεία, πρόληψη και έλεγχο των ασθενειών των ζώων. Στο πλαίσιο της διαχείρισης των ασθενειών των ζώων, οι κτηνίατροι συχνά επικεντρώνονται στην καταπολέμηση της νόσου στο επίπεδο της αγέλης ή του κοπαδιού. Στην ιατρική, η θεραπεία με αντιμικροβιακές ουσίες είναι σχεδόν πάντα ατομική. Η χορήγηση των αντιμικροβιακών ουσιών για πρόληψη ή μεταφύλαξη είναι μια πρακτική που έχει αποδειχθεί ότι είναι ευεργετική για τη διατήρηση της υγείας της αγέλης ή του κοπαδιού, όπως στην περίπτωση της αντιμετώπισης της μαστίτιδας. Η διαθεσιμότητα ποικιλίας αντιμικροβιακών είναι καίριας σημασίας για τους κτηνιάτρους των παραγωγικών ζώων.

Είναι αναγκαίο να υπάρχει στη διάθεση του κτηνίατρου, ένα ευρύ φάσμα ασφαλών και αποτελεσματικών προϊόντων, που προέρχονται από όλες τις κατηγορίες αντιμικροβιακών, για τη θεραπεία των ασθενειών των ζώων, προκειμένου να αποφευχθεί η πιθανότητα ανάπτυξης αντοχής από την υπερβολική χρήση ενός περιορισμένου αριθμού προϊόντων.

Ο κτηνοτρόφος, ο κτηνίατρος και άλλοι ειδικοί πρέπει να συνεργαστούν για να διασφαλίσουν ότι η θεραπεία θα είναι αποτελεσματική. Ο κτηνοτρόφος μπορεί να απαιτηθεί να εφαρμόσει επόμενες θεραπείες. Στην περίπτωση αυτή, είναι απαραίτητη η τήρηση όλων των οδηγιών. Ο κτηνοτρόφος θα πρέπει να αναφέρει στον κτηνίατρο τυχόν απρόβλεπτες καθυστερήσεις της ανάρρωσης του ζώου. Αν είναι απαραίτητο, μια εναλλακτική μορφή θεραπείας μπορεί να εφαρμοστεί, αν το ζώο δεν ανταποκρίνεται όπως αναμενόταν.

Ο κτηνίατρος θα κάνει την τελική επιλογή

Σήμερα, ένα ευρύ φάσμα αντιμικροβιακών ουσιών είναι διαθέσιμο στην αγορά. Ποικίλλουν μεταξύ τους ανάλογα με τον τρόπο χορήγησης, την ταχύτητα και το εύρος απορρόφησης από το ζώο, τον τρόπο δράσης, την ταχύτητα και έκταση της διείσδυσης στους ιστούς, κ.α. Ταυτόχρονα, οι μικροοργανισμοί ποικίλλουν ως προς τον τρόπο που επηρεάζονται από τις διάφορες αντιμικροβιακές ουσίες. Γι αυτό το λόγο, η επιλογή ενός αντιμικροβιακού πρέπει πάντα να βασίζεται σε διάφορα κριτήρια, όπως ο μικροοργανισμός που έχει προσβάλει το ζώο(-α), η εμφάνιση αντίστασης κατά των αντιμικροβιακών, το είδος του ζώου, ο τρόπος με τον οποίο το αντιμικροβιακό πρέπει να χορηγείται, κ.λπ. Η επιλογή της κατάλληλης θεραπείας πρέπει να πραγματοποιείται πάντοτε από τον κτηνίατρο μετά την εξέταση του ζώου και του περιβάλλοντος και αφού έχει τεθεί η διάγνωση.

Εξαίρεση

Σε εξαιρετικές περιπτώσεις, όταν δεν υπάρχει εγκεκριμένο φάρμακο, ο κτηνίατρος μπορεί να χρησιμοποιήσει, για παράδειγμα, προϊόντα που έχουν άδεια σε άλλες χώρες της ΕΕ ή για άλλα είδη ζώων. Αυτή η εξαίρεση προβλέπεται για την αποφυγή ανεπίτρεπτης ταλαιπωρίας των ζώων. Σε αυτές τις περιπτώσεις, ο κτηνίατρος πρέπει να ακολουθήσει ειδικά στάδια, τις λεγόμενες εξαιρέσεις(cascade), και πρέπει να διασφαλίσει ότι δεν υπάρχει κίνδυνος τόσο για το ζώο όσο και για τους καταναλωτές των τροφίμων ζωικής προέλευσης.

Σχετικές σελίδες

• Κτηνιατρική συνταγή
• Πλαίσιο ορθής πρακτικής για τη χρήση των αντιμικροβιακών στα παραγωγικά ζώα εντός ΕΕ - αντιμικροβιακά

Βιβλιογραφία

• "Πλαίσιο ορθής πρακτικής για τη χρήση των αντιμικροβιακών στα παραγωγικά ζώα εντός ΕΕ", European Platform for the Responsible Use of Medicines in Animals