Χλωρή φυτική ύλη

Στη Χ.Φ.Υ. κατατάσσονται η χλόη, τα φύλλα και κλαδιά θάμνων και δένδρων, τα γεώμηλα, οι γογγυλόριζες και οι καρποί από δενδρώδεις και κηπευτικές καλλιέργειες. Κύριο χαρακτηριστικό της Χ.Φ.Υ. είναι η μεγάλη περιεκτικότητα σε υγρασία (75-95%).

• Χλόη, είναι η σπουδαιότερη κατηγορία Χ.Φ.Υ. και προέρχεται από το υπέργειο τμήμα καλλιεργούμενων ή αυτοφυών φυτών τα οποία δεν έχουν συμπληρώσει το βιολογικό τους κύκλο. Το είδος, η ποσότητα και η ποιότητα των διαφόρων θρεπτικών συστατικών της χλόης παρουσιάζουν μεγάλη διακύμανση, ανάλογα με το είδος του φυτού από το οποίο προέρχεται η χλόη, αλλά και από άλλους παράγοντες όπως:

1. Η αναλογία των φύλλων προς τους βλαστούς (στελέχη) της χλόης. Όσο περισσότερο είναι το φύλλωμα τόσο περισσότερα και τα θρεπτικά συστατικά που μπορούν να αξιοποιηθούν καλύτερα από τα ζώα, ενώ αντίθετα τα στελέχη αποτελούνται κυρίως από συστατικά ινωδών ουσιών που είναι τα λιγότερο αξιοποιήσιμα.
2. Η ηλικία των φυτών. Με την αύξηση της ηλικίας των φυτών αυξάνεται η ποσότητα της παραγόμενης χλόης, αλλά μειώνεται η ποιότητά της επειδή αυξάνει η ξυλοποίηση των φυτικών ιστών, με αποτέλεσμα την αύξηση των ινωδών ουσιών.
3. Οι κλιματολογικές συνθήκες ανάπτυξης των φυτών. Αν η θερμοκρασία και η υγρασία του περιβάλλοντος είναι ευνοϊκές, για την ομαλή ανάπτυξη των φυτών, τότε και η παραγόμενη χλόη θα είναι καλής ποιότητας.
4. Οι καλλιεργητικές φροντίδες. Η εφαρμογή λίπανσης, άρδευσης, κ.λπ., ευνοούν την ποσότητα και την ποιότητα της παραγόμενης χλόης.

Σε κάθε περίπτωση, η χλόη θεωρείται ως μία από τις καλύτερες φυσικές πηγές καροτινίων και βιταμινών.

Η χλόη ανήκει στην κατηγορία των βασικών ζωοτροφών για τα φυτοφάγα ζώα και υπό προϋποθέσεις μπορεί να χορηγηθεί και στα παμφάγα. Η παραγόμενη ποσότητα ανά μονάδα έκτασης (στρέμμα), εκφράζει την απόδοση της χλόης και επιζητείται η μεγαλύτερη δυνατή. Ο συνδυασμός της μεγαλύτερης δυνατής ποσότητας χλόης με τη μεγαλύτερη ποσότητα θρεπτικών συστατικών, κατάλληλων για διατροφή συγκεκριμένου είδους ζώων, εκφράζει την άριστη απόδοση της χλόης.

Η χλόη προέρχεται είτε από αυτοφυή βλάστηση (χλόη φυσικών λειμώνων), είτε από καλλιεργούμενα χλοοδοτικά φυτά όπως:χλόη τεχνητών λειμώνων, χλόη από αμειγή καλλιέργεια ψυχανθών (κυρίως μηδικής, τριφυλλιού και βίκου), χλόη από αμειγή καλλιέργεια αγρωστωδών (κυρίως αραβοσίτου, σόργου, κριθής και βρώμης).

1. Χλόη φυσικών λειμώνων. Η περιεκτικότητά της στα διάφορα θρεπτικά συστατικά επηρεάζεται από το είδος των φυτών που αποτελούν τον χλοοτάπητα του λειμώνα (βοτανική σύνθεση). Εκτός των επιθυμητών φυτών (κυρίως αγρωστώδη και ψυχανθή) είναι δυνατόν να περιέχονται και φυτά ανεπιθύμητα, δηλαδή φυτά που περιέχουν σε μεγάλο ποσοστό διάφορες αντιδιαιτητικές ουσίες όπως είναι τα αλκαλοειδή, οι φωτοδυναμικές ουσίες, οι γλυκοζίτες, τα φυτοοιστρογόνα, κ.λπ. Οι αποδόσεις των φυσικών λειμώνων εξαρτώνται κυρίως από τις κλιματολογικές συνθήκες.
2. Χλόη τεχνητών λειμώνων. Προέρχεται από συγκαλλιέργεια διαφόρων αγρωστωδών και ψυχανθών όπως είναι τα Festuca pratensis, Lolium repens, Cynodon dactylon, Medicago sativa, Trifolium pratensis ή repens κ.ά. Το είδος των θρεπτικών συστατικών της εξαρτάται από την αναλογία των φυτών που συγκαλλιεργούνται. Συνήθως το 70-75% αποτελείται από αγρωστώδη και το υπόλοιπο 25-30% από ψυχανθή. Οι αποδόσεις εξαρτώνται κυρίως από τις καλλιεργητικές φροντίδες. Στην περίπτωση που η χλόη (φυσικών ή τεχνητών λειμώνων) λαμβάνεται απευθείας από τα ζώα (βόσκηση), τότε οι αποδόσεις εξαρτώνται και από τον αριθμό των ζώων και το χρόνο παραμονής αυτών στη βοσκή.
3. Χλόη μηδικής. Η μηδική είναι το σπουδαιότερο καλλιεργούμενο χλοοδοτικό κτηνοτροφικό φυτό. Χαρακτηρίζεται από μεγάλη απόδοση, λόγω των πολλαπλών συγκομιδών μέσα στο χρόνο οι οποίες κυμαίνονται μεταξύ 4 και 7, ανάλογα με τις κλιματικές συνθήκες και τις καλλιεργητικές φροντίδες. Ανά συγκομιδή και ανά στρέμμα η απόδοση υπερβαίνει τα 1000 κιλά. τα οργανικά θρεπτικά συστατικά της χλόης μηδικής υπερτερούν οι αζωτούχες ουσίες και οι ινώδεις ουσίες και στα ανόργανα στοιχείαυπερτερεί το ασβέστιο. Στη χλόη μηδικής απαντώνται και αντιδιαιτητικές ουσίες όπως οι σαπωνίνες και τα φυτοοιστρογόνα.
4. Χλόη τριφυλλιού. Οι αποδόσεις του τριφυλλιού είναι παρόμοιες της μηδικής όπως επίσης και η περιεκτικότητά του σε θρεπτικά συστατικά, με την επισήμανση ότι στο τριφύλλι δεν περιέχονται οι αντιδιαιτητικές ουσίες της μηδικής και ότι στα ανόργανα συστατικά του τριφυλλιού πλεονάζει το κάλιο.
5. Χλόη βίκου. Ο βίκος καλλιεργείται συνήθως σε μη αρδευόμενες εκτάσεις. Η χλόη του είναι αρκετά πλούσια σε αζωτούχες ουσίες, υδατάνθρακες και ασβέστιο αλλά περιέχει και πικρές ουσίες οι οποίες εκτός του ότι μειώνουν την ελκυστικότητά της μπορεί να επηρεάσουν αρνητικά και την ποιότητα του γάλακτος των γαλακτοπαραγωγών ζώων.
6. Χλόη αραβοσίτου. Από τα καλλιεργούμενα αγρωστώδη ο αραβόσιτος είναι το σπουδαιότερο χλοοδοτικό φυτό. Σε αρδευόμενες εκτάσεις και σε στάδιο ανάπτυξης κατά το οποίο οι καρποί έχουν γαλακτώδη υφή, η μέγιστη απόδοση σε ξηρή ουσία από χλωρή φυτική ύλη (στελέχη, φύλλα, σπάδικες) ξεπερνά τα 3.000 Kg. Χαρακτηρίζεται από μικρή περιεκτικότητα σε αζωτούχες ουσίες και ανόργανα στοιχεία, ενώ είναι πλούσια σε υδατάνθρακες μέρος των οποίων είναι υπό μορφή σακχάρων (2-4%).
7. Χλόη σόργου. Είναι χλόη παρόμοιας σύστασης με αυτή του αραβοσίτου, η οποία όμως περιέχει κυανιογόνους γλυκοζίτες. Η ποσότητα των τελευταίων εξαρτάται από την ποικιλία του σόργου και μειώνεται με την αύξηση της ηλικίας των φυτών και κυρίως μετά την ανθοφορία. Επίσης σημαντική μείωση προκαλεί και η μερική μάρανση των φυτών.
8. Χλόη βρώμης και κριθής. Η καλλιέργεια βρώμης και κριθής για παραγωγή χλόης είναι περιορισμένη και απαντάται σε ορεινές περιοχές για διατροφή κυρίως οικόσιτων φυτοφάγων ζώων. Η χλόη της βρώμης περιέχει αρκετά σάκχαρα, αλλά περιέχει και κυμαινόμενες ποσότητες νιτρικών αλάτων και σαπωνίνων. Η χλόη της κριθής επίσης είναι πλούσια σε σάκχαρα, αλλά επειδή έχει στάχεις με άγανα τα οποία είναι δυνατόν να προκαλέσουν πληγές στη στοματική κοιλότητα των ζώων, θα πρέπει να χρησιμοποιείται πριν από το σχηματισμό των αγάνων.

• Άλλα είδη χλωρής φυτικής ύλης. Εκτός από τα διάφορα είδη χλόης, σημαντικές πηγές Χ.Φ.Υ. είναι τα:

1. Φύλλα και κλαδιά θάμνων και δένδρων. Η περιεκτικότητά τους στα διάφορα θρεπτικά συστατικά κυμαίνεται, ανάλογα με την προέλευσή τους καθώς και την εποχή. Όλα τα είδη περιέχουν ταννίνες, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο ποσοστό. Χρησιμοποιούνται στη διατροφή εκτατικώς εκτρεφόμενων ζώων και κυρίως των αιγών.
2. Φύλλα σακχαροτεύτλων. Αποτελούν παραπροϊόν της καλλιέργειας σακχαροτεύτλων για παραγωγή της ζάχαρης. Περιέχουν ευζύμωτους υδατάνθρακες, και αρκετές μη πρωτεϊνικές αζωτούχες ουσίες. Επίσης περιέχουν υψηλό ποσοστό οξαλικού οξέος. Χρησιμοποιούνται στη διατροφή φυτοφάγων ζώων.
3. Γογγυλόριζες. Κυριότερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα σακχαρότευτλα και δευτερευόντως τα καρότα. Τα πρώτα, λόγω της μεγάλης περιεκτικότητάς τους σε σάκχαρα και υγρασία, αλλοιώνονται εύκολα. Ως νωπά ενδείκνυται η χρησιμοποίησή τους στους χοίρους και λιγότερο στα μηρυκαστικά ζώα. Τα δεύτερα είναι μικρότερης σημασίας.
4. Γεώμηλα. Η χρήση τους στη διατροφή των ζώων είναι περιορισμένη, εκτός αν πρόκειται για καθαρά κτηνοτροφικές ποικιλίες. Γενικά χαρακτηρίζονται από την υψηλή περιεκτικότητα σε άμυλο (13-18% του νωπού βάρους). Αν και περιέχουν το αλκαλοειδές σολανίνη, μπορούν να χορηγηθούν σε όλα τα ζώα με καλύτερα αποτελέσματα όταν πρώτα βραστούν υπό πίεση.
5. Καρποί από δενδρώδεις ή κηπευτικές καλλιέργειες. Πρόκειται για μη εμπορεύσιμες ποσότητες καρπών όπως αχλάδια, μήλα, κολοκύθια, πεπόνια, κ.λπ. περιέχουν δε κυρίως σάκχαρα και οργανικά οξέα. Η χρήση τους απαιτεί προσοχή για τυχόν υπολείμματα φυτοφαρμάκων.