Χημικές επεμβάσεις για κάλυψη των αναγκών σε ψύχος σε καλλιέργειες υποτροπικών κλιμάτων

Σε περιοχές, όπου οι ανάγκες σε ψύχος των καρποφόρων δένδρων δεν καλύπτονται επαρκώς και δεν έχουν φυτευθεί ποικιλίες με μικρές απαιτήσεις σε ψύχος, η καλλιέργεια τους εξαρτάται από τις χημικές επεμβάσεις, που διεγείρουν τους οφθαλμούς σε βλάστηση και έτσι αναπληρώνουν το ανεπαρκές ψύχος. Ο Erez περιγράφει περιληπτικά την τρέχουσα χρήση των χημικών ουσιών, που διακόπτουν το λήθαργο των οφθαλμών. Καμιά από τις χημικές αυτές ουσίες δεν αναπληρώνουν την πλήρη έλλειψη ψύχους. Γενικά, η επίδραση των χημικών ουσιών εξαρτάται από τη δόση και το χρόνο παροχής αυτών. Η επίδραση είναι τόσο ισχυρότερη όσο υψηλότερη είναι η συγκέντρωση και όσο πιο αργά γίνεται η εφαρμογή. Ωστόσο, όσο ισχυρότερη είναι η επίδραση, τόσο μεγαλύτερος είναι και ο κίνδυνος φυτοτοξικότητας. Επιπλέον δε, οι ανθοφόροι οφθαλμοί είναι τα πιο ευαίσθητα όργανα και κατά συνέπεια ενδέχεται να ζημιωθούν.

Οι χημικές ουσίες, που κυρίως χρησιμοποιούνται, είναι τα ορυκτέλαια, οι δινιτροενώσεις, το ΚΝΟ₃, η θειουρία, οι κυαναμίδες και μίγματα κυτοκινινών και γιββερελλινών.

Έλαιο και Δινιτροορθοκρεζόλη:

Η πρώτη χημική ουσία, που χρησιμοποιήθηκε για τη διακοπή του ληθάργου, ήταν το ορυκτέλαιο. Ο συνδυασμός του ελαίου και της δινιτροορθοκρεζόλης χρησιμοποιήθηκε το πρώτο το 1945 και εξακολουθεί μέχρι σήμερα ακόμα. Κατάλληλος είναι και ο χειμερινός πολτός που περιέχει δινιτροορθοκρεζόλη. Ο συνδυασμός αυτός (ορυκτέλαιο + δινιτροορθοκρεζόλη) χρησιμοποιείται ευρέως υπό μορφή ψεκασμού, που περιέχει 4-6% ορυκτέλαιο συν 0.1-0.2% δινιτροορθοκρεζόλη. Το ορυκτέλαιο επαυξάνει την επίδραση της δινιτροορθοκρεζόλης. Αμφότερα τα χημικά επαυξάνουν την αναπνοή και έτσι τείνουν να παράγουν αναερόβιες συνθήκες, οι οποίες καταλήγουν στην παραγωγή προϊόντων, όπως αιθανόλης και ακεταλδεύδης.

Οι αλλαγές αυτές θεωρείται ότι βοηθούν στον τερματισμό του τελευταίου σταδίου του ενδοληθάργου. Οι ψεκασμοί με ορυκτέλαιο και δινιτροορθοκρεζόλη είναι μη ενεργοί στους 12⁰C και η αποτελεσματικότητα τους είναι επαυξημένη σε >24⁰C. Τα μηλοειδή υφίστανται μικρότερη φυτοτοξικότητα από τους ψεκασμούς, απ' ότι τα πυρηνόκαρπα.

Νιτρικό κάλι:

Το άλας αυτό, παρεχόμενο σε συγκέντρωση 5-7%, πριν από τον ψεκασμό με ορυκτέλαιο + δινιτροορθοκρεζόλη, βελτιώνει την όλη επίδραση και ιδιαίτερα βελτιώνει την ανάπτυξη των ανθοφόρων οφθαλμών. Αν η εφαρμογή γίνει αρκετά νωρίς, τότε το KNO₃ μειώνει τον αριθμό των ατελών ανθέων και έτσι αυξάνει την παραγωγή σε διάφορες ποικιλίες ροδακινιάς.

Θειουρία:

Η θειουρία, όπως και το ΚΝΟ₃, έχει μικρή επίδραση από μόνη της, αλλά είναι πολύ αποτελεσματική, όταν χρησιμοποιείται με ορυκτέλαιο και δινιτροορθοκρεζόλη. Απορροφάται εύκολα και είναι αποτελεσματική, τόσο στα μηλοειδή, όσο και στα πυρηνόκαρπα. Διακόπτει τον ενδολήθαργο των ξυλοφόρων οφθαλμών, αλλά είναι επιβλαβής στους ανθοφόρους οφθαλμούς. Προφανώς, εμπλέκεται με τη μείωση και είναι πιο επιζήμια στα πυρηνόκαρπα, απ' ότι στις μηλιές και αχλαδιές.

Μολονότι χρησιμοποιείται μαζί με ορυκτέλαιο + δινιτροορθοκρεζόλη, η θειουρία μπορεί να χρησιμοποιηθεί από μόνη της ή με το ΚΝΟ₃. Πρέπει να παρέχεται αρκετές ώρες έως μια εβδομάδα πριν από τον ψεκασμό μ' ορυκτέλαιο + δινιτροορθοκρεζόλη.

Κυαναμίδες:

Τόσο η ασβεστούχος κυαναμίδη, όσο και ο όξινος τύπος (υδρογονούχος κυαναμίδη), έχουν χρησιμοποιηθεί για τη διακοπή του ληθάργου των οφθαλμών, αλλά ο όξινος τύπος είναι πιο αποδεκτός, γιατί είναι πιο αποτελεσματικός και οικονομικός. Είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικός στην άμπελο, αλλά και σ' άλλα φυλλοφόρα καρποφόρα δένδρα (κερασιά, φιστικιά, βερικοκκιά, κ.α.). Όταν η εφαρμογή γίνει τον κατάλληλο χρόνο (υπό τις συνθήκες της Ελλάδος κατά μήνα Ιανουάριο) σ' ένα ευνοϊκό περιβάλλον επισπεύδει την έκπτυξη των οφθαλμών και πρωϊμίζει την ωρίμαση των καρπών σε συνθήκες με ανεπαρκές ψύχος.

Ζημιά στους ανθοφόρους οφθαλμούς έχει παρατηρηθεί στη ροδακινιά και δαμασκηνιά, προφανώς λόγω των χαμηλών θερμοκρασιών κατά τη διάρκεια του ψεκασμού και μετά απ' αυτόν. Η υδρογονούχος κυαναμίδη δεν πρέπει να παρέχεται σε χρονικό διάστημα μικρότερο από 4 εβδομάδες πριν από το φούσκωμα των οφθαλμών, προκειμένου να αποφευχθούν ζημιές.

Λόγω των ζημιών που προκαλεί, όταν χρησιμοποιηθεί με ορυκτέλαιο + δινιτροορθοκρεζόλη ή μ' άλλες χημικές ουσίες, δε συνιστώνται τέτοιου είδους συνδυασμοί. Η ολική της επίδραση είναι σαν αυτή της θειουρίας και κάπως ισχυρότερη. Η κυαναμίδη ασκεί σημαντική επίδραση στους ξυλοφόρους οφθαλμούς, αλλά είναι ιδιαίτερα χρήσιμη για την πρώϊμηση της άνθησης και το συγχρονισμό της ανθοφορίας διάφορων ποικιλιών με τις επικονιάστριες τους.

Επίσης μπορεί να χρησιμοποιηθεί το φθινόπωρο για αποφύλλωση των φυτών για να αποφευχθεί η εγκατάσταση του ενδολήθαργου.

Αυξητικές ρυθμιστικές ουσιές:

Τόσο οι κυτοκινίνες, όσο και οι γιββερελλίνες διακόπτουν τον ενδολήθαργο, αλλά το υψηλό κόστος του γιββερελλικού οξέος και η μικρή απορρόφηση των κυτοκινινών στο παρελθόν κατέστησαν αυτές πολύ ακριβές. Πρόσφατα, η προμαλίνη με την προσθήκη ενός προσκολλητικού χρησιμοποιείται για τη διακοπή του ληθάργου των οφθαλμών με ικανοποιητικά αποτελέσματα. Η προμαλίνη σε υψηλή συγκέντρωση έχει διακόψει τον ενδολήθαργο των οφθαλμών της μηλιάς. Το προϊόν αυτό χρησιμοποιείται επίσης υπό μορφή επάλειψης για την έκπτυξη πλάγιων οφθαλμών στην κερασιά, είδος με ισχυρό το φαινόμενο της κυριαρχίας της κορυφής.