Εχθροί καπνού
Περιεχόμενα
Αλευρώδης
Τα ακμαία έχουν χρώμα λευκό το οποίο οφείλεται σε μια λεπτή άσπρη, κηρώδη ουσία που εκκρίνεται από ορισμένους αδένες. Από αυτήν την ουσία το έντομο πήρε και το όνομα του αλευρώδης. Το θηλυκό ακμαίο έχει μήκος σώματος 1 - 1,5mm και το αρσενικό έχει περίπου 1mm. Η πρώτη εμφάνιση του ακμαίου παρατηρείται τον Ιούνιο. Το θηλυκό ακμαίο γεννάει μέχρι 300 αυγά, μεμονωμένα στην κάτω επιφάνεια των φύλλων. Το αυγό είναι ελλειψοειδές και στην αρχή έχει υποπράσινο χρώμα ενώ αργότερα γίνεται καφέ. Βρίσκεται στην άκρη του ενός μίσχουτου οποίου το άλλο άκρο εισχωρεί μέσα στο παρέγχυμα του φύλλου.
Ο αλευρώδης (Bemisia tabaci) μέχρι τα τέλη Ιουλίου διατηρείται στις περισσότερες περιοχές σε χαμηλά επίπεδα και το πρώτο δεκαήμερο του Αυγούστου αρχίζει να αυξάνεται και στο τέλος του μήνα αυτού παρουσιάζεται το μέγιστο των πληθυσμών σε όλες τις περιοχές της χώρας, έτσι δεν προλαβαίνει να ζημιώσει την παραγωγή. Τα συμπτώματα της προσβολής είναι χλωρωτικές κηλίδες και παραγωγή μελιτώματος. Τα τέλεια έντομα και οι προνύμφες μυζούν τους χυμούς στην κάτω επιφάνεια των φύλλων και εκκρίνουν μελίτωμα. Τα εκκρίματα (μελιτώδη) , κολλούν επάνω στα διάφορα φυτικά όργανα και τα υποβαθμίζουν. Έτσι από την προσβολή μειώνεται ποιοτικά αλλά και ποσοτικά η παραγωγή.
Η εφαρμογή καλλιεργητικών μέτρων, όπως η καταστροφή αυτοφυών ζιζανίων και η καταστροφή των υπολειμμάτων της καλλιέργειας συμβάλλουν στη μείωση των διαχειμαζόντων πληθυσμών και συντελούν ώστε το έντομο να μην μεταναστεύσει από άλλα φυτά στον καπνό. Το πιο αποτελεσματικό μέτρο είναι η χημική καταπολέμηση. Από τις εντομοκτόνες ουσίες καλά αποτελέσματα έχουν δώσει το endosulfan, permethrin, pirimicarb, dimethoate και άλλα.
Αφίδες
Οι αφίδες είναι γενικά πολύ μικρά έντομα με μήκος σώματος 1,2 - 2mm. Έχουν διάφορους χρωματισμούς, από πράσινο, κιτρινοπράσινο σκούρο και καμιά φορά σχεδόν μαύρο. Επίσης έχουν δύο μεμβρανώδεις πτέρυγες και το κεφάλι, θώρακας και κοιλία είναι σκοτεινού χρώματος ενώ το σώμα τους είναι κιτρινοπράσινο ή πράσινο σκούρο.
Τα θηλυκά γεννούν νύμφες που μοιάζουν με τα ακμαία θηλυκά με τη διαφορά ότι αντί για πτέρυγες υπάρχουν γόνατα. Διαχειμάζουν στο στάδιο του αυγού. Έχει πολλές γενεές σε ένα χρόνο και γενικά η αναπαραγωγή των αφίδων είναι τεράστια. Κάθε θηλυκό μπορεί να γεννήσει 80 ή και περισσότερες ακόμη νέες αφίδες. Στην αρχή τα μικρά φυτά προσβάλλονται από πτερωτά θηλυκά που στην συνέχεια αυτά γεννούν άπτερες νύμφες. Ο πολλαπλασιασμός συνεχίζεται μετά από τα άπτερα θηλυκά έως ότου να αυξηθούν οι πληθυσμοί των αποικιών πολύ ή μέχρι που να γίνουν δυσμενείς οι συνθήκες για το έντομο. Τότε εμφανίζονται πάλι οι πτερωτές μορφές. Ευνοούνται από σχετικά χαμηλές θερμοκρασίες (16 - 20oC) και υψηλή σχετική υγρασία, ενώ με θερμοκρασίες πάνω από 25oC και με ανέμους ή βροχές περιορίζονται πολύ. Συνήθως παρουσιάζουν δύο περιόδους προσβολών. Η πρώτη σημειώνεται στα πρώτα στάδια των φυτών, γύρω στις 20-25 Μαΐου και η δεύτερη περίοδος προσβολής σημειώνεται αργότερα στα τέλη Ιουνίου έως τα μέσα Ιουλίου. Συνήθως όμως με την άνοδο της θερμοκρασίας που σημειώνεται την περίοδο αυτή και με την δράση των φυσικών εχθρών υποχωρούν οι προσβολές. Υπάρχουν πολλοί φυσικοί εχθροί όπως οι πασχαλίτσες που περιορίζουν πολύ τους πληθυσμούς τους.
Σε έντονες προσβολές ζημιώνουν πολύ την καλλιέργεια. Οι αφίδες πηγαίνουν και εγκαθίστανται στην κάτω επιφάνεια των φύλλων όπου μυζούν χυμούς και εκκρίνουν μελιτώματα. Έτσι τα προσβεβλημένα φυτά παρουσιάζουν συστροφή φύλλων, κακή ανάπτυξη και εξασθένηση του φυτού που μπορεί να φτάσει και ξήρανση του φυτού και ιδίως των νεαρών φυτών. Επίσης εμφανίζεται και καπνιά στην επιφάνεια στου φύλλου όπου μειώνει την αφομοιωτική επιφάνεια του φυτού και λερώνει τις ίνες.
Τα ωφέλιμα έντομα διατηρούν τους πληθυσμούς σε χαμηλά επίπεδα. Έτσι η απόφαση για χημική καταπολέμηση θα πρέπει να είναι αποτέλεσμα παρατηρήσεων τόσο του πληθυσμού των αφίδων, όσο και των φυσικών εχθρών γιατί άκαιροι και άσκοποι ψεκασμοί μπορεί να οδηγήσουν σε εξαφάνιση των ωφέλιμων εντόμων και εμφάνιση εθισμένων ανθεκτικών ατόμων. Σε περιπτώσεις που χρειάζεται να επέμβουμε με εντομοκτόνες ουσίες μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τα εξής φάρμακα: pirimicarb, deltamethrine + heptenophos, acephate, vamidothion, με τα οποία θα πρέπει να ψεκάζεται καλά η κάτω επιφάνεια των φύλλων, όπως επίσης μπορούμε να εφαρμόσουμε και διασυστηματικά κοκκώδη εδάφους (aldicarb, phorate), κατά τη σπορά, που προστατεύουν τα φυτά για 6-8 βδομάδες.
Θρίπας
Είναι έντομο πολύ μικρό, επίμηκες, μήκους 1mm περίπου και πολύ ευκίνητο. Έχει φτερά που στην περιφέρεια τους έχουν μεγάλα κρόσσια. Τα ακμαία έχουν χρώμα κίτρινο ωχρό. Τα τέλεια έντομα γεννούν τα αυγά τους στα αναπτυσσόμενα μέρη του φυτού. Πολλαπλασιάζονται παρθενογενετικά. Αρσενικά υπάρχουν πολύ λίγα και σε αναλογία 1000 και περισσότερα θηλυκά προς 1 αρσενικό. Έχει 4 - 6 γενεές το χρόνο και νυμφώνεται στο έδαφος. Οι προνύμφες δεν έχουν φτερά και έχουν χρώμα γενικά κιτρινοπορτοκάλι. Η προνύμφη όταν συμπληρώσει την ανάπτυξη της κατεβαίνει στο χώμα σε βάθος 3 - 5cm και μεταμορφώνεται σε πρωτονύμφη και νύμφη. Από τις νύμφες εξέρχονται τα ακμαία που επιστρέφουν πάλι στα φυτά για να γεννήσουν τα αυγά τους. Τόσο τα ενήλικα όσο και οι προνύμφες έχουν στοματικά μόρια μυζητικού τύπου με τα οποία καταστρέφουν το παρέγχυμα των φύλλων του καπνού και έτσι τα φύλλα παρουσιάζουν χαρακτηριστικές κηλιδώσεις στα προσβεβλημένα σημεία (νταμαριασμένα φύλλα). Αυτό από τη μία συντελεί στην σημαντική ποιοτική υποβάθμιση του προϊόντος και από την άλλη μπορεί να συντελέσει στο εύκολο σχίσιμο ή σπάσιμο των φύλλων.
Για την αντιμετώπιση του θρίπα στις καλλιέργειες του καπνού ο οργανισμός καπνού συνιστά. Για τα σπορεία συνίσταται ψεκασμοί του φυλλώματος με methamidofos, acephate, deltamethrine, fenvalerate. Οι ψεκασμοί να επαναλαμβάνονται κάθε 4 μέρες από το σταύρωμα μέχρι το τέλος της φύτευσης στο χωράφι. Τέλος με διασυστηματικά εντομοκτόνα εδάφους όπως methomyl 90%, carbofuran 3F υγρό ή aldicarb. Στο χωράφι συνίσταται να χρησιμοποιούμε τα ίδια φάρμακα την ημέρα που μεταφυτεύεται ο καπνός και αργότερα μέχρι την άνθηση όταν χρειάζεται. Τα διασυστηματικά εδάφους όσα είναι υγρά ή σκόνες εφαρμόζονται στο νερό της φύτευσης, ενώ τα κοκκώδη διασκορπίζονται πριν από τη φύτευση και ακολουθεί πότισμα.
Σιδηροσκούληκας
Μηλολάνθη
Ζαβρός
Το ενήλικο έχει μήκος σώματος περίπου 12mm, έχει μαύρο ή μαυροκάστανο χρώμα στην κοιλιακή του χώρα και στη ράχη του ανοιχτό καφέ. Έχει σχετικά μεγάλο κεφάλι και ο θώρακας του προεξέχει δημιουργώντας μία καμπούρα. Επίσης έχει τα έλυτρα που φέρουν ελαφρές αυλακώσεις κατά μήκος του σώματος και η κνήμη αλλά και οι ταρσοί είναι καφεκόκκινοι. Χαρακτηριστικό είναι ότι οι μηροί των πίσω ποδιών, έχουν στην άνω εσωτερική γωνιά δύο ακάνθες. Η προνύμφη είναι άσπρη και έχει μήκος σώματος 30 - 55mm. To κεφάλι και ο προθώρακας έχουν σκούρο καφέ χρώμα. Ο μεσοθώρακας, ο μεταθώρακας, η κοιλιακή χώρα και τα πόδια έχουν χρώμα ανοικτό καφέ. Χαρακτηριστικό είναι ότι το κεφάλι της προνύμφης είναι κοίλο στην πάνω επιφάνεια, δεν έχει χείλη και είναι σχεδόν τετράγωνο. Το αυγό είναι χρώματος άσπρου.
Το έντομο έχει μια γενιά το χρόνο και έχει παρατηρηθεί ότι κάποια τέλεια που δεν πεθαίνουν στις αρχές του χειμώνα συνεχίζουν να γεννούν αυγά έως την επόμενη άνοιξη. Το ενήλικο εμφανίζεται τον Ιούνιο και πηγαίνει στους σπόρους οι οποίοι βρίσκονται στο στάδιο του γάλακτος και τους τρώει. Αναφέρεται ότι στη φάση αυτή είναι νυκτόβια, ενώ μετά από λίγο καιρό γίνονται ημερόβια. Το καλοκαίρι γίνεται η εναπόθεση των αυγών τους σε προφυλαγμένες θέσεις στο εδάφους, περίπου 120 αυγά. Η εναπόθεση τους σταματά το φθινόπωρο. Οι προνύμφες διαχειμάζουν στο έδαφος και προκαλούν ζημιές στα νεαρά φυτά το Νοέμβριο. Τον χειμώνα η δραστηριότητα των προνυμφών μειώνεται και εντείνεται την ερχόμενη άνοιξη. Μπορούν όμως να συνεχίσουν την δραστηριότητα τους και τις σχετικά ζεστές μέρες του χειμώνα. Τα αργιλώδη εδάφη ευνοούν την ανάπτυξη του εντόμου, ενώ η ξηρασία περιορίζει την εκκόλαψη των αυγών και την επιβίωση των προνύμφων.
Με προσεκτική εξέταση του αγρού, βλέπουμε ότι οι ζημιές εμφανίζονται κατά κηλίδες. Βλέπουμε στο έδαφος πολλούς κομμένους βλαστούς και φύλλα. Οι προνύμφες κατασκευάζουν μία κάθετη προς την επιφάνεια του εδάφους στοά από την οποία βγαίνουν και τρώνε τα φύλλα κυρίως της βάσεως. Πολλές φορές μάλιστα τραβούν τα φύλλα και μέσα από την στοά.
Η καταπολέμηση αυτού του εντόμου είναι αρκετά δύσκολη. Συνιστάται αμειψισπορά για 3 - 4 χρόνια με φυτά τα οποία δεν ανήκουν στην οικογένεια των Graminae. Αν δεν μπορεί να γίνει αμειψισπορά, τότε το φθινόπωρο ή το χειμώνα, όταν έχουμε ζέστες μπορεί να γίνει ψεκασμός με εντομοκτόνα. Για λόγους οικονομίας ψεκάζουμε μόνο τις κηλίδες προσβολής και την γύρω από αυτές περιοχή. Καλά αποτελέσματα, έχουν δώσει η η deltamethrine,το endisulfan, carbaryl, chlopyrifos με το οποίο γίνεται επάλειψη των σπόρων, azinphosmethyl.
Ψύλλος
Είναι ένα μικροσκοπικό κολεόπτερο με μήκος σώματος 1,5mm. Μοιάζει με σκαθάρι και το σώμα του είναι κυρτό και ελλειπτικό με χρώμα μαύρο με μεταλλικές λάμψεις και πάνω του έχει μικροσκοπικά σχέδια που μοιάζουν με στίγματα. Χαρακτηριστικό του εντόμου αυτού είναι ότι οι μηροί των πίσω ποδιών είναι καλά αναπτυγμένοι και με τη βοήθεια αυτών το έντομο πηδάει με μεγάλη ταχύτητα θυμίζοντας το πήδημα ψύλλου. Η προνύμφη έχει λευκό χρώμα και μήκος σώματος 3mm.
Διαχειμάζει σαν τέλειο μέσα στο έδαφος ή και σε άλλες προφυλαγμένες θέσεις όπου την άνοιξη εξέρχεται και κατευθύνεται προς το φύλλωμα διαφόρων αυτοφυών ζιζανίων όπως το άγριο σινάπι. Αργότερα το συναντάμε στο φύλλωμα των νεαρών φυτών του καπνού να κάνει χαρακτηριστικές στρογγυλές οπές. Έχει μια γενιά το χρόνο όπου τα τέλεια της νέας γενιάς εμφανίζονται Ιούνιο με Ιούλιο, προκαλούν αξιόλογες ζημιές και στη συνέχεια κατευθύνονται προς το μέρος της διαχείμασης τους. Στις πιο θερμές περιοχές μπορεί να υπάρξει μία δεύτερη γενιά, αν και αναφέρεται ότι υπάρχουν σημαντικές αμφιβολίες για αυτό. Οι προνύμφες του εντόμου είναι ριζόβιες, αλλά γενικά οι ζημιές στο ριζικό σύστημα δεν έχουν μεγάλη οικονομική σημασία. Τα ακμαία τρέφονται από το υπέργειο τμήμα του φυτού και πολλές φορές από την δράση τους καταστρέφονται τα «φυντάνια» στις καλλιέργειες. Οι τρύπες που προκαλούν τα ακμαία στα φύλλα των φυτών μοιάζουν με σήτα και έχουν γκρίζο περιθώριο.
Εάν έχουν χρησιμοποιηθεί διασυστηματικά εντομοκτόνα εδάφους κατά τη σπορά, τότε το φυτό είναι προστατευμένο στην κρίσιμη βλαστική περίοδο. Ενώ αντίθετα προβαίνουμε σε χημική καταπολέμηση, εφόσον οι πληθυσμοί του εντόμου τη δικαιολογούν με τα εξής φάρμακα: deltamethrine, carbaryl, endosulfan, azinphosmetyl.
Πράσινο σκουλήκι
Τα ενήλικα έχουν μήκος 1,2 - 2cm και άνοιγμα φτερών 2,5 - 3cm. Οι πρόσθιες πτέρυγες είναι μπεζ με μια φαρδιά ταινία σκοτεινότερου χρώματος και υπάρχουν επίσης δύο χαρακτηριστικές καστανές κηλίδες. Τα πίσω φτερά έχουν χρώμα υπόλευκο με μία καστανή ζώνη κατά μήκος. Το αυγό έχει χρώμα λευκό στην αρχή και λίγο πριν την εκκόλαψη γίνεται καστανό. Είναι ημισφαιρικό και θυμίζει αρκετά το σκελετό του αχινού. Η διάμετρος του είναι γύρω στα 0,5mm. Το χρώμα των προνυμφών διαφέρει και ο τελικός χρωματισμός της φαίνεται να εξαρτάται από το είδος της τροφής της. Αμέσως μετά την εκκόλαψη της, έχει χρώμα κιτρινόλευκο με μαύρο κεφάλι. Στη συνέχεια αλλάζει χρωματισμούς και υποκαστανό έως πράσινο, ενώ το κεφάλι γίνεται καστανό. Το κεφάλι των προνυμφών είναι χαρακτηριστικά στρογγυλό και όταν ολοκληρωθεί η ανάπτυξη της φτάνει τα 4cm.
Το έντομο μεταναστεύει συνεχώς και διαχειμάζει με τη μορφή πούπας σε κελί που δημιουργεί μέσα στο έδαφος. H διαχείμαση είναι συνήθως πολύ δύσκολη και μεγάλο μέρος του πληθυσμού πεθαίνει κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Τα ενήλικά πετούν ακόμη και στο φώς. Η έξοδός αρχίζει από τις πρώτες μέρες του Μάιου και η πτήση σταματά στα τέλη Οκτωβρίου. Η δυναμική, συχνή κίνηση των ενήλικων, έχει σαν αποτέλεσμα τη γρήγορη εξάπλωση του εντόμου. Ένα θηλυκό γεννάει περισσότερα από 1000 αυγά, τα οποία εναποθέτει μεμονωμένα στις αρσενικές ταξιανθίες ή στην πάνω επιφάνεια των φύλλων. Το έντομο παρουσιάζει συνήθως τρείς γενεές. Η πρώτη αναπτύσσεται γύρω στα μέσα Ιούνιου, η δεύτερη τέλος Ιουλίου έως τις δυο πρώτες εβδομάδες του Αυγούστου και η τρίτη εμφανίζεται προς τα τέλη του Αυγούστου έως όλο το Σεπτέμβριο. Η δεύτερη γενιά είναι η πιο επικίνδυνη γιατί στη γενιά αυτή αναπτύσσονται μεγάλοι πληθυσμοί όπου προσβάλλονται σχεδόν όλα τα αναπαραγωγικά μέρη του φυτού.
Για την επιτυχή αντιμετώπιση του εντόμου είναι να διαπιστωθεί έγκαιρα η παρουσία του και το ύψος του πληθυσμού έτσι ώστε να μην γίνονται χωρίς λόγο ψεκασμοί που σκοτώνουν τους φυσικούς εχθρούς. Αντιμετωπίζεται με καλλιεργητικά μέτρα, με χημικά εντομοκτόνα ενώ τα τελευταία χρόνια δοκιμάζεται η αντιμετώπιση του με τη μέθοδο της παρεμπόδισης συνάντησης των δύο φύλων με φερομόνες. Η γενετική καταπολέμηση δεν έχει αποτελέσματα σε αυτό το έντομο. Έτσι οι προνύμφες μπορεί να τρέφονται από τους σκληρότερους καρπούς και τα γενετικά τροποποιημένα ΒΤ υβρίδια είναι ευπαθή σε αυτό το έντομο. Η ενδοτοξίνη του μικροβιακού σκευάσματος Bacillus thuringiensis έχει μικρή αποτελεσματικότητα ενάντια στις προνύμφες. H χημική καταπολέμηση είναι απαραίτητη και αρχίζει όταν μετά από παρατηρήσεις στις φυτείες διαπιστωθεί υψηλός βαθμός προσβολής. Ο σωστός χρόνος ψεκασμού είναι πολύ σημαντικός. Αποτελεσματικά φάρμακα για την καταπολέμηση του εντόμου είναι τα acephate, azinphosmethyl, endosulfan, fenthion, deltamethrine, fenvalerate.
Αγροτίδες
Οι πρόσθιες πτέρυγες του ενήλικου έχουν χρώμα σκούρο καφέ με κηλίδες και μαύρα στίγματα. Στα 2/3 της απόστασης από το σημείο πρόσφυσης των πτερύγων έως το άκρο αυτών έχουν μία νεφροειδή κηλίδα και υπάρχει άλλη μία μικρότερη στο μίσο της απόστασης αυτής, όπου και οι δύο περιβάλλονται από μία στενή σκούρα γραμμή. Οι οπίσθιες πτέρυγες στο αρσενικό είναι λευκές και στο θηλυκό γκρίζες. Οι προνύμφες στην αρχή είναι ελαφρά κιτρινοπράσινες και όταν αναπτυχθούν καλά αποκτούν χρώμα γκριζωπό με 2 κατά μήκος παράλληλες γραμμές στο ραχιαίο τμήμα της. Το κάθε τμήμα της φέρει 4 κηλίδες μαύρες μέσα από τις οποίες εξέρχεται μία μικρή τρίχα. Επίσης στην κοιλιά της φέρει ψευδόποδες οι οποίοι έχουν 10 - 12 άγκιστρα και όταν νιώσουν ενόχληση ή βρίσκονται σε κατάσταση ηρεμίας στο έδαφος κουλουριάζονται. Το μήκος τους φθάνει τα 4,5 - 5cm.
Το έντομο νυμφώνεται την άνοιξη και τα τέλεια που θα προκύψουν θα γεννήσουν τα αυγά. Το κάθε θηλυκό γεννάει περίπου 1000 αυγά τα οποία εκκολάπτονται μόνο εάν η θερμοκρασία είναι πάνω από 10oC. Οι μικρές προνύμφες τρέφονται στην αρχή με το παρέγχυμα της κάτω επιφάνειας των φύλλων ενώ αργότερα όμως τη νύχτα τρέφονται και τη μέρα βρίσκονται κουλουριασμένες λίγα εκατοστά μέσα στο έδαφος ή δίπλα στο λαιμό των φυτών που προσβάλλουν. Αργότερα, όταν μεγαλώσουν οι προνύμφες πια φεύγουν από το καταφύγιο τους και επιτίθενται σε νεαρά φυτά των οποίων δαγκώνουν και πολλές φορές κόβουν το τρυφερό κεντρικό στέλεχος. Επίσης αναζητά την τροφή της η οποία αποτελείται από χυμώδη φυτά, νεαρά φύλλα, οφθαλμούς φυτών κλπ. Το έντομο διαχειμάζει στο στάδιο της προνύμφης ή της χρυσαλλίδας. Τα ακμαία μπορούν να μεταναστεύσουν σε μεγάλες αποστάσεις. Στην Ελλάδα έχει περισσότερες από 3 γενεές. Οι προνύμφες συνήθως προσβάλλουν περισσότερα φυτά απ' όσα χρειάζονται για να τραφούν. Οι προσβολές είναι συνήθως τοπικές. Οι νεαρές προνύμφες ανοίγουν μικρές τρύπες πάνω στο φύλλωμα οι οποίες πολλές φορές είναι τόσο εκτεταμένες που μπορεί να χρειασθεί μερική επανασπορά. Οι μεγαλύτερες προνύμφες δεν ανεβαίνουν στα φυτά, αλλά δαγκώνουν και κόβουν τα μικρά φυτά στην επιφάνεια του εδάφους ή πάνω σε αυτή. Όταν το στέλεχος είναι σκληρό, αδυνατούν να το κόψουν.
Οι αγρότιδες αντιμετωπίζονται με καλλιεργητικά, βιολογικά, χημικά μέσα η με συνδυασμό αυτών. Στα καλλιεργητικά μέτρα περιλαμβάνονται τα σκαλίσματα και εργασίες όπως κατεργασία του εδάφους και καταστροφή των ζιζανίων αλλά και με κατάκλιση του εδάφους με νερό πριν την σπορά. Επίσης οι αγροτίδες καταπολεμούνται και με δολώματα που παρασκευάζονται από πίτυρα και με διασκορπισμό μετά τη δύση του ηλίου ή μετά από βροχή ή πότισμα με dursbon ή endosulfan. Για τον καπνό, το ινστιτούτο καπνού Δράμας συνιστά ψεκασμούς με:
- Permethrin 38% υγρό με δόση 60cc ανά στρέμμα.
- Deltamethrine 2,5% υγρό με δόση 60cc ανά στρέμμα.
- Fenvalerate 30% υγρό με δόση 45cc ανά στρέμμα.
• Endosulfan 50% βρέξιμη σκόνη με δόση gr ανά στρέμμα.
• Chlorpyriphos 25% βρέξιμη σκόνη με δόση 1000 gr ανά στρέμμα με μία εφαρμογή στο νερό της μεταφύτευσης.
• Furadan 3F με δόση 600 gr ανά στρέμμα με μια εφαρμογή στο νερό της μεταφύτευσης.
Οι παραπάνω ψεκασμοί που συστήνονται θα πρέπει να γίνονται μόνο εάν είναι απαραίτητο και όχι να διενεργούνται προληπτικά όπως γίνεται μερικές φορές.
Φθοριμαία
Τα ενήλικα είναι φθοριμαίες με έκταση φτερών από 10 - 17mm και έχουν μήκος σώματος 7 - 10cm. Το χρώμα τους στα πρώτα φτερά είναι χαρακτηριστικό και είναι γκρίζο - καστανό. Τα ενήλικα έχουν πρόσθετες επιμήκεις κεραίες οι οποίες μπορούν να φθάσουν μέχρι το τέλος της κοιλίας. Επίσης το χρώμα των ματιών τους είναι άσπρο και εσωτερικά είναι φωτεινά με ιριδισμούς. Η προνύμφη είναι χρώματος άσπρου ή κρεμ και το κεφάλι της είναι σκούρο καστανό- κόκκινο. Το πρώτο τμήμα στην πίσω πλευρά έχει έναν παρόμοια χρωματισμένο φακό. Το κεφάλι της κάμπιας είναι επίπεδο και δεν είναι ποτέ στρογγυλό.
Ο εχθρός μπορεί να έχει 6 - 7 γενιές ετησίως, και δεν έχει καμία διάπαυση. Ο εχθρός αυτός προτιμά τη ζέστη, η ανάπτυξή του σταματά κάτω από τους 10oC. Στον καπνό, το έντομο προσβάλλει τα φύλλα όπου οι προνύμφες αναπτύσσονται σε βάθος του παρεγχύματος αφήνοντας τις δυο επιδερμίδες ανέπαφες.
Στη χημική καταπολέμηση του εντόμου πρέπει οι αποθηκευτικοί χώροι να απολυμαίνονται με καπνισμό, το οποίο χρειάζεται μηχανικούς με ειδικά προσόντα και ειδικά σκευάσματα καπνογόνων. Ο καπνισμός σκοτώνει τον εχθρό αλλά χρειάζεται μεγαλύτερη αναλογία, περισσότερο χρόνο έκθεσης και η μέθοδος είναι ακριβή. Επίσης μέσα στους αποθηκευτικούς χώρους θα πρέπει να ψεκάζονται το δάπεδο και οι τοίχοι με εντομοκτόνα μεγάλης υπολειμματικής διάρκειας. Τα σκευάσματα ψεκασμού με δράση ατμών είναι πολύ καλύτερα από τα εντομοκτόνα επαφής τα οποία έχουν μικρότερη αποτελεσματικότητα ενάντια στις κρυμμένες κάμπιες. Σάκοι οι οποίοι έχουν βομβύκια του εντόμου, μπορεί να γίνει απεντόμωση με CH3Br. Επίσης η χρήση πυρεθροειδών εμφανίζει παρόμοια προβλήματα και αυξάνει τον κίνδυνο των ακάρεων αποθήκευσης. Στον αγρό ψεκάζουμε τα φυτά μας με τα εξής φάρμακα: deltamethrine, endosulfan, dimethoate και στο καπνό χρησιμοποιούμε και το acephate.
Σποντόπτερα
Το ακμαίο έχει μήκος 10 - 14mm και είναι πεταλούδα η οποία πετάει την νύχτα. Οι πρόσθιες φτερούγες έχουν χρώμα ελαφρύ γκρίζο, στη μέση υπάρχει μια μικρή στρογγυλή κηλίδα σκούρου χρώματος και πιο πέρα άλλη μια μικρότερη σε σχήμα νεφρού. Τα πίσω φτερά έχουν χρώμα λευκό. Η προνύμφη ποικίλλει σε χρωματισμό, μπορεί να έχει χρώμα από καφέ πράσινο μέχρι μελανοφαιό με λεπτές κίτρινες ραβδώσεις στη ράχη. Επίσης έχει μήκος το οποίο φθάνει τα 35mm και κρύβεται την ημέρα και εμφανίζεται ξανά την νύχτα. Διαχειμάζει στο στάδιο της πούπας. Νωρίς την άνοιξη εμφανίζονται τα ακμαία. Κάθε θηλυκό γεννάει περισσότερο από 1000 αυγά σε σωρούς, από 20 μέχρι 70 αυγά, κυρίως στην κάτω επιφάνεια των φύλλων. Οι μικρές προνύμφες ζουν στην αρχή ομαδικά και μετά διασκορπίζονται στο φυτό, ενώ οι μεγαλύτερες προνύμφες την ημέρα μένουν ακίνητες πάνω στο χώμα και μετά τη δύση του ηλίου ανεβαίνουν πάνω στο φυτό. Το έντομο έχει 3 - 7 γενεές, ανάλογα με το κλίμα της κάθε περιοχής. Διανύει πολύ μεγάλες αποστάσεις και είναι έντομο μεταναστευτικό.
Είναι έντομο επιζήμιο για πολλές καλλιέργειες. Στον καπνό οι προσβολές είναι χωρίς οικονομική σημασία και περνούν απαρατήρητες. Οι μικρές προνύμφες διατρέφονται κυρίως στην κάτω επιφάνεια των φύλλων. Η πάνω επιφάνεια μπορεί να μείνει απείραχτη. Τρώνε τα φύλλα και πολλές φορές στα μικρά φυτά, αφήνουν μόνο το στέλεχος. Όταν τα φύλλα είναι μεγάλα, μερικές φορές τα τρυπούν και οι τρύπες που κάνουν είναι ακανόνιστες. Οι μεγάλες προνύμφες καταβροχθίζουν το φύλλωμα και αφήνουν μόνο τα κύρια νεύρα.
Αντιμετωπίζεται τόσο με καλλιεργητικά μέτρα, όπως οργώματα και δισκοσβαρνίσματα τα οποία συντελούν στη μείωση των χρυσαλλίδων Η πίεση που ασκείται στο χώμα όταν γίνονται οι εργασίες μειώνει τον πληθυσμό των νυμφών. Το πότισμα επειδή κλείνει τις στοές συντελεί στην μειωμένη έξοδο των ακμαίων. Επίσης ένας σπουδαίος παράγοντας είναι οι ξενιστές και η καταστροφή τους γύρω από την καλλιέργεια, αφού ένα μέρος του πληθυσμού του εντόμου προέρχεται από αυτούς. Όσο αφορά τη χημική καταπολέμηση έχουμε καλύτερα αποτελέσματα όταν οι προνύμφες είναι ακόμη μικρές. Έτσι συνίσταται τα εξής εντομοκτόνα: carbaryl,acephate, chloropyrifos, emdosulfan, methomyl και ορισμένες πυρεθρίνες.
Πυραούστα
Το μήκος του σώματος της πεταλούδας είναι γύρω στα 15mm ενώ το άνοιγμα φτερών κυμαίνεται μεταξύ 20 - 35mm. Τα μπροστινά φτερά έχουν χρώμα αχυροκίτρινο με κυματοειδείς ταινίες σκοτεινότερου χρώματος στο θηλυκό, ενώ στο αρσενικό τα φτερά είναι χρώματος σκούρου κίτρινου με ταινίες κυματοειδείς πιο φαρδιές από του θηλυκού και σκοτεινότερου χρώματος. Επίσης το αρσενικό είναι ελαφρώς μικρότερο του θηλυκού και το σώμα του είναι λεπτότερο ενώ το ένα άκρο του προεξέχει χαρακτηριστικά από τα φτερά όταν αυτά είναι διπλωμένα. Η προνύμφη έχει μήκος σώματος 25- 30 χιλιοστά. Έχει χρώμα υπόλευκο στα πρώτα της στάδια και το κεφάλι της είναι έντονο σκούρο, επίπεδο και ποτέ στρογγυλοποιημένο. Αργότερα η προνύμφη αποκτά ρόδινο χρωματισμό και κατά μήκος του σώματος της φέρει ανοιχτοκόκκινες γραμμές ενώ σε κάθε δακτύλιο 6 μικρά καστανά φυμάτια. Επίσης η προνύμφη είναι χαρακτηριστικό ότι δεν συμπαθεί το φώς.
Το έντομο ξεχειμωνιάζει ως προνύμφη στο χαμηλότερο μέρος του μίσχου. Διαχειμάζει με τη μορφή αναπτυγμένης προνύμφης μέσα στα στελέχη των προσβεβλημένων φυτών. Έχει 1- 3 γενεές ανά έτος στην Ευρώπη. Στην περιοχή της Μεσογείου έχει 3 γενεές, ενώ στα βόρεια κράτη έχει μόνο μία. Την άνοιξη αρχίζει μέσα στο μίσχο η ανάπτυξη των χρυσαλίδων και τα πρώτα έντομα αρχίζουν να πετούν στα μέσα του Μαΐου. Οι πεταλούδες γεννούν τα αυγά τους συνήθως στη βάση του θυσάνου. Κάθε θηλυκό γεννάει γύρω στα 550 αυγά σε ομάδες των 15 - 35 αυγών. Καθοριστικός παράγοντας της ωοτοκίας και της εκκολαπτικότητας των αυγών είναι η ύπαρξη υψηλής υγρασίας περίπου 96% και θερμοκρασία 29oC. Χαρακτηριστικό είναι ότι για να ωοτοκεί κανονικά το θηλυκό πρέπει να πίνει καθημερινά νερό.
Οι προνύμφες τρέφονται στα φύλλα κάνοντας σειρές χαρακτηριστικών μικρών οπών. Στη συνέχεια μπαίνουν στο εσωτερικό του βλαστού και τρέφονται από το περιεχόμενο του. Επίσης κατευθύνονται στο σπάδικα του οποίου αυλακώνουν το εσωτερικό και το καταστρέφουν. Αποτέλεσμα όλων αυτών είναι τα στελέχη, οι ταξιανθίες και οι σπάδικες να σπάζουν και τα προσβεβλημένα τμήματα αποτελούν υπόστρωμα οπού εκεί αναπτύσσονται δευτερογενείς μυκητολογικές προσβολές .
Η καλλιέργεια με μια επακόλουθη αμειψισπορά μειώνει τον κίνδυνο μόλυνσης και τον αριθμό των εντόμων στο χωράφι. Επίσης συνίσταται καταστροφή των στελεχών της προηγούμενης καλλιέργειας ώστε να θανατωθούν οι προνύμφες που διαχειμάζουν στο εσωτερικό τους. Αμέσως μετά την συγκομιδή με στελεχοκόπτη θρυμματίζουμε πολύ καλά τα φυτικά υπολείμματα. Όσον αφορά την χημική καταπολέμηση του εντόμου θα πρέπει οι επεμβάσεις να γίνονται μετά από παρακολουθήσεις πτήσεως του εντόμου, με φερομονικές παγίδες. Σε περίπτωση που δεν χρησιμοποιηθούν παγίδες, επεμβαίνουμε μόνο όταν το ποσοστό προσβολής (προνύμφες και αυγά), ξεπερνάει το 5%. Συνίσταται ψεκασμοί με τα εξής εντομοκτόνα: deltamethrine, carbaryl, diazinon το οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε κοκκώδη μορφή, με ειδικές συσκευές ώστε οι κόκκοι να πέφτουν στις συστροφές των φύλλων. Συνήθως αρκεί μια εφαρμογή όταν παρατηρείται το μέγιστο της πτήσεως του εντόμου. Αν παρατηρηθεί και πάλι σποραδικό πέταγμα, συνίσταται η δεύτερη εφαρμογή 2-3 βδομάδες αργότερα.
Υλεμύια
Ψαλλίδα
Τετράνυχος
Ο τετράνυχος είναι μικροσκοπικό άκαρι με χρώμα σκούρο έως καφέ. Τα αυγά είναι σφαιρικά συνήθως και έχουν μέγεθος 0,15 mm. Έχουν χρώμα ημιδιαφανή και μοιάζουν με μικρά μαργαριτάρια. Η προνύμφη είναι άχρωμη με κόκκινα μάτια και έχει 3 ζευγάρια ποδιών. Αργότερα αφού τραφούν οι προνύμφες έχουν χρώμα λαμπερό πράσινο και στο μέσο του σώματος τους φέρουν 2 χαρακτηριστικές σκούρες κηλίδες. Τα επόμενα στάδια, πρωτονύμφη και δευτερονύμφη έχουν 8 πόδια.
Ο βιολογικός κύκλος του τετράνυχου είναι βραχύς και σε συνδυασμό με τις ευνοϊκές συνθήκες που επικρατούν θεωρείται από τους πιο σημαντικούς εχθρούς. Διαχειμάζει στο στάδιο του αυγού όπου κάθε θηλυκό αυγό γεννάει κατά μέσο όρο 100 αυγά που εκκολάπτονται σε 4 μέρες. Το αρσενικό αυγό προσελκύεται από το θηλυκό στο στάδιο της δευτερονύμφης και για την γονιμοποίηση όλων των αυγών αρκεί μόνο μια σύζευξη όπου γεννιούνται και θηλυκά άτομα. Υπάρχει περίπτωση να μην υπάρξει σύζευξη τότε έχουμε αρρενότοκο παρθενογένεση. Οι τετράνυχοι έχουν πολλές γενεές , κυρίως το Καλοκαίρι όπου επικρατεί ξηρός και θερμός καιρός, 1 γενεά κάθε 10 περίπου μέρες, σε θερμοκρασία 30 - 35oC. Γενικά οι τετράνυχοι ζουν στην κάτω επιφάνεια των φύλλων όπου δημιουργούν έναν ιστό σαν την αράχνη, κάτω από τον οποίο βρίσκονται οι τετράνυχοι. Μεταφέρονται από φυτό σε φυτό και από μολυσμένες σε αμόλυντες περιοχές με τον αέρα, το νερό της βροχής ή τα ποτίσματα αλλά και με τον άνθρωπο όπου προσκολλούνται στα ρούχα του. Ο καλλιεργητής δεν πρέπει να μπαίνει στο χωράφι του από την προσβεβλημένη πλευρά αλλά από αυτήν που δεν έχει προσβληθεί. Διαχειμάζει στα υπολείμματα καλλιεργειών ή στα αγριόχορτα, αλλά και σε διάφορα μέρη όπως στους πασσάλους στήριξης των φυτών και έτσι αργότερα να μεταφέρονται στα φυτά. Η εξάπλωση του τετράνυχου δεν είναι ομοιόμορφη και πολλές φορές παρατηρούμε προσβεβλημένα φυτά να είναι κοντά με τελείως απρόσβλητα.
Με τη μύζηση των χυμών, εξασθενούν τα φυτά του καπνού και προκαλούν ποσοτική και ποιοτική μείωση της παραγωγής ενώ ο σπόρος που παράγεται δεν είναι καλής ποιότητας. Στην κάτω επιφάνεια των φύλλων όπου τρέφονται οι τετράνυχοι με το παρέγχυμα του φύλλου παίρνει χρώμα ασημί. Αργότερα στην πάνω επιφάνεια παρουσιάζονται κηλίδες κίτρινες, καστανές ή καστανοερυθρές οι οποίες καλύπτουν το φύλλο ανάλογα με το μέγεθος της προσβολής. Σε έντονες προσβολές τα φύλλα γίνονται κόκκινα, συστρέφονται, ξεραίνονται και σχίζονται. Όταν ο καιρός είναι ξηρός και θερμός ευνοεί πολύ την ανάπτυξη των τετράνυχων, αυξάνει την ένταση της προσβολής η οποία επεκτείνεται όλο και σε περισσότερα φυτά. Η διάπαυση του τετράνυχου προκαλείται κυρίως από την θερμοκρασία, φωτοπερίοδο και την κατάσταση του φυτού ξενιστή.
Για την καταπολέμηση του τετράνυχου χρησιμοποιούνται ακαρεοκτόνα που κάποια από αυτά σκοτώνουν τις κινητές μορφές και άλλα σκοτώνουν τα αυγά του άκαρι. Είναι δύσκολη η καταπολέμηση του και επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες. Καλό είναι να καταστρέφεται η αυτοφυής βλάστηση που υπάρχει γύρω από το χωράφι η οποία όπως αναφέραμε αποτελεί χειμερινό καταφύγιο για τον τετράνυχο. Επειδή οι τετράνυχοι συναντώνται στην κάτω επιφάνεια των φύλλων όταν κάνουμε ψεκασμό θα πρέπει να αναστρέφεται το φύλλο έτσι ώστε να ψεκάζεται καλά. Επίσης θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη και οι κλιματολογικοί παράγοντες γιατί ποικίλλουν από περιοχή σε περιοχή όσο και τα είδη που υπάρχουν στους πληθυσμούς γιατί παρουσιάζουν διαφορετική ευαισθησία στα φάρμακα. Στο χωράφι συνίσταται ψεκασμοί με chorobenzilate, cyhexatin, dicofol, dinobulton και monocrotophos.
